Sân khấu thực cảnh:

Uva - một bản người dân tộc Thái lâu đời còn ẩn chứa nhiều huyền tích là địa bàn du lịch còn nhiều tiềm năng chưa được biết đến. Bà con nơi đây đang háo hức tự tay mình cùng xây dựng sản phẩm văn hóa nghệ thuật mang tên “Huyền tích Uva”, kể câu chuyện tộc người mình trên sân khấu thực cảnh, tạo nên kỳ vọng mới về phát triển du lịch độc đáo, riêng có tại bản Uva.
Kể chuyện huyền tích người Thái trên sân khấu thực cảnh
Được nghe nhiều về bản Uva – di chỉ để lại là nơi phát tích của người Thái, chúng tôi mang theo sự háo hức đến với mảnh đất còn hoang sơ để nghe về câu chuyện bản làng huyền bí này. Bản Uva những ngày tháng 3 sôi động như công trường. Phía đầm sen khô cạn, các hạng mục công trình đường xá vẫn đang được thi công khẩn trương để thu hút du khách đến với Uva.
Chúng tôi đến bản, khi lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên xuống làm việc với đơn vị xây dựng show diễn thực cảnh “Huyền tích Uva” và đại diện lãnh đạo huyện, xã, trưởng bản Uva và bà con về cách làm du lịch. Phía dưới nhà sàn, khoảng 100 “diễn viên không chuyên” là các chị em trong bản Uva và 3 bản lân cận đang cùng nhau tập luyện dưới sự chỉ đạo của biên đạo múa Phan Lương.
Chị Tường Thị Phương (bản Uva, xã Noong Luống, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên) với kinh nghiệm đã đi diễn nghệ thuật vài lần ở trung tâm văn hóa tỉnh nên diễn nhuần nhuyễn hơn hẳn. Nhoẻn miệng cười, chị bảo, để được là 1 trong 70 người trong bản tham gia vở diễn, ê-kíp sản xuất tuyển chọn khá khắt khe từ hơn 100 diễn viên quần chúng.

Chị Tường Thị Phương tập luyện cùng bà con trong bản. (Ảnh: TRẦN LAM)
Chị Tường Thị Phương tập luyện cùng bà con trong bản. (Ảnh: TRẦN LAM)
"Người nào không được chọn thì tiếc lắm. Nương không còn nữa, giờ chúng tôi chỉ làm ruộng vườn hoặc đi làm thuê để sinh sống. Tôi hy vọng mình diễn tốt, xuất sắc và chương trình sẽ thu hút du khách, có thêm thu nhập không phải đi làm thuê ở đâu nữa”, chị Phương hào hứng nói. Những người con bản Uva như chị Phương đang mơ ước cùng xây dựng bản Uva thành điểm đến của tỉnh Điện Biên bằng chính những nét độc đáo, riêng có của dấu tích văn hóa dân tộc Thái được kể bằng ngôn ngữ và chính những con người trong bản.

(Ảnh: ĐĂNG KHOA)
(Ảnh: ĐĂNG KHOA)

Bà con trong bản có khoảng 1 tháng tập luyện trước khi trình diễn chính thức vào ngày 13/3. (Ảnh: TRẦN LAM)
Bà con trong bản có khoảng 1 tháng tập luyện trước khi trình diễn chính thức vào ngày 13/3. (Ảnh: TRẦN LAM)
Show diễn thực cảnh được tổ chức tại bản Uva, xã Noong Luống, huyện Điện Biên. Không gian biểu diễn gắn với cảnh quan thiên nhiên khu nghỉ dưỡng nước khoáng nóng Uva, hồ sen Uva, được trang trí cảnh núi rừng đặc trưng vùng Điện Biên với hồ Uva, cọn nước, hoa ban, đồng ruộng…, tạo ra những tiểu cảnh vừa hùng vĩ, vừa nên thơ.
"Huyền tích Uva" do Nhà biên kịch-thạc sĩ Lê Thế Song viết kịch bản; Lê Anh Dũng làm Giám đốc sản xuất và tổng đạo diễn; Giám đốc âm nhạc Nguyễn Quang Hưng; Biên đạo múa NSƯT Phan Lương. Kịch bản có sự tham gia của các cố vấn văn hóa dân tộc Thái gồm ông Nguyễn Đăng Quang, Vương Khon và một số nghệ nhân dân tộc Thái.
Ngày 13/3, vở diễn chính thức ra mắt với quan khách và người dân trong bản. Với thời lượng 40 phút, vở diễn mang đến nhiều xúc cảm nghệ thuật cho người xem. Các không gian trình diễn được kết nối bởi hiệu ứng ánh sáng sắp đặt và âm thanh hiện đại, các cụm ánh sáng đánh khối, hiệu ứng khói lạnh, thảm mưa… tạo ra những màn trình diễn mãn nhãn, ấn tượng. Trên sân khấu thực cảnh, bằng ngôn ngữ nghệ thuật đặc sắc, show diễn lần lượt tái hiện huyền tích lịch sử và các vũ điệu dân gian độc đáo, văn hóa dân gian dân tộc Thái gắn với điểm đến du lịch để phục vụ nhu cầu tìm hiểu và trải nghiệm của du khách.
"Huyền tích Uva" gồm 3 chương: Chương I - Huyền tích về người Thái và Uva (sự tích quả bầu), Những dấu ấn cổ xưa của tộc người Thái; Chương II - Truyền thuyết Khăn Piêu (ngợi ca tình yêu và huyền thoại Khau cút); Chương III - Nghi lễ và văn hóa - Nét đẹp nhân văn, lâu đời, niềm tự hào của người Thái và sự liên kết giữa hiện tại và quá khứ (giữa con người ngày nay và gốc tích, nguồn cội).
Hoàn thành xong vở diễn, chị Tường Thị Phương hạnh phúc nói: “Tôi rất phấn khởi khi show có thể đem ý nghĩa cho người dân Thái Điện Biên, truyền tích này có thể truyền lại cho con cháu mai sau để gìn giữ. Chúng tôi càng diễn, càng thêm yêu về văn hóa dân tộc mình và mong mọi người đến đây sẽ luôn đón nhận vở diễn và đừng cười bà con chúng tôi khi diễn chưa đạt. Chúng tôi sẽ cố gắng tiếp tục luyện tập để vở diễn tốt hơn nữa".

Bà con trong bản hào hứng khi được thưởng thức show diễn. (Ảnh: ĐĂNG KHOA)
Bà con trong bản hào hứng khi được thưởng thức show diễn. (Ảnh: ĐĂNG KHOA)
Còn chị Hoàng Thị Huệ (Hà Nội) cũng bày tỏ niềm xúc động khi lần thứ hai được xem show diễn thực cảnh, nhưng là lần đầu tiên được tìm hiểu về huyền tích văn hóa người Thái một cách sinh động và đầy bản sắc như này: "Tôi đã xem vở diễn thực cảnh về làng quê Bắc Bộ ở Hà Nội, nhưng "Huyền tích Uva" mang một cảm xúc rất khác. Tôi nghĩ, nếu các địa phương có những sản phẩm văn hóa như vở diễn thực cảnh vừa xem, du khách sẽ rất thích thú".
5 đêm ra mắt "Huyền tích Uva" là 5 đêm cảm xúc khác nhau của cả ê-kíp. Show diễn như một chuyến hành trình ngược dòng thời gian, đưa người dân và du khách trở về với một vùng đất Uva từ thuở xa xưa, cho đến hôm nay. Nhìn bà con hào hứng, quan khách đón nhận, đạo diễn Lê Anh Dũng có niềm tin với vở diễn này sẽ sống được trong cộng đồng.
Dạy nghề để bà con tự phát triển du lịch
Du khách trong và ngoài nước biết tới Điện Biên là địa danh lịch sử với chiến thắng lẫy lừng năm châu, chấn động địa cầu. Trong khi, văn hóa bản địa nơi đây còn rất nhiều tiềm năng chưa được khai thác.
Chính vì những nét độc đáo về văn hóa này, trong dịp khai mạc Năm Du lịch quốc gia-Điện Biên và Lễ hội Hoa Ban năm 2024, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên chủ trì, phối hợp với huyện Điện Biên tổ chức, giới thiệu sản phẩm show diễn thực cảnh “Huyền tích Uva”, với các câu chuyện vể Huyền tích về người Thái (sự tích quả bầu) - Những dấu ấn cổ xưa của người Thái; Truyền thuyết chiếc Khăn Piêu-Cây hoa Ban và Lễ hội Xên Pang - Nét đẹp nhân văn, lâu đời, niềm tự hào của người Thái; và sự liên kết giữa hiện tại và quá khứ.
Khi được lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Công ty Anh Sơn về làm việc, đề nghị bà con làm du lịch bằng cách chở tải được câu chuyện văn hóa nổi bật của tộc người Thái qua vở thực cảnh “Huyền tích Uva”, anh Vì Thứ Trưởng, Trưởng Bản Uva rất mừng. Anh vận động bà con phát quang nhà ở, xây dựng không gian xanh, sạch, đẹp phục vụ du khách. Anh tâm sự, nếu không có sự hỗ trợ của chính quyền và chung tay của đơn vị tổ chức, bà con vẫn còn rất loay hoay với việc xây dựng bản văn hóa du lịch cộng đồng.

Làm sản phẩm du lịch có tính chất văn hóa, đòi hỏi người đầu tư phải có suy nghĩ lựa chọn sản phẩm phù hợp với văn hóa bản địa, với định hướng chính quyền và sự đón nhận của người dân. Vì thế, khi quyết định xây dựng sản phẩm văn hóa này, bà Phùng Thị Ngọc Phượng, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Anh Sơn đã dành nhiều tâm huyết và thời gian đầu tư, thuyết phục lãnh đạo địa phương và bà con cùng chung tay.
Chị Phượng tâm sự, lần đầu tiên trình bày ý tưởng xây dựng vở diễn thực cảnh, lãnh đạo các cơ quan quản lý văn hóa và chính quyền địa phương đều hồ nghi về sự thành công của chương trình. Phải mất nhiều thời gian, chị Phượng mới thuyết phục được các nhà quản lý tin cách chị làm là “đang dạy nghề cho dân”. Sự tham gia của bà con trong vở diễn, không chỉ là cách giúp cho người dân bản địa hiểu, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, mà họ còn chính là những nghệ sĩ giới thiệu văn hóa với du khách. Vở diễn thành công, du khách đến với bản Uva, bà con sẽ có cơ hội tăng thêm thu nhập từ nhiều dịch vụ ăn theo khác.
Đạo diễn Lê Anh Dũng cho hay, năm 2023, anh đã rất thành công khi tái hiện câu chuyện về dân tộc Mông trong vở “Vũ điệu dưới trăng” ở Sapa, nên khi nhận vai trò Giám đốc sản xuất, tổng đạo diễn vở “Huyền tích Uva” anh cũng rất áp lực. Dù vở diễn được nghiên cứu và tư vấn kỹ lưỡng từ khâu xây dựng kịch bản, nhưng trong quá trình triển khai gấp rút, không ít khó khăn đặt ra.
Ngày 24/2, đạo diễn Lê Anh Dũng mới tuyển đủ lực lượng diễn viên tham gia, trong đó hầu hết là bà con dân bản, chưa có kinh nghiệm trình diễn, chỉ có vài diễn viên chính là nghệ sĩ chuyên nghiệp. Khoảng 100 người chỉ có khoảng 20 ngày tập luyện để vở diễn kịp thời "trình làng" vào ngày 13/3 tại Uva.
Ban đầu, nhiều người có tư duy mình được trả tiền để đi diễn, chưa hiểu mục đích ý nghĩa chúng tôi xây dựng vở diễn thực cảnh để giúp bà con làm sinh kế.
- Đạo diễn Lê Anh Dũng -
“Việc đưa người dân bản địa vào vở diễn, để họ là những thực thể làm sống lại văn hóa dân tộc nhưng phải biểu diễn ra được chất nghệ thuật không dễ dàng. Chưa kể, ban đầu nhiều người có tư duy mình được trả tiền để đi diễn, chưa hiểu mục đích ý nghĩa chúng tôi xây dựng vở diễn thực cảnh để giúp bà con làm sinh kế. Trong quá trình tập luyện, có nhiều ý kiến trái chiều khiến việc thuyết phục mất nhiều thời gian”, anh Dũng kể.
Nhưng với một tinh thần quyết tâm, háo hức của bà con khi có niềm tin vở diễn thành công sẽ tạo ra cơ hội mới cho làm du lịch ở bản, họ đã hăng say luyện tập, dần dần tạo nên hình hài cho vở diễn. Cho tới khi sân khấu bừng sáng, người xem vỗ tay không ngớt, ai nấy đều rạng rỡ khuôn mặt.




Kỳ vọng trở thành sản phẩm du lịch độc đáo
Điện Biên hiện có sản phẩm du lịch lịch sử là chủ đạo, nhưng sẽ cần phải tạo ra nhiều sản phẩm du lịch đa dạng, phong phú, có chất lượng cao hơn nữa để kéo dài thời gian lưu trú. Bởi vậy, theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên Đoàn Văn Chì, xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa là một hướng đi bền vững, để du khách đến với Điện Biên, sẽ hiểu thêm về gốc tích, bản sắc văn hóa dân tộc Thái – một trong những tộc người chiếm phần lớn tại Điện Biên.
“Đề án xây dựng sản phẩm du lịch gắn với thực cảnh văn hóa tại bản U Va, xã Noong Luống, huyện Điện Biên” chính là một hướng đi như vậy, nhằm đẩy mạnh xây dựng các sản phẩm du lịch mang tính sáng tạo gắn với văn hóa truyền thống, đa dạng hóa các loại hình sản phẩm du lịch trên cơ sở phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.

(Ảnh: ĐĂNG KHOA)
(Ảnh: ĐĂNG KHOA)
Theo Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đoàn Văn Chì, show diễn thực cảnh “Huyền tích Uva” gắn với khu tâm linh Uva, cảnh quan thiên nhiên khu nghỉ dưỡng nước khoáng nóng Uva, hồ sen Uva cùng với bản sắc văn hóa truyền thống độc đáo của người dân tộc Thái nơi đây… sẽ mang lại cho du khách những trải nghiệm mới, lạ, hấp dẫn.
Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên tỉnh Điện Biên tổ chức triển khai chương trình show diễn thực cảnh nên chưa có nhiều kinh nghiệm trong công tác xây dựng, tổ chức giới thiệu các huyền tích, lịch sử, các vũ điệu dân gian và văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc Thái.
Cơ sở vật chất, hạ tầng phục vụ du lịch tại địa phương còn hạn chế nên công tác đón, phục vụ du khách tham gia show diễn còn gặp nhiều khó khăn.
Nhưng nhờ sự quan tâm vào cuộc của các cấp chính quyền, các sở, ngành cùng sự tích cực tham gia, hưởng ứng của cộng đồng tại các bản thuộc xã Noong Luống, show diễn đã diễn ra thuận lợi và thành công, thu hút đông đảo nhân dân, du khách tham quan.
“Huyền tích Uva” đã có 5 đêm diễn, rất đông khách, nhưng tiếc là kinh phí có hạn để tiếp tục có thêm nhiều đêm diễn sau này.
Nhà đầu tư của vở diễn tâm sự: “Chúng tôi nỗ lực tạo ra sự chuyển động, còn sau đó, mỗi hộ dân sẽ có cách làm để đón khách du lịch về homestay của mình, chủ động làm kinh tế du lịch".
Tuy nhiên, để vở diễn có sức sống lâu bền, đơn vị sản xuất và bà con rất cần có sự vào cuộc của chính quyền địa phương, các doanh nghiệp chung quanh và người dân để đẩy Uva thành điểm đến du lịch.
Sau 5 đêm diễn, bà con đã thật sự “phấn khởi”, họ tin vào những điều tươi sáng ở phía tương lai khi làm du lịch tại bản địa. “Chúng tôi mới đưa ra sản phẩm demo. Thời gian tới, chúng tôi còn phải gọt giũa vở diễn, bổ sung, đậm đà hơn các yếu tố văn hóa dân tộc Thái”, chị Phượng bày tỏ.
Tỉnh Điện Biên kỳ vọng show diễn thực cảnh “Huyền tích Uva” sẽ trở thành sản phẩm du lịch độc đáo của tỉnh, giúp kết nối cộng đồng và doanh nghiệp để xây dựng một sản phẩm có sức hấp dẫn, lan tỏa, gắn kết, qua đó, tạo động lực, khơi dậy được tiềm năng phát triển cho địa phương để có thể chuyển đổi sinh kế, góp phần xóa đói giảm nghèo và xây dựng thương hiệu du lịch đặc sắc cho tỉnh Điện Biên nói chung và thành phố Điện Biên nói riêng.
Chính quyền địa phương, ngành văn hóa tỉnh và đơn vị đầu tư đã giành thời gian, tâm sức hỗ trợ, đào tạo nghề cho bà con trong bản để có ngay được sản phẩm văn hóa độc đáo, giờ vở diễn có được sức sống lâu bền, phụ thuộc rất lớn vào người dân bản Uva. "Chỉ khi chính người dân địa phương coi vở diễn là tương lai phát triển du lịch của bản thì chính bà con mới kéo được du khách đến với mình. Chúng tôi kỳ vọng, sau 5 năm, sản phẩm “Huyền tích Uva” sẽ đứng vững được”, ông Chì nói.
Vài năm nữa, khi vở diễn thật sự thu hút được khách du lịch, ê-kíp sản xuất sẽ chuyển giao các vai diễn của lực lượng chuyên nghiệp cho bà con dân bản. Nhưng để đạt được tới yếu tố trở thành điểm đến của du khách, đạo diễn Lê Anh Dũng mong muốn nhiều công ty lữ hành đưa sản phẩm nghệ thuật này vào danh sách tour tham quan Điện Biên. "Trong khoảng 2 tháng đón lượng khách đông nhất trong năm (từ tháng 3 đến tháng 5), chỉ cần 30% lượng khách đến Uva xem vở diễn thực cảnh là chương trình đã thành công", ông Đoàn Văn Chì, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên bày tỏ.

Xuất bản ngày: 31/3/2024
Tổ chức thực hiện: HỒNG MINH
Nội dung: THIÊN LAM
Trình bày: TRẦN LAM
Ảnh: ĐĂNG KHOA, TRẦN LAM