Nói đến Việt Nam ngày nay, bạn nước ngoài nghĩ ngay đến tên Hồ Chí Minh. Sau tên quý yêu của lãnh tụ ta, còn có một danh từ Việt Nam nữa mà người ở khắp thế giới vào nửa cuối thế kỷ XX này khá thuộc. Đối với đồng chí, anh em thân và bạn xa gần, danh từ đó bát ngát một niềm tự hào chung. Nó vang lên như kèn xung trận, hát mãi ngợi chào tự do, sáng như cả một rừng hoa ban và thơm mãi như hương lúa đồng quê, như cốm mới, như đời đời máu của chúng ta thơm thắm. Đối với kẻ thù, cả bầy sói lang thực dân, đế quốc và lũ rắn rết, giòi bọ tay sai của chúng, tên đó vẫn làm choáng óc và nghe bi ai như một hồi chuông nguyện báo giờ gần đất xa trời.

Điện Biên Phủ! Danh từ Việt Nam đó là ba chữ: Điện Biên Phủ.

Điện Biên Phủ là gì?

Thấm thoắt đã mười năm nay, danh từ đó nghiễm nhiên bước chân đường bệ vào các từ điển.

ĐỊNH NGHĨA CỦA TỪ ĐIỂN LARUXƠ VỀ ĐIỆN BIÊN PHỦ

Ta hãy thử tra cuốn từ điển phổ thông nổi tiếng của người Pháp. Từ điển Laruxơ, năm 1963, định nghĩa:

“Điện Biên Phủ (thung lũng Điện Biên Phủ): một cánh đồng nhỏ miền Bắc Việt Nam ở vùng thượng du Bắc Kỳ. Vào hồi 1953-1954, chiến trường của một trận chiến đấu ác liệt trong đó các lực lượng của Việt Minh bao vây những đơn vị Pháp đồn trú ở đó. Những đơn vị này đã phải ngừng chiến đấu sau một cuộc đề kháng anh dũng. Cuộc thất trận này đã dẫn tới những hiệp nghị Giơnevơ và kết thúc chiến sự ở Đông Dương”.

Không kể những điểm hết sức lơ mơ về địa danh Điện Biên Phủ, kiến thức mờ nhạt và lạnh lẽo của các nhà làm từ điển Pháp về sự kiện lịch sử đó ở một khoảng đất rất xa với những cảm nghĩ còn nóng bỏng về Điện Biên Phủ của những người cùng phía và cùng thời với họ... Xem định nghĩa về Điện Biên Phủ của từ điển Laruxơ, người ta không thể nào hiểu được tại sao 8 năm sau Điện Biên Phủ, trên tạp chí của nhà binh Pháp, tạp chí Mủ bêrê đỏ, số tháng 5/1962, còn có một tay sĩ quan nhà nghề Pháp viết: “Đ.B.P., tên viết tắt đó xưa kia chỉ có một số người nhỏ trong cuộc mới hiểu Đ.B.P. nghĩa là gì, đó là những người cất cánh ra đi đầy quyết tâm và trở về phải cuốc bộ. Đ.B.P., trên mặt trang giấy này, tên viết tắt đó khiến lòng ta chìm đắm trong u sầu và làm hồn ta đanh lại trong giờ phút này chua chát thay. Và ba chữ Đ.B.P. làm tâm hồn tôi quặn lại, máu rộn trong tim, nôn nao như say sóng biển”.

Các tác giả Pháp người thì gọi Điện Biên Phủ là “sự vỡ tan của ảo mộng”, người thì khắc khoải kêu lên: “Điện Biên Phủ. Tên gì đó? Vì sao? Thế nào?”. Người ta liên hệ trận chiến đấu đó với trận đánh Vécđoong trong đại chiến thế giới lần thứ nhất. Người ta gọi Điện Biên Phủ là chị em với hai trận thua ở Xơđăng năm 1870 và 1940 trong lịch sử quân đội Pháp. Có một tên tướng phát xít Đức cũ, tướng Phônken Hôxê, ra một tài liệu nghiên cứu công phu: “Người Pháp tái bản cái lầm của Hítle ở Xtalingrát”. Tạp chí của Học viện chiến thuật của hải quân Mỹ phải thảo luận về: Ý nghĩa của Điện Biên Phủ”. Báo của lực lượng quân đội chiến đấu Mỹ cũng soi kính hiển vi vào vấn đề Điện Biên Phủ để rút ra “Những bài học máu của chiến tranh Đông Dương”. Becna Phôn nghĩ tới Điện Biên Phủ khi viết: “Chúng ta không có quyền được quên cuộc chiến tranh Đông Dương này. Dù ta muốn hay không muốn, cuộc chiến tranh đó còn ảnh hưởng đến đời sống của chúng ta nhiều chục năm nữa”. Một nhà văn có tiếng của văn học tư sản Pháp, Phơrăngxoa Môriắc, thì suy nghĩ có vẻ triết lý hơn: “Chúng ta đã từng biết nhiều sự đau khổ còn hơn thế nữa, nhưng không có đau khổ nào tùy thuộc ý chí con người bằng đau khổ này”. Có nhà thơ Pháp sáng tác cả một tập thơ về Điện Biên Phủ. Lại có nhà làm sách Pháp khảo cứu riêng một vấn đề: “Tình yêu ở Điện Biên Phủ”.

Điện Biên Phủ là gì ?

Kết thúc thiên ký sự tiểu thuyết viết dựa vào tài liệu của hàng trăm người còn sống và dựa vào hàng xe vận tải tư liệu của nhà binh Pháp, cuốn Trận Điện Biên Phủ mà báo Văn chương Pháp phải gọi là “một cuốn sách kinh khủng” (kinh khủng hiểu theo nghĩa thán phục), nhà văn Giuyn Roa, sau khi tả Đờ Cát bị quân ta giải đi về trại tù binh, đã buông những dòng ý nghĩ cô đọng: “Trên khắp hoàn cầu mà ngay trận đánh Oatéclô thời Nã Phá Luân cũng không gây nhiều chấn động đến như thế, cuộc thất trận ở Điện Biên Phủ đã gieo một sự kinh hoàng ghê gớm. Đó là một trong những thất bại lớn nhất của phương Tây. Thất bại đó báo hiệu sự sụp đổ của những đế quốc thực dân và sự cáo chung của một nền cộng hòa. Tiếng sấm của sự kiện đó vẫn còn đang ầm rung...”.

MỘT CHÚT HƠI THỞ TÀN THU ĐỂ BÁN VÀO ĐĨA HÁT

HÔM ĐÓ LÀ MỘT BUỔI CHlỀU THỨ SÁU NHƯ HÔM NAY

ĐIỆN BIÊN PHỦ TRỞ THÀNH MỘT ĐỘNG TỪ CHỈ HÀNH ĐỘNG