Đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng lãng phí đó chính là vấn đề xử lý lãng phí chưa được đề cao, thường gắn với xử lý tham nhũng như hệ lụy kéo theo.

“Theo Báo cáo của Đoàn giám sát của Quốc hội việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021, tổng số vụ án liên quan đến tham nhũng, lãng phí đã kết luận điều tra là gần 1.300 vụ, trong đó đã đưa ra xét xử khoảng 1.100 vụ. Tổng giá trị thiệt hại tại các vụ án này khoảng 31.800 tỷ đồng, trong đó tại địa phương 19.500 tỷ đồng, trung ương là 12.300 tỷ đồng. Số tiền đã được thu hồi gần 26.500 tỷ đồng. Thông qua điều tra, truy tố, xét xử các vụ án, các cơ quan khối Tư pháp đã phát hiện những sơ hở trong quản lý kinh tế, từ đó tham mưu, kiến nghị Trung ương, Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khắc phục, chấn chỉnh. Các lĩnh vực chủ yếu gồm giao thông, xây dựng, mua sắm đầu tư các trang, thiết bị y tế, giáo dục, cho vay ngân hàng, lĩnh vực thuế, trục lợi bảo hiểm xã hội...”.

Quan điểm chỉ đạo này của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm là minh chứng rất rõ nét cho việc học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; kế thừa, nâng tầm mức và cụ thể hóa quan điểm của Người, tư tưởng của Đảng vào trong lý luận, đường lối chỉ đạo, tiến tới thể chế hóa một cách bài bản, chặt chẽ và nghiêm khắc hơn trong luật để phục vụ cho công cuộc phòng, chống lãng phí.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt chú ý khi Bác coi lãng phí là có tội với đất nước và Nhân dân. Vì vậy, Bác yêu cầu cán bộ phải “chống tham ô, lãng phí, quan liêu”.  

Theo TS Nhị Lê – nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản khẳng định, thực tế đang cho thấy, lãng phí là cái “ô” để tham nhũng núp bóng và là “lô cốt” để tham nhũng cố thủ và tiêu cực len lỏi, hoành hành. 

Căn cứ theo quy định tại Khoản 2 Điều 3 Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013, lãng phí được hiểu là việc cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm quản lý, sử dụng vốn, tài sản, lao động, thời gian lao động và tài nguyên khác của quốc gia một cách không hiệu quả.

Cùng với đó, đối với các lĩnh vực đã có định mức, tiêu chuẩn, chế độ do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ấn định thì lãng phí được hiểu là việc cơ quan, tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước, lao động, thời gian lao động trong khu vực Nhà nước và các nguồn tài nguyên khác mà vượt quá định mức, tiêu chuẩn, chế độ hoặc không đạt mục tiêu đã định.

TS Nhị Lê cho biết, theo nghĩa đó, dưới góc độ quản trị xã hội, lãng phí - một “khuyết tật” trong quản lý, có mối liên hệ tự nhiên với tham nhũng và tiêu cực. Đặc biệt, trong quản lý công (trong hệ thống chính trị), lãng phí là một hiện tượng khá phổ biến, diễn ra ở hầu hết các lĩnh vực của hoạt động quản lý. 

“Khi người lãng phí chủ ý mưu lợi cá nhân (sĩ diện hoặc lợi dụng lãng phí để tham nhũng) thì rất tinh vi và không kém nguy hại bởi đổ cho lãng phí, họ sẽ “biển thủ” ngân sách quốc gia, không thể tính hết được” – TS Nhị Lê nhìn nhận. 

“Theo Báo cáo của Đoàn giám sát của Quốc hội việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021, hàng trăm dự án vi phạm quy định về thủ tục đầu tư, gây thất thoát, lãng phí, giảm hiệu quả đầu tư (tổng hợp chưa đầy đủ của các bộ ngành, địa phương). Hơn 3.000 dự án có thất thoát, lãng phí. Trong đó, năm 2016 là 590 dự án, 2017 (840), năm 2018 (422), năm 2019 (125), năm 2020 (923) và 2021 (185).
Cùng với đó, hàng nghìn dự án chậm tiến độ và xu hướng tăng dần qua các năm; hầu hết dự án quan trọng quốc gia, các dự án lớn, trọng điểm đều chậm tiến độ. Điển hình là dự án tuyến đường sắt đoạn Nhổn - ga Hà Nội; tuyến đường sắt số 2 đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo; tuyến đường sắt số 1 Bến Thành - Suối Tiên; tuyến đường sắt số 2 Bến Thành - Tham Lương...”.

Một trong số những thủ đoạn mà các chủ thể tham nhũng thường nhắm tới đó là núp bóng vào sự thất thoát, lãng phí. Rất nhiều vụ, việc tham nhũng được xét xử đã qua đều cho thấy, mục đích của tội phạm là lấy tiền của công làm tài sản riêng cho bản thân hay nhóm người, nhưng được ẩn náu vào chi phí công hoặc mượn cớ thất thoát, lãng phí, thậm chí đổ vào các lý do bất khả kháng như thiên tai, động đất, hỏa hoạn… để “đục khoét” ngân sách Nhà nước.

“Điều đáng nói, sự giả dối, lừa lọc, xảo trá nảy nòi, và đây là sự băng hoại về đạo đức. Từ sự tiêu cực, núp vào lá bài lãng phí đến “âm mưu” lãng phí, lợi dụng khe hở kỷ luật, pháp luật và đi tới tham nhũng chỉ là một bước chuyển ngắn, thậm chí rất ngắn và hậu quả khôn lường. Đây là một trong những “lỗ hổng” tuyệt đối, cần phải tiếp tục nhận diện và bịt kín” – TS Nhị Lê kiến nghị. 

"Chắc chắn rằng, công cuộc phòng, chống lãng phí của Đảng và Nhà nước ta tới đây sẽ ở một tầm mức mới".

Có thể nói, muốn công tác phòng, chống lãng phí đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu lực, hiệu quả, trước tiên, chúng ta cần phải nghiêm túc nhận diện, nghiên cứu phân tích nguyên nhân và đề ra được các giải pháp căn cơ, bài bản. Thật may mắn, trong suốt quá trình lãnh đạo đất nước của Đảng, đặc biệt là trong thời gian gần đây, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã cụ thể hóa, công khai một cách rõ ràng những giải pháp quyết liệt mà Đảng, Nhà nước ta sẽ triển khai trong thời gian tới đối với công tác phòng, chống lãng phí, trong đó nhấn mạnh việc chú trọng thống nhất nhận thức đấu tranh phòng, chống lãng phí là cuộc chiến chống “giặc nội xâm” đầy cam go, phức tạp; là một phần của cuộc đấu tranh giai cấp; có vị trí tương đương với phòng, chống tham nhũng, tiêu cực…

Đảng đã có đường lối, quyết tâm và giải pháp tổng thể, bài bản, khoa học như vậy, chắc chắn rằng, công cuộc phòng, chống lãng phí của Đảng và Nhà nước ta tới đây sẽ ở một tầm mức mới, góp phần quan trọng cùng với kết quả thực hiện các nhiệm vụ khác, quyết tâm đưa đất nước ta vượt qua khó khăn, trở ngại, khơi thông các nguồn lực, nắm lấy cơ hội, sẵn sàng tâm thế bước vào kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.