Báo Le Paria - cuộc tập dượt, chuẩn bị cho sự ra đời của báo chí cách mạng Việt Nam

Qua những trải nghiệm thực tế từ khắp các chân trời Âu, Mỹ, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã nhận thức rất rõ tầm quan trọng to lớn của báo chí trong việc vạch trần tội ác của đế quốc thực dân, thức tỉnh nhân dân đứng lên đấu tranh vì lẽ phải, công bằng và cuộc sống tốt đẹp. Từ nhận thức ấy, khi trở về hoạt động ở Pháp, Người đã phối hợp cùng một số nhà cách mạng của các nước thuộc địa sáng lập Báo Le Paria (Người cùng khổ) - Cơ quan tuyên truyền của Hội Liên hiệp thuộc địa. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc là người “làm cả chủ bút, chủ nhiệm, giữ quỹ, phát hành và bán báo của tờ báo”.

Báo Le Paria xuất bản bằng tiếng Pháp, số 1 ra ngày 1/4/1922. Ban đầu báo ra mỗi tháng một kỳ, về sau tăng lên hai kỳ. Từ tháng 6/1923, sau khi Nguyễn Ái Quốc sang Liên Xô hoạt động, báo không còn ra đều kỳ và đến tháng 4/1926, Le Paria ra số 38 - số cuối cùng. Báo Le Paria xuất bản ở Paris trong điều kiện khó khăn, thiếu thốn về tài chính, bị giới chức chính quyền Pháp gây sức ép gắt gao, nhất là việc phát hành báo. Có số báo ra bị Bộ Thuộc địa thu mua gần hết. Việc gửi báo về Đông Dương càng khó khăn hơn. Cảnh sát Pháp theo dõi, khám xét cực kỳ khắt khe, khi phát hiện không chỉ tịch thu báo mà còn bắt giam, bỏ tù người vận chuyển báo.

Mặc dù xuất bản bằng tiếng Pháp và rất ít số báo được chuyển về trong nước do sự kiểm soát gắt gao của chính quyền Pháp, Báo Le Paria vẫn có ảnh hưởng không nhỏ đối với dư luận xã hội của nước Pháp và phong trào cách mạng của Việt Nam. Ra đời và hoạt động giữa thủ đô của đế quốc Pháp, Le Paria như một tiếng chuông cảnh tỉnh đối với dư luận xã hội Pháp về nỗi thống khổ mà chủ nghĩa thực dân Pháp gây ra cho những người dân ở các thuộc địa, góp phần mang lại sự cảm thông, chia sẻ, tiếng nói ủng hộ những người tiến bộ và Đảng Cộng sản Pháp đối với cuộc đấu tranh giải phóng của các dân tộc bị áp bức, trong đó có Việt Nam.

Đối với cách mạng Việt Nam, mỗi số Báo Le Paria ít ỏi chuyển về nước là một tia sáng giữa đêm đen nô lệ, mang đến niềm tin, hy vọng, cổ vũ những người yêu nước đứng lên làm cách mạng. Ở ngay trên đất Pháp, Le Paria có ảnh hưởng không nhỏ đến những trí thức người Việt Nam đang học tập, làm việc tại đây như Phan Văn Trường, Nguyễn An Ninh, Nguyễn Thế Truyền…, để sau khi về nước, họ đã tích cực sử dụng báo chí làm vũ khí đấu tranh chống lại cường quyền, áp bức. Đặc biệt, quá trình tổ chức xuất bản Le Paria cũng là thời gian, điều kiện để lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc tích lũy kinh nghiệm về tổ chức, vận hành một cơ quan báo chí, về sử dụng báo chí làm vũ khí trong đấu tranh cách mạng, để chuẩn bị cho sự ra đời của nền báo chí của cách mạng Việt Nam.

Sáng lập, lãnh đạo trực tiếp Tạp chí Đỏ, tiền thân của Tạp chí Cộng sản ngày nay, đặt nền móng cho hệ thống tạp chí lý luận của Đảng ta

Tạp chí Đỏ xuất bản theo Quyết nghị của Hội nghị hợp nhất tất cả các nhóm cộng sản thành một tổ chức chung, tổ chức này sẽ là một Đảng cộng sản được ghi trong Báo cáo tóm tắt Hội nghị, ngày 7/2/1930: “Ban Trung ương có thể xuất bản một tạp chí lý luận và ba tờ báo tuyên truyền của ba xứ”.

Tạp chí xuất bản tại Trung Quốc, số 1 ra ngày 5/8/1930. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc là người sáng lập và trực tiếp chủ trì biên tập nội dung, quản lý việc xuất bản Tạp chí từ đầu đến ngày 6/6/1931, khi Người bị chính quyền Hồng Công bắt giam. Tôn chỉ, mục đích của Tạp chí Đỏ được ghi trong Lời nói đầu của số 1 tạp chí: “Tài liệu trong Tạp chí: hoặc là cách làm việc, hoặc là kinh nghiệm cách mạng các nước, hoặc là tin tức thế giới, hoặc là phê bình công việc của mình, v.v. sẵn gì in nấy”; với hướng dẫn cụ thể cho các cơ quan, tổ chức cách mạng về cách sử dụng tài liệu in trong Tạp chí: “(a) đem tài liệu huấn luyện và nghiên cứu cho đảng viên, (b) lấy tài liệu trong này mà làm báo, (c) bài nào truyền bá cho đa số quần chúng thì kiếm cách in thêm ra, (d) xem chỗ nào có tâm đắc, chỗ nào khó hiểu, chỗ nào nên sửa đổi, chỗ nào không hợp với hoàn cảnh riêng của địa phương mình, v.v. thì phải phê bình, phải hỏi” (TNT: chính tả trong trích dẫn đã được chỉnh sửa).

Có thể nói, sự ra đời của Tạp chí Đỏ là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam, thể hiện tầm nhìn xa trông rộng của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và Đảng ta về công tác giáo dục tư tưởng, truyền bá lý luận. Trong điều kiện Đảng Cộng sản Việt Nam vừa mới ra đời, Tạp chí Đỏ đã đáp ứng yêu cầu cấp bách của Đảng trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin; huấn luyện nâng cao nhận thức chính trị cho đảng viên và nhân dân; hướng dẫn đội ngũ cán bộ trong vận động quần chúng, tập hợp lực lượng, xây dựng tổ chức, phát động phong trào; kịp thời đấu tranh chống những khuynh hướng sai lầm trong đấu tranh cách mạng. Mặc dù còn sơ khai về hình thức, tồn tại trong một thời gian ngắn, nhưng Tạp chí Đỏ có vai trò, ý nghĩa to lớn, một điểm mốc rất quan trọng trong lịch sử báo chí cách mạng nước ta.

Trình bày: NGỌC BÍCH