Phóng viên: Để hạn chế phát triển Chương trình OCOP theo phong trào, cần những khuyến cáo gì với các địa phương?

Ông Phương Đình Anh: Tôi cho rằng, bước sang giai đoạn 2021-2025, Chương trình OCOP đã đặt ra các yêu cầu rất rõ ràng làm định hướng, tiếp cận trong quá trình triển khai. Đó là:

Một là, xác định rõ sản phẩm OCOP là các sản phẩm gắn với các tiềm năng, lợi thế và truyền thống của địa phương; các sản phẩm OCOP phải cạnh tranh trên thị trường bằng lợi thế về đất đai, tài nguyên, điều kiện địa lý, văn hóa và tri thức bản địa… Hình thành các sản phẩm tích hợp “đa giá trị”, lấy văn hóa là nền tảng, động lực để nâng cao giá trị sản phẩm OCOP. Sản phẩm OCOP là “đại sứ” chuyển tải những câu chuyện sản phẩm mang tính nhân văn của vùng, miền.

Đặc biệt, chuẩn hóa sản phẩm gắn với lợi thế và điều kiện của từng địa phương, bao gồm: Các đặc sản, sản phẩm truyền thống gắn với lợi thế về điều kiện sản xuất, vùng nguyên liệu địa phương, giá trị văn hóa địa phương, đặc biệt là sản phẩm các làng nghề, nghề truyền thống, dịch vụ du lịch nông thôn; các sản phẩm mới hình thành dựa trên ứng dụng khoa học công nghệ, nền tảng lợi thế của địa phương, có chất lượng nổi trội, đặc sắc, trong đó ưu tiên sản phẩm tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề truyền thống được nghệ nhân, cộng đồng sáng tạo; sản phẩm được chế biến, chế biến sâu từ sản phẩm đặc sản, nguyên liệu địa phương và tri thức bản địa; sản phẩm có đóng góp vào bảo tồn văn hóa truyền thống.

Hai là, phát huy sự sáng tạo và sức mạnh cộng đồng để tổ chức sản xuất theo hướng liên kết theo chuỗi giá trị, từ đó nâng cao năng lực sản xuất và phát triển bền vững các sản phẩm hàng hóa. Truyền tải mạnh mẽ giá trị, tinh thần OCOP đối với các chủ thể, nâng cao niềm tự hào và năng lực của các chủ thể OCOP, thay vì chỉ quan tâm đến việc đánh giá, công nhận các sản phẩm OCOP.

Ba là, nâng cao hiệu quả công tác đánh giá, phân hạng ở cấp địa phương theo Bộ tiêu chí, nhằm xây dựng các sản phẩm OCOP thực chất, có chất lượng gắn với giá trị của từng địa phương, đặc biệt là trách nhiệm của UBND cấp huyện trong việc đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP theo phân cấp tại Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/2/2023 của Thủ tướng Chính phủ.

Bốn là, tăng cường công tác quản lý sản phẩm, chất lượng, tiêu chuẩn, quy chuẩn sản phẩm OCOP đối với các sản phẩm đã được đánh giá, phân hạng.

Năm là, tập trung các giải pháp hỗ trợ về năng lực và khả năng mở rộng thị trường cho chủ thể OCOP, tăng cường chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại sản phẩm, khai thác lợi thế về du lịch để tiêu thụ sản phẩm OCOP.

Phóng viên: Vậy theo ông, trong thời gian tới, định hướng phát triển của Chương trình OCOP sẽ ra sao và cần khắc phục những bất cập gì trong thực tế?

Ông Phương Đình Anh: Để phát triển và định vị sản phẩm OCOP trên thị trường, trong thời gian tới, Chương trình OCOP sẽ tập trung vào một số giải pháp trọng tâm như sau.

Trước hết, tập trung nâng cao chất lượng, giá trị, hình ảnh sản phẩm OCOP gắn với các thế mạnh, lợi thế về nguyên liệu địa phương, văn hóa và tri thức bản địa, tức là tập trung khai thác các bản sắc, lợi thế đặc trưng của các sản phẩm để tạo sự khác biệt với các sản phẩm có tính phổ biến. Trong đó, tập trung phát triển các đặc sản, sản phẩm truyền thống, phát huy giá trị văn hóa, hình thành sản phẩm tích hợp đa giá trị gắn với lợi thế về điều kiện sản xuất, giá trị văn hóa địa phương, đặc biệt là sản phẩm các làng nghề, nghề truyền thống, dịch vụ du lịch nông thôn; đẩy mạnh phát triển sản phẩm chế biến, chế biến sâu gắn với vùng nguyên liệu địa phương, văn hóa và tri thức bản địa.

Cùng với đó, tập trung vào công tác tuyên truyền, xây dựng thương hiệu OCOP Việt Nam. Mục tiêu là để nâng cao hình ảnh, giá trị sản phẩm OCOP, đưa biểu trưng OCOP trở thành dấu hiệu nhận diện đối với người tiêu dùng. Đặc biệt, xây dựng hệ thống quản lý và giám sát sản phẩm OCOP, góp phần tạo sự ổn định và khẳng định sự tin tưởng của người tiêu dùng đối với sản phẩm.
Tiếp đó, ưu tiên thị trường trong nước, phát huy các yếu tố về văn hóa, cộng đồng gắn với đặc trưng của sản phẩm OCOP, khai thác tối gia các giá trị văn hóa trong sản phẩm OCOP, hình thành các sản phẩm tích hợp “đa giá trị”. Bên cạnh đó, tổ chức hệ thống các sự kiện, chương trình quảng bá, giới thiệu sản phẩm OCOP thường niên, đồng bộ và kết nối từ trung ương đến địa phương.

Hơn nữa, cần nâng cao năng lực và sự tham gia của các chủ thể OCOP vào hệ thống thương mại điện tử, hình thành các sàn thương mại điện tử quy mô lớn, các kênh bán hàng trực tuyến (online), đặc biệt là cho với các sản phẩm có quy mô nhỏ, sản phẩm đặc sản địa phương;…

Thêm vào đó, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung-cầu cho sản phẩm OCOP thông qua các diễn đàn, triển lãm, sự kiện tôn vinh, quảng bá, giới thiệu sản phẩm OCOP đặc sắc thường niên gắn với văn hóa cấp quốc gia, cấp vùng, địa phương và quốc tế. Đặc biệt, tập trung xây dựng để hình thành các “Điểm đến” về sản phẩm OCOP (Điểm OCOP, cà-phê OCOP, tuyến phố OCOP, công viên sáng tạo OCOP,…) gắn với các trung tâm du lịch, các hoạt động văn hóa; nâng cao năng lực hệ thống logistics về nông sản và OCOP nhằm thúc đẩy thương mại, thị trường sản phẩm trong nước và xuất khẩu.

Cuối cùng, chú trọng và đẩy mạnh các hoạt động ngoại giao gắn với quà tặng OCOP ở các cấp (quốc gia, bộ, ngành và địa phương); tổ chức các sự kiện, diễn đàn kết nối sản phẩm OCOP với các đại sứ, cơ quan, đại diện quốc tế tại Việt Nam, hình thành các “sứ giả OCOP” để hội tụ giá trị, lan tỏa văn hóa Việt Nam.

Trong bối cảnh yêu cầu về phát triển kinh tế, cần phải xác định phát triển sản phẩm OCOP phải gắn với bối cảnh chung về mục đích, yêu cầu của “nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”. Sản phẩm OCOP phải trở thành niềm tự hào của người dân, cộng đồng của từng địa phương, bên cạnh mục tiêu nâng cao đời sống, thu nhập cho người dân, đặc biệt là phụ nữ, người nghèo, người dân tộc thiểu số, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa nông thôn Việt Nam.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!