Thất bại là mẹ thành công, Nguyễn Thị Hồng cười: “Giờ thì chúng tôi đã biết nguyên nhân nấm chết thời điểm đó là do thoái hóa giống”.

Nhưng khi đó, suốt mấy tháng trời, chị Hồng không hiểu nguyên nhân tại sao: Tất cả các bước đều tuân thủ, quy trình đều làm như nhau, độ ẩm, nhiệt độ, môi trường duy trì như thế, tại sao có mẻ được, có mẻ lại hỏng.

"Khi liên hệ với bên Trung Quốc, Thái Lan, người ta cũng bảo việc hỏng là bình thường: “Ở đây chúng tôi cũng hỏng nhiều”, chị Hồng nhớ lại thời điểm khó khăn nhất trong hành trình khởi nghiệp.

Hỏi han khắp nơi không ra nguyên nhân, thế nhưng, lời giải lại tình cờ đến khi chị trò chuyện với những người nông dân chung quanh. Từ kinh nghiệm của những lão nông tri điền, chị Hồng mới chiêm nghiệm ra cốt lõi nguyên nhân nấm chết khi sản xuất hàng loạt chính là do thoái hóa giống.

Từ kinh nghiệm của những lão nông tri điền, chị Hồng mới chiêm nghiệm ra cốt lõi nguyên nhân nấm chết khi sản xuất hàng loạt chính là do thoái hóa giống.

“Chúng tôi không lường trước được sự thoái hóa giống đối với đông trùng hạ thảo diễn ra quá nhanh như vậy. Cấy giống không hết, chúng tôi để sang ngày mai. Thế nhưng kết quả nuôi cấy đông trùng ngày mai hoàn toàn khác với ngày hôm nay. Giống đông trùng bị thoái hóa theo từng giờ, chứ không phải theo từng ngày nữa. Chỉ cần thời gian chênh nhau 1-2 giờ cũng làm kết quả khác hoàn toàn” - chị Hồng cho biết.

Thế là, việc đi mua giống ở nơi khác dù đắt đỏ cũng không bền, vì không thể kiểm soát được chất lượng giống. Nhà khoa học trẻ lại trăn trở đi tìm giải pháp.

Phát hiện được nguyên nhân thất bại là do thoái hóa giống, chị Hồng dần xác định mục tiêu phải thu thập, khai thác, bảo tồn và phát triển nguồn gene bản địa.

Được sự hỗ trợ từ Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia, từ năm 2017 đến nay, mỗi năm chị Hồng cùng các cộng sự có 2 chuyến lên Fansipan tìm nguồn gene, thường thì vào tháng 4 và tháng 10 khi thời tiết mát mẻ, thuận lợi cho nấm phát triển.

Fansipan - đỉnh núi cao nhất Đông Dương với độ cao 3.143m nằm trong Vườn quốc gia Hoàng Liên, đây là một trong những khu rừng đặc dụng quan trọng của nước ta. 

Năm 2009, lần đầu tiên tại Vườn Quốc gia Hoàng Liên đã phát hiện loài nấm nhộng trùng thảo Cordyseps militaris (L.:Fr) Link, khẳng định đây là nơi sinh trưởng, phát triển của nhiều loài có giá trị đối với y học Việt Nam và thế giới.

Mỗi lần lên Fansipan tìm giống nấm, chị Hồng thường đi cùng đoàn 7-10 người và làm việc liên tục khoảng 2 tuần, nhưng không phải năm nào đoàn cũng may mắn tìm được nấm giống, có những năm đi cả tháng cũng không tìm được.

“Chúng tôi thường tìm kiếm chung quanh các con suối, dưới những gốc cây to… Đó phải là những nơi có khí hậu ẩm, thảm thực vật dày, ít ánh sáng, ở độ cao khoảng 2.200-2.800m” - chị Hồng cho biết.

Khi tìm được nguồn gene quý, chị và cộng sự sẽ định danh ADN, nghiên cứu độc tính cấp và độc tính bán trường diễn, và nếu an toàn thì chuyển sang phân tích hoạt chất quý trong nấm tự nhiên. Khi phát hiện giống đó tốt thì nghiên cứu tiếp về quy trình, môi trường nuôi trồng để giống đạt hàm lượng cao, và khó nhất là quy trình chống thoái hóa giống.

“Năm 2017, chúng tôi được Bộ Khoa học và Công nghệ giao chủ trì nhiệm vụ khoa học-công nghệ "Hoàn thiện, nâng cấp quy trình sản xuất và phát triển sản phẩm bảo vệ sức khỏe có chứa Cordyceps militaris" do Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia hỗ trợ. Mục tiêu của đề tài là nhằm đổi mới công nghệ sản xuất nấm đông trùng hạ thảo, nâng cao quy mô sản xuất và chất lượng sản phẩm, nâng cao giá trị gia tăng của loài nấm dược liệu này tại Việt Nam. Các mục tiêu này đã đạt được và một trong những thành quá đáng kể nhất là chúng tôi đã hoàn thiện quy trình chống thoái hóa chủng giống Cordyceps militaris” - chị Hồng cho biết.

Hiện nay, với giống bản địa, hàm lượng Cordycepin trong nấm đông trùng thảo mà công ty Thiên Phúc của chị Hồng nuôi trồng đạt trên 10mg/g, cao gấp 30 lần so với mức 0,37mg/g khi chị phải đi mua giống nấm và bắt đầu trồng năm 2011.

Ngoài chú trọng đầu tư phát triển nguồn gene, chị Hồng cũng chú trọng quản lý quy trình sản xuất. Hiện nay, hệ thống quản lý chất lượng xưởng sản xuất của Thiên Phúc đạt ISO 22000:2018 cho lĩnh vực sản xuất chế biến, chế phẩm thành sản phẩm đông trùng hạ thảo.

Đến cuối năm 2020, mô hình nuôi trồng đông trùng hạ thảo của Thiên Phúc tại Hà Nội được cấp chứng nhận GACP-WHO. Ngoài ra, Thiên Phúc cũng đã đạt chứng nhận FDA của Cục quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Hoa Kỳ.

“Thiên Phúc là doanh nghiệp đầu tiên trong cả nước nhận chứng nhận GACP-WHO đối với dược liệu Đông trùng hạ thảo. Chứng nhận GACP-WHO cũng giúp chúng tôi thuận lợi hơn trong xuất khẩu sản phẩm” - chị Hồng phấn khởi chia sẻ.

GACP là từ viết tắt của Good Agricultural and Collection Practices, tức “Thực hành tốt nuôi trồng và thu hái" theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Đây là các nguyên tắc, tiêu chuẩn kỹ thuật nhằm bảo đảm an toàn, chất lượng và hiệu quả của dược liệu. Việc sở hữu nơi nuôi trồng dược liệu đạt chuẩn GACP-WHO sẽ giúp doanh nghiệp kiểm soát được chất lượng nguồn dược liệu, giúp nhà quản lý kiểm soát được tình trạng dược liệu giả kém chất lượng tràn lan thị trường.

Với kinh nghiệm 13 năm trong nghiên cứu và sản xuất, Thiên Phúc không chỉ dừng lại ở những sản phẩm nguyên bản như đông trùng hạ thảo khô hay tươi, mà còn nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất cao định chuẩn hàm lượng cordycepin 50mg/g, đưa cao định chuẩn phối hợp các thuốc cổ phương, bài thuốc y dược cổ truyền để bào chế ra nhiều sản phẩm phù hợp hơn với người dùng, như viên nang Banikha, phổ phế Banikha, bổ thận Banikha, nước uống đông trùng, trà đông trùng túi lọc.

Qua những nỗ lực không ngừng, đến nay, công ty là nhà cung cấp phôi giống đông trùng hạ thảo cho các cơ sở vệ tinh ở nhiều tỉnh thành. Các sản phẩm đông trùng hạ thảo Thiên Phúc cũng có mặt trên cả nước qua hệ thống 57 showroom và hệ thống bán hàng qua mạng, các trang thương mại điện tử.

Hiện nay, công ty Thiên Phúc của chị Hồng đang tiếp tục hoàn thiện quy trình sản xuất để xử lý khép kín các phụ phẩm trong quá trình sản xuất, tránh lãng phí và bảo vệ môi trường. Một trong những giải pháp mà chị Hồng đang áp dụng là nuôi sâu canxi để ăn các phế phẩm trong quá trình sản xuất đông trùng hạ thảo. Sau đó, sâu canxi sẽ được dùng làm thức ăn nuôi gà ác để cho trứng và chất lượng thịt khác biệt. Gà ác hầm đông trùng là sản phẩm mà chị Hồng đã và sẽ tiếp tục cho ra mắt thị trường trong thời gian tới.

Tuy nhiên, một khó khăn nảy sinh mà chị Hồng gặp phải khi muốn mở rộng quy mô sản xuất và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao tại cơ sở ở xã Phú Nam An, huyện Chương Mỹ, Hà Nội là vấn đề đường giao thông hiện còn chưa thuận tiện, xe tải lớn không thể đến tận cơ sở. Vì vậy, nhiều dự định của chị đành tạm gác lại để chờ một con đường rộng hơn chạy qua cơ sở sản xuất của mình.

“Mình gắn bó với cơ sở này cũng mười mấy năm rồi. Bố mẹ mình ở đây, và khi quyết định gắn bó với mảnh đất quê hương, mình cũng xác định có những khó khăn cần chia sẻ và không phải khó khăn nào cũng có thể giải quyết ngay được” - chị Hồng bộc bạch.