Có lẽ giống như tôi, ai đã một lần lên với Sơn La đều không quên được những cung đường quanh co xanh mướt tuyệt đẹp của vùng đất xinh tươi vùng Tây Bắc của Tổ quốc. Tuy nhiên, con đường đó cũng đầy hiểm trở với những ai mới lần đầu đến đây.

Đến Sơn La đã khó, đến bản Sam Ta còn khó hơn. Từ thành phố Sơn La, phải đi qua thật nhiều những con dốc cao cheo leo, hiểm trở, mất mấy tiếng đồng hồ mới đến khu vườn trồng sâm Ngọc Linh. Bản Sam Ta, xã Chiềng Chung, huyện Mai Sơn, nằm ở độ cao trên 2.000m so mực nước biển, quanh năm mây mù bao phủ, ẩm ướt và mát lành cũng là nơi có điều kiện thuận lợi để cây sâm sinh trưởng và phát triển.

Chia sẻ với chúng tôi về hành trình không đơn giản đưa cây sâm về đất Sơn La, ông Nguyễn Chí Long, Giám đốc Công ty TNHH MTV Đầu tư và Xây dựng Thành Long - chủ vùng nguyên liệu sâm Ngọc Linh trên đỉnh Sam Ta cho biết, cách đây gần 20 năm, ông Nguyễn Chí Long vốn là nghệ sĩ nhiếp ảnh, rất lãng tử, nhưng lại bị cuốn hút bởi cây sâm Ngọc Linh trong một lần tình cờ ngồi trò chuyện cùng một người bạn về loài cây này.

Trao đổi với mấy người bạn ở Quân đoàn 3 nơi tôi từng công tác, chiến đấu, các bạn ấy bảo cây này tốt lắm, ngày xưa nhiều cụ tham gia ở chiến trường B3 (đóng quân ở Tây Nguyên) được đồng bào đào cho ăn, sau đó các cụ toàn thọ 96 tuổi trở lên.

--Ông Nguyễn Chí Long--

“Trao đổi với mấy người bạn ở Quân đoàn 3 nơi tôi từng công tác, chiến đấu, các bạn ấy bảo cây này tốt lắm, ngày xưa nhiều cụ tham gia ở chiến trường B3 (đóng quân ở Tây Nguyên) được đồng bào đào cho ăn, sau đó các cụ toàn thọ 96 tuổi trở lên”, ông Nguyễn Chí Long kể lại. Thấy rằng đây là cây thuốc quý, ông đã bỏ ra hàng chục tỷ đồng để vào Quảng Nam, lặn lội, lang thang, ăn ngủ cả tháng trên núi Ngọc Linh để tìm hiểu, học cách trồng, chăm sóc, rồi mua cây giống, hạt giống về gieo trồng thử nghiệm tại các triền núi vùng cao thuộc huyện Sốp Cộp, Sông Mã, Bắc Yên, Thuận Châu và Mai Sơn.

Thời điểm ban đầu, không ít người ngạc nhiên bởi sự “liều” của ông khi bỏ ra số tiền quá lớn cho loại cây này. Bởi để cây sâm Ngọc Linh sống được ở vùng đất Sơn La, ngoài việc đòi hỏi kỹ thuật, công chăm sóc thì vấn đề vốn đầu tư và thời gian cũng là câu chuyện đáng để nghĩ tới mà không phải ai cũng dám đầu tư. Chưa kể, thời điểm ban đầu, cây cứ trồng lại chết.

Không nản lòng mà vẫn kiên trì vừa làm vừa học, cho đến khi lên đến bản Sam Ta, cây sâm Ngọc Linh bắt đầu “quen đất, quen sương” và chính thức bén rễ đất Sơn La với tỷ lệ nảy mầm, sinh trưởng lên đến trên 90%. Dưới tán rừng già ẩm ướt sau lưng bản Sam Ta, khu trồng sâm Ngọc Linh với đủ các loại, từ 1-8 năm tuổi đang được chăm sóc, che chắn cẩn thận, chia lô theo từng khu. Thảm thực vật phong phú và tầng đất màu mỡ là điều kiện để sâm Ngọc Linh phát triển được ở Sơn La.

Cây nảy mầm đã khó, giữ được cây lại càng khó hơn. Lý do là bởi việc giữ gìn an ninh đối với cây sâm là rất khó khăn, do cây giá trị kinh tế cao nên dễ bị trộm. Rồi khó khăn về vốn, ông phải đi vay tiền bạn bè, vay ngân hàng để đầu tư vào dự án. Đặc biệt, khi thực hiện dự án đã không nhận được sự đồng thuận của người dân bản địa, do khi đó họ chưa hiểu về giá trị của cây sâm Ngọc Linh.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, cùng với việc thường xuyên giải thích cho người dân hiểu và sau đó là thuê chính người dân địa phương trông coi, đến nay dự án trồng sâm đã thành công nên được bà con tin tưởng. Từ cây sâm quý, Công ty TNHH MTV đầu tư và xây dựng Thành Long đã sản xuất ra nhiều sản phẩm để đa dạng hoá sản phẩm cho người tiêu dùng. Với chất lượng vượt trội và giá trị lớn trên thị trường, các sản phẩm của công ty từ củ sâm, cao sâm, rượu sâm đều được chứng nhận OCOP 4 sao và đang trên hành trình công nhận OCOP 5 sao.

Đối với hành trình đưa sản phẩm được công nhận là sản phẩm OCOP, ông Nguyễn Chí Long cho biết: “Chúng tôi muốn tham gia vào chương trình vì muốn chung tay cùng OCOP Sơn La làm nên những thương hiệu lớn, giá trị, vì tương lai mai sau của mỗi người”.

Thực tế, khi được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao, khách hàng tìm đến với công ty ngày càng nhiều hơn. Khách hàng ưa chuộng sản phẩm không chỉ bởi tốt cho sức khỏe, mà còn là ngưỡng mộ câu chuyện gần 20 năm kiên trì đưa sản phẩm sâm quý về với bản làng của người đứng đầu Công ty Thành Long. Đồng thời, kiên trì với kỳ vọng nhân rộng cây thuốc quý cho bà con nghèo.

Với phương pháp gieo giống bằng hạt có tỷ lệ nảy mầm 100%, đến tháng 7/2022, sâm giống Ngọc Linh được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cấp Bằng bảo hộ giống cây trồng đối với sâm Ngọc Linh Sơn La, thời gian bảo hộ 20 năm. Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã cho phép lưu hành giống sâm Ngọc Linh của Sơn La tại các tỉnh phía bắc.

Chia sẻ về giá trị của cây sâm Ngọc Linh tại Sơn La, ông Nguyễn Chí Long cho hay, Công ty đã gửi sâm tới Viện Dược liệu để phân tích và kiểm nghiệm đối với sâm 5 năm tuổi. Ngày 12/4/2023, kết quả của Viện Dược liệu cho thấy, hoạt chất Majonosid R2 (hợp chất chính đặc trưng cho sâm Việt Nam) trong mẫu sâm Ngọc Linh của Công ty đạt tới 5,74%.

Ngoài ra, Công ty cũng gửi mẫu cao sâm Ngọc Linh Thành Long tới Viện Công nghiệp thực phẩm phân tích hàm lượng 17 ACIDAMIN có trong cao sâm.

Kết quả, phân tích hàm lượng 17 ACIDAMIN có trong sản phẩm cao sâm Ngọc Linh Thành Long đều đạt chỉ số rất cao so với cao sâm có trên thị trường. Trong đó, có hàm lượng Cystein lên tới 36,82; hàm lượng Lysine đạt 1501,58.