Nhận lời mời của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ cùng lãnh đạo các nước ASEAN dự Hội nghị cấp cao đặc biệt kỷ niệm 45 năm quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ trong ngày 12 và 13/5 tại Thủ đô Washington D.C., Hoa Kỳ. Nhân dịp này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dẫn đầu Đoàn đại biểu Việt Nam thăm, làm việc tại Hoa Kỳ và Liên hợp quốc từ ngày 11 đến 17/5. Chuyến đi nhằm khẳng định vị thế và trách nhiệm của Việt Nam trong ASEAN, đề cao vị trí và vai trò trung tâm của Hiệp hội, thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN và Hoa Kỳ. Chuyến đi cũng nhằm tạo động lực thúc đẩy quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ phát triển, đi vào chiều sâu và ổn định lâu dài; đồng thời góp phần củng cố quan hệ hợp tác toàn diện, hiệu quả giữa Việt Nam và Liên hợp quốc.

Chuyến công tác của Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nhằm triển khai Kết luận số 12-KL/TW ngày 12/8/2021 của Bộ Chính trị về công tác người Việt Nam ở nước ngoài trong tình hình mới, thể hiện sự quan tâm với cộng đồng người Việt Nam tại Hoa Kỳ, mong muốn kiều bào tiếp tục gắn bó với quê hương, đóng góp thiết thực, hiệu quả cho phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ Tổ quốc.

Được thiết lập từ năm 1977, quan hệ đối tác đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ trải qua nhiều giai đoạn và phát triển trên nhiều phương diện. Tại Hội nghị cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 3 ngày 21/11/2015, hai bên nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược. Kể từ khi nâng tầm lên Đối tác chiến lược đến nay, quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ phát triển ngày càng sâu rộng, thực chất, lòng tin giữa hai bên ngày một nâng cao, hợp tác được triển khai toàn diện trên tất cả các lĩnh vực chính trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội và hợp tác phát triển, hiện dựa trên Kế hoạch Hành động ASEAN-Hoa Kỳ giai đoạn 2021-2025.

Tại cuộc họp Ủy ban hợp tác chung ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 13 trong tháng 4 vừa qua, ASEAN và Hoa Kỳ khẳng định, hợp tác giữa hai bên mở rộng và bao trùm trong nhiều lĩnh vực, trên cả ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN. Hai bên cũng ghi nhận những tiến bộ đạt được trong triển khai Kế hoạch Hành động ASEAN-Hoa Kỳ giai đoạn 2021-2025.

Về hợp tác chính trị-an ninh, ASEAN và Hoa Kỳ duy trì thường xuyên các cơ chế hợp tác như Hội nghị cấp cao, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao, Ủy ban hợp tác chung… Hoa Kỳ tham gia, đóng góp tích cực vào các cơ chế, khuôn khổ hợp tác do ASEAN chủ trì như Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+)…; cam kết ủng hộ đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN. Hai bên cũng đẩy mạnh hợp tác ứng phó các thách thức an ninh phi truyền thống như hợp tác an ninh biển, an ninh mạng, chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia…

Hợp tác giữa ASEAN và Hoa Kỳ trong lĩnh vực kinh tế-thương mại đạt được nhiều kết quả tích cực. Hoa Kỳ hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai và nhà đầu tư đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn nhất của Hiệp hội với tổng kim ngạch thương mại đạt 308,3 tỷ USD và tổng vốn FDI vào ASEAN đạt 34,7 tỷ USD năm 2020.

Về hợp tác văn hóa-xã hội, ASEAN và Hoa Kỳ cam kết thúc đẩy trao đổi văn hóa và giao lưu nhân dân, giáo dục, phát triển nguồn nhân lực, tăng cường hợp tác về bảo vệ quyền lợi lao động di cư, tăng quyền phụ nữ....  

Về hợp tác phát triển, Hoa Kỳ triển khai các chương trình Tăng trưởng bao trùm trong ASEAN thông qua sáng tạo, thương mại và thương mại điện tử (IGNITE) và Đối tác về tối ưu hóa hợp tác khu vực trong khuôn khổ Cộng đồng Chính trị-An ninh và Văn hóa-Xã hội (PROSPECT).

Trong ứng phó dịch Covid-19, ASEAN và Hoa Kỳ chủ động, tích cực phối hợp ngay khi dịch Covid-19 mới bùng phát, đề xuất, tổ chức nhiều hoạt động chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, hỗ trợ nhau khắc phục hậu quả dịch bệnh, đồng thời thúc đẩy phục hồi toàn diện và bền vững.

Hoa Kỳ công bố đóng góp 500.000 USD cho Quỹ ASEAN ứng phó Covid-19 và cam kết hỗ trợ ASEAN triển khai Khung phục hồi tổng thể ASEAN. Cuối năm 2021, Hoa Kỳ công bố đã cung cấp hơn 42 triệu liều vaccine và hỗ trợ hơn 200 triệu USD cho các nước ASEAN nhằm ứng phó dịch Covid-19. Nhân chuyến thăm Việt Nam của Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris tháng 8/2021, Văn phòng Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) của Hoa Kỳ tại khu vực Đông Nam Á được khai trương ở Hà Nội.

Bên cạnh các Hội nghị cấp cao được tổ chức hằng năm từ năm 2013, hai bên đã tổ chức Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ tại California, Hoa Kỳ tháng 2/2016. Đây là hội nghị quốc tế quan trọng đầu tiên giữa Hiệp hội và một nước đối tác ngay sau khi Cộng đồng ASEAN ra đời; khẳng định sự coi trọng của hai bên với mối quan hệ mật thiết ASEAN-Hoa Kỳ. Năm 2017, hai bên cũng tổ chức Hội nghị cấp cao kỷ niệm 40 năm quan hệ đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ tại Philippines.

Nhân dịp kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ đối tác, Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ được tổ chức tại thủ đô Washington của Hoa Kỳ, nhằm đánh giá tổng thể chặng đường quan hệ và đề ra những định hướng hợp tác quan trọng giữa hai bên trong thời gian tới; đồng thời trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm. Trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao đặc biệt, ASEAN và Hoa Kỳ cũng sẽ có các phiên thảo luận riêng, chuyên sâu về những nội dung hợp tác như kinh tế, thương mại, đầu tư, hợp tác và an ninh biển, ứng phó và phục hồi sau đại dịch, ứng phó biến đổi khí hậu, năng lượng, khoa học công nghệ, phát triển cơ sở hạ tầng bền vững….

Hội nghị cấp cao đặc biệt tại Washington cũng thể hiện sự quan tâm của cá nhân Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden với ASEAN. Tại Hội nghị cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 9 hồi tháng 10/2021, Tổng thống Joe Biden bày tỏ ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong nỗ lực xây dựng cấu trúc, trật tự khu vực dựa trên luật lệ, các giá trị và nguyên tắc nêu trong văn kiện Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Là thành viên tích cực, chủ động và trách nhiệm của Hiệp hội, Việt Nam từng đảm nhiệm những trọng trách quan trọng như Chủ tịch ASEAN năm 2010 và 2020; có nhiều đóng góp, sáng kiến thúc đẩy và nâng tầm quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ.

Tại Hội nghị cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 9, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị ASEAN và Hoa Kỳ đẩy mạnh quan hệ Đối tác chiến lược trên cả ba khía cạnh, bao gồm an ninh, phục hồi kinh tế-xã hội và phát triển bền vững, bao trùm. Đánh giá cao sự giúp đỡ kịp thời, thiết thực mà Hoa Kỳ dành cho các nước ASEAN trong ứng phó dịch Covid-19, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị Hoa Kỳ tích cực hỗ trợ nâng cao khả năng cảnh báo sớm về các tình huống y tế khẩn cấp thông qua Văn phòng CDC Hoa Kỳ tại khu vực Đông Nam Á ở Hà Nội.

Nhằm kỷ niệm dấu mốc 45 năm, ASEAN và Hoa Kỳ đều mong muốn củng cố và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược. Trên tinh thần đó, Đoàn đại biểu Việt Nam do Thủ tướng Phạm Minh Chính dẫn đầu sẽ tham dự đầy đủ, phù hợp tại các hoạt động trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao đặc biệt lần này; đóng góp vào các nội dung thảo luận, trao đổi trên tinh thần chân thành, tin cậy và hợp tác, góp phần thúc đẩy quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ phát triển lên tầm cao mới vì hòa bình, ổn định và thịnh vượng bền vững trong khu vực và trên thế giới.

Với những đóng góp của mình, Việt Nam đã được tín nhiệm bầu vào nhiều vị trí, cơ quan quan trọng của Liên hợp quốc và ghi được nhiều dấu ấn.

Sau khi hoàn thành xuất sắc nhiệm kỳ 2008-2009, Việt Nam đã được bầu là Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (nhiệm kỳ 2020-2021) với số phiếu cao kỷ lục 192/193 phiếu ủng hộ và hoàn thành xuất sắc cương vị này, thể hiện trách nhiệm cao, trực tiếp đóng góp vào các nỗ lực duy trì hòa bình, an ninh quốc tế và khu vực.

Việt Nam cũng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng tại các cơ quan Liên hợp quốc như thành viên Hội đồng Khai thác Liên minh Bưu chính thế giới (UPU) nhiệm kỳ 2022-2025, Hội đồng Thống đốc cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) nhiệm kỳ 2021-2023, các cơ quan điều hành và chuyên môn của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa (UNESCO), Ủy ban Luật pháp quốc tế (ILC) nhiệm kỳ 2017-2021 và 2023-2027; đang đẩy mạnh vận động ứng cử làm thành viên Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2023-2025, một số cơ chế của Liên hợp quốc như Ủy ban Ranh giới thềm lục địa (CLCS) nhiệm kỳ 2023-2028, Ủy ban Pháp lý và kỹ thuật của Cơ quan Quyền lực đáy đại dương (LTC) nhiệm kỳ 2023-2027.

Những kết quả tích cực, hiệu quả trong quan hệ suốt 45 năm giữa Việt Nam và Liên hợp quốc sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho những nỗ lực chung trong việc khắc phục những tồn tại, mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác hai bên, hỗ trợ cho công cuộc phát triển đất nước, hội nhập quốc tế của Việt Nam và góp phần nâng cao vai trò của Liên hợp quốc trong thời kỳ mới.

Với việc xác lập khuôn khổ quan hệ Đối tác toàn diện năm 2013, hợp tác Việt Nam-Hoa Kỳ thời gian qua đạt những bước phát triển tích cực cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, ngày càng thực chất và mang tính chiến lược hơn, sự quan tâm và hiểu biết lẫn nhau cũng gia tăng. Lãnh đạo hai nước duy trì tiếp xúc và điện đàm ở các cấp. Việt Nam tổ chức thành công các hoạt động của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc bên lề khóa họp 76 Đại hội đồng Liên hợp quốc (9/2021) và các cuộc gặp của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính với Tổng thống Joe Biden và Đặc phái viên John Kerry bên lề COP26 (10/2021).

Trong các trao đổi, phía Hoa Kỳ tái khẳng định cam kết ủng hộ một Việt Nam mạnh, độc lập và thịnh vượng, tiếp tục đánh giá cao vị thế và coi trọng quan hệ với Việt Nam, đề nghị hai bên tiếp tục có các bước đi để tăng cường quan hệ, trong đó ưu tiên hợp tác kinh tế-thương mại, an ninh-quốc phòng , y tế, năng lượng.

Kinh tế vẫn là lĩnh vực hợp tác mang lại lợi ích chung thực chất nhất trong quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ. Thương mại song phương tiếp tục tăng trưởng mạnh với tổng kim ngạch năm 2021 đạt hơn 111,56 tỷ USD. Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, và Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 9 của Hoa Kỳ. Hai bên tích cực triển khai Kế hoạch hành động hướng tới cán cân thương mại hài hòa và bền vững; đồng thời tiếp tục duy trì đối thoại để tăng cường hợp tác và giải quyết các vấn đề tồn đọng trong quan hệ thương mại.

Trong chuyến công tác tại Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nhân dịp dự khóa họp 76 Đại hội đồng Liên hợp quốc (9/2021), doanh nghiệp hai nước đã trao đổi nhiều thỏa thuận hợp tác và hợp đồng thương mại với tổng giá trị gần 30 tỷ USD. Đáng chú ý, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội và lãnh đạo các Ban, ngành liên quan của Việt Nam đều đã tiếp đoàn doanh nghiệp Hoa Kỳ trong tháng 3/2022 để lắng nghe và chỉ đạo các cơ quan liên quan kịp thời tháo gỡ các quan tâm của các doanh nghiệp Hoa Kỳ nhằm tạo điều kiện cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp khôi phục sản xuất, duy trì mức độ tin tưởng vào môi trường đầu tư-kinh doanh lâu dài tại Việt Nam.

Tính đến tháng 3/2022, đầu tư trực tiếp của Hoa Kỳ tại Việt Nam đạt 10,3 tỷ USD, đứng thứ 11/141 trong số các nước và vùng lãnh thổ có FDI tại Việt Nam. Các doanh nghiệp lớn của Hoa Kỳ tiếp tục quan tâm, đầu tư vào thị trường Việt Nam: Intel thông báo bổ sung đầu tư gần 500 triệu USD vào nhà máy tại TP Hồ Chí Minh; đối tác sản xuất chính của Apple (Foxconn) bổ sung đầu tư 270 triệu USD tại Bắc Giang... Phía Hoa Kỳ thể hiện sự sẵn sàng thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực Việt Nam quan tâm như phát triển cơ sở hạ tầng, chuỗi cung ứng, năng lượng, kinh tế số. Ngày 29/3/2022, tập đoàn Vinfast ký hợp đồng xây dựng nhà máy sản xuất xe điện và pin trị giá 4 tỷ USD tại bang North Carolina.

Hợp tác an ninh-quốc phòng được duy trì tích cực với nội dung hợp tác đa dạng, nổi bật là việc trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao, hợp tác khắc phục hậu quả chiến tranh và nâng cao năng lực hàng hải. Vấn đề khắc phục hậu quả chiến tranh tiếp tục là ưu tiên. Hoạt động MIA, tìm kiếm liệt sĩ Việt Nam, xử lý dioxin, hỗ trợ người khuyết tật tiếp tục được đẩy mạnh. Việt Nam tích cực phối hợp với Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) triển khai Bản ghi nhớ ý định (MOI) về hợp tác nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh…

Hợp tác giáo dục đạt được nhiều bước tiến tích cực thời gian gần đây với việc hai bên thúc đẩy hợp tác giáo dục-đào tạo, chuyển giao công nghệ. Cơ quan Tài chính phát triển quốc tế Hoa Kỳ (DFC) công bố khoản ngân sách của Chính phủ Hoa Kỳ trị giá 37 triệu USD cho Trường Đại học Fulbright Việt Nam (FUV) vay để xây trường ở Quận 9, TP. Hồ Chí Minh; tiếp tục phối hợp triển khai việc chuẩn bị cho tình nguyện viên Hoa Kỳ vào Việt Nam giảng dạy tiếng Anh. Hiện Việt Nam có 6 cơ sở giáo dục có vốn đầu tư của Hoa Kỳ tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng, Bình Dương.

Hợp tác y tế và ứng phó Covid-19 tiếp tục là điểm sáng, đặc biệt trong việc hỗ trợ lẫn nhau về trang thiết bị y tế, vaccine, chia sẻ kinh nghiệm phòng chống dịch bệnh và bảo hộ công dân. Đến nay, Hoa Kỳ đã hỗ trợ cho Việt Nam gần 40 triệu liều vaccine, trong đó có gần 39 triệu liều thông qua cơ chế COVAX. Phía Hoa Kỳ chuyển cho Việt Nam 111 tủ lạnh âm sâu để bảo quản vaccine Pfizer; đề xuất viện trợ bộ xét nghiệm nhanh CUE do Hoa Kỳ sản xuất và phối hợp chuyển giao công nghệ vaccine mRNA mới nhất và thuốc điều trị cho đối tác Việt Nam. Phía Hoa Kỳ cũng đã khai trương Văn phòng CDC khu vực tại Hà Nội nhân chuyến thăm của Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris.

Về hợp tác khu vực và quốc tế, hai nước tiếp tục phối hợp trong các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm như vấn đề Mekong, Myanmar, Triều Tiên, phòng chống đại dịch Covid-19; đặc biệt là trong khuôn khổ Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và trong các cơ chế của ASEAN.