Dân tộc ta đang bước vào kỷ nguyên vươn mình. Trong số 100 triệu người dân Việt Nam, “sự vươn mình” của thế hệ trẻ có lẽ sẽ được nhiều kỳ vọng, mong chờ nhiều nhất. Trong kỷ nguyên mới, vai trò của thanh niên càng quan trọng hơn và có điều kiện để phát huy mạnh mẽ, hiệu quả hơn. Không chỉ là lực lượng lao động dồi dào, nhiều xung lực, khí thế nhất, mà thanh niên còn là những người kiến tạo và thay đổi xã hội; góp phần quan trọng vào việc xây dựng một xã hội phát triển bền vững và hội nhập toàn cầu.

Kỷ nguyên mới cũng đòi hỏi tổ chức Đoàn Thanh niên – Hội Liên hiệp Thanh niên – Hội Sinh viên – Hội đồng Đội và thanh thiếu niên cần có tâm thế sẵn sàng chủ động, tư duy đổi mới, việc làm hiệu quả và thiết thực. Kỷ nguyên vươn mình đòi hỏi thanh niên phải có sự thay đổi, đột phá trong suy nghĩ, hành động; đôi khi chấp nhận thiệt thòi, không thuận lợi, miễn sao mang lại hiệu quả cho sự nghiệp phát triển chung của tổ chức và dân tộc.

         Trong suốt lịch sử 94 năm xây dựng và trưởng thành, với chức năng là tổ chức chính trị xã hội của thanh niên; Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và các tổ chức thành viên đã làm tốt sứ mệnh giáo dục, định hướng, dẫn dắt và phát huy thanh thiếu niên.

Được xây dựng, rèn luyện và trưởng thành qua các thời kỳ đấu tranh cách mạng, Đoàn – Hội đã tập hợp đông đảo thanh thiếu niên phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng, cống hiến xuất sắc cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bước vào thời kỳ mới, Đoàn – Hội tiếp tục phát huy những truyền thống quý báu của dân tộc và bản chất tốt đẹp của mình, xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc; kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có đạo đức cách mạng, ý thức chấp hành pháp luật, sống có văn hóa, vì cộng đồng; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức, kỹ năng và tác phong công nghiệp trong lao động tập thể, trở thành những công dân tốt của đất nước; xung kích, sáng tạo làm chủ khoa học công nghệ tiên tiến.

Đoàn Thanh niên đã và đang kế tục trung thành, xuất sắc sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh; thường xuyên bổ sung lực lượng trẻ cho Đảng; tổ chức động viên đoàn viên, hội viên, thanh thiếu niên cả nước hăng hái thi đua trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Kể từ khi thành lập đến nay Đoàn Thanh niên đã có 7 lần đổi tên để phù hợp với bối cảnh tình hình. Có thể khẳng định, ở mỗi giai đoạn cách mạng, Đoàn và các tổ chức thành viên đều có sự điều chỉnh, chuyển hướng phù hợp, tổ chức các phong trào hành động cách mạng cụ thể để đáp ứng yêu cầu, bối cảnh tình hình. 

Tháng 12/1986, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đánh dấu mốc quan trọng trong lịch sử cách mạng Việt Nam với việc quyết định tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện, đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khủng hoảng kinh tế - xã hội. Đường lối đổi mới được đưa ra tại Đại hội VI của Đảng trước hết là đổi mới về tư duy nhận thức và tư tưởng, lý luận...

Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện; mọi nhiệm vụ của Đoàn cũng nhằm thực hiện, cụ thể hóa các chủ trương, nghị quyết của Đảng; trong quá trình hoạt động Đoàn – Hội luôn đổi mới, sáng tạo gắn với việc thực hiện học tập và làm theo tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh. 

Trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc đòi hỏi tổ chức Đoàn – Hội cần tiếp tục đổi mới, sáng tạo đột phá, quyết tâm hành động. Vì có đổi mới tư duy, mới tạo được bước phát triển đột phá để phát triển.

Thời điểm hiện tại là giai đoạn bắt đầu của kỷ nguyên vươn mình, chính vì vậy việc xác định mục tiêu là vô cùng quan trọng, Đoàn – Hội và thanh niên cần xác định đúng, rõ và có lộ trình những công việc của mình để có thể vươn xa, vươn đúng hướng.

Trong kỷ nguyên mới Đoàn – Hội cần xác định những nhiệm vụ, công việc là trọng tâm của đất nước, là thế mạnh của tổ chức và là nhu cầu, yêu cầu bức thiết của thanh niên trong giai đoạn hiện nay để tập trung thực hiện một cách thật căn cơ, hiệu quả lâu bền.

Hiện nay, trong các động lực hàng đầu của việc định hình quỹ đạo phát triển nhanh và bền vững của đất nước, Đảng ta xác định tập trung vào những kế hoạch, mục tiêu là lợi thế, thế mạnh của người trẻ đó là chuyển đổi số, công nghệ, đổi mới sáng tạo theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết tạo động lực lớn cho hệ thống chính trị, nhà khoa học, doanh nghiệp, người dân. Đặc biệt, Tổng Bí thư Tô Lâm trực tiếp giữ vai trò Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây có thể nói là địa hạt vô cùng rộng lớn để thanh niên có thể “trình diễn” trí tuệ, năng lực sáng tạo và cống hiến.

Vậy, Tổ chức Đoàn – Hội nên tập trung vào nội hàm gì, lĩnh vực gì góp phần đưa Nghị quyết số 57 vào cuộc sống thành công?

Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam đã phát động phong trào “bình dân học vụ số” trong toàn bộ thanh thiếu niên Việt Nam; mỗi người trẻ từ miền biển khơi tới miền rừng núi xa phải có kỹ năng số, biết sử dụng, ứng dụng mạng xã hội, các ứng dụng công nghệ thông tin và các thiết bị điện tử thông minh vào công việc và cuộc sống hàng ngày; nhanh chóng phổ cập tri thức cơ bản về chuyển đổi số cho thanh niên và người dân.

Tổ chức các cuộc thi, diễn đàn, “sân chơi” về khoa học công nghệ trong mọi lĩnh vực, thành phần, lứa tuổi thanh thiếu niên để phát hiện, quy tụ, bồi dưỡng và khai phóng khả năng của, sức sáng tạo của người trẻ. Trong các yếu tố cấu thành nên năng lực khoa học công nghệ của một quốc gia thì các tài năng khoa học và công nghệ là nguồn lực quan trọng và khan hiếm nhất.

Đẩy mạnh và sáng tạo ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong tất cả các hoạt động Đoàn – Hội, đặc biệt là công tác giáo dục, các hoạt động tình nguyện.

Trong bài phát biểu tại Đại hội đại biểu Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam lần thứ 9 (tháng 12/2024), đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm có đặt ra 5 vấn đề đối với tổ chức Đoàn – Hội, trong đó có 4 vấn đề từ nội tại tổ chức và phong trào thanh niên. Những băn khoăn, gợi ý được Tổng Bí thư nêu ra là những vấn đề, những định hướng mà Đoàn – Hội cần tập trung thực hiện trong thời gian tới. Đó là: Tình hình tội phạm, tệ nạn xã hội trong thanh thiếu niên, lý tưởng sống trong giới trẻ; Tỷ lệ thu hút, đoàn kết tập hợp thanh niên; Công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống; Cơ cấu, mô hình tổ chức Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Thanh niên...

Đây không phải là những vấn đề mới, đều là những công việc, nhiệm vụ mà lâu nay Đoàn – Hội vẫn triển khai cùng với những nhiệm vụ khác, tuy nhiên kết quả chưa thực sự đạt yêu cầu. Đã đến lúc cần nghiêm túc nhìn nhận đánh giá, để đưa ra những giải pháp mới và tập trung nhiều nguồn lực để thực hiện cho bằng được các nội dung này. Đây không chỉ là mong muốn của Tổng Bí thư mà còn lại sự quan tâm của toàn Đảng, toàn xã hội đối với công tác thanh niên.

Thế mạnh của Đoàn – Hội và thanh niên là các hoạt động tình nguyện đa dạng trên nhiều lĩnh vực; thông qua môi trường tình nguyện để đoàn kết, thu hút, tập hợp các lực lượng vào nhiệm vụ chung. Dưới ngọn cờ vinh quang của tổ chức Đoàn – Hội cần luôn có những “thanh niên ưu tú, tinh hoa” ở tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội để có thể thường xuyên “cống hiến, hiến kế” và thu hút, tập hợp lực lượng thanh niên cho tổ chức.

Trong thiết kế và tổ chức phong trào, cần căn cứ vào tình hình thực tế ở mỗi địa bàn, lĩnh vực, đặc biệt là tại cơ sở để xác định và lựa chọn công việc phù hợp, trọng tâm trọng điểm.

 Việc đổi mới cách làm, cách tiếp cận trong việc tổ chức phong trào để theo kịp nhu cầu, tâm lý, nguyện vọng của thanh niên là rất quan trọng. Làm sao để các hoạt động của Đoàn – Hội không cần phải huy động, triệu tập mà thanh niên phải tự tìm đến, muốn đến và cảm thấy vinh dự khi được đến.  

Thực hiện Nghị quyết số 18 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII "Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả", với tinh thần nghiêm túc, trách nhiệm và quyết liệt, vừa qua cơ quan Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã thực hiện tinh giảm 17 đầu mối cấp vụ (tương đương 51,3%). Đồng thời tập trung xây dựng dự thảo các văn bản (quyết định về kết thúc hoạt động; quyết định về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, mối quan hệ công tác...) để trình Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư xem xét, quyết định theo thẩm quyền, bảo đảm đúng tiến độ, kế hoạch. Các tỉnh, thành Đoàn và Đoàn trực thuộc dưới sự lãnh đạo của cấp ủy cùng cấp cũng đang tích cực triển khai, thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo của Trung ương.

Hiện nay, cơ cấu tổ chức hiện nay có sự chênh lệch về nguồn lực giữa các cấp, đặc biệt là giữa cấp Trung ương, tỉnh và cấp cơ sở, dẫn đến hiệu quả hoạt động không đồng đều. Cấp cơ sở thường thiếu nhân lực, kinh phí và điều kiện hoạt động, làm giảm khả năng thu hút và tập hợp thanh niên.

Thời gian tới, cần sắp xếp lại tổ chức Đoàn theo hướng tinh gọn – hiệu quả, đầu tư cho cơ sở cả về nhân lực và nguồn lực, tăng tính liên kết giữa các cấp bộ Đoàn, gắn bó với đoàn viên thanh niên. Tiếp tục quan tâm đào tạo đội ngũ cán bộ Đoàn theo hướng chuyên nghiệp, sáng tạo, giỏi công nghệ; Đào tạo cán bộ Đoàn số, cung cấp khóa học về chuyển đổi số, quản trị tổ chức, khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo để nâng cao năng lực lãnh đạo;

Xây dựng hệ thống tiêu chí cán bộ Đoàn theo tiêu chuẩn mới, bảo đảm cán bộ có năng lực thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của thời đại; Triển khai cơ chế kiêm nhiệm, khuyến khích cán bộ Đoàn có chuyên môn tham gia vào các lĩnh vực quan trọng của xã hội; Xây dựng mô hình Đoàn “kết nối và cộng tác”, dần thay thế mô hình hoạt động cứng nhắc bằng các nhóm dự án linh hoạt, hoạt động hiệu quả hơn.

Bên cạnh việc tinh gọn bộ máy, nghiên cứu quy định chức năng nhiệm vụ, nâng cao chất lượng cán bộ... Một nội dung cũng cần được quan tâm đó chính là Điều lệ Đoàn - Hội và công tác tổ chức Đại hội nhiệm kỳ các cấp.  Hiện nay, trong khối Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, từng tổ chức có thời gian tổ chức Đại hội các cấp khác nhau và không trùng với Đại hội của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Cùng với đó, ngay trong tổ chức Đoàn Thanh niên và các tổ chức thành viên đều có Đại hội riêng và cũng khác nhau về thời điểm (năm) tổ chức; theo Điều lệ, về cơ bản trong 5 năm hệ thống Đoàn – Hội từ Trung ương tới cơ sở có 3 đến 4 lần tương ứng với 3 đến 4 năm diễn ra Đại hội các cấp: Đoàn Thanh niên – Hội Sinh viên (đối với những tỉnh, thành phố có Hội Sinh viên)– Hội Liên hiệp Thanh niên – Hội đồng Đội... Bên cạnh đó còn có các Đại hội chuyên đề, Đại hội thi đua, Đại hội của các Hội, Câu lạc bộ trực thuộc các cấp bộ Hội...

Trước hết phải khẳng định, đây đều là những sự kiện chính trị, xã hội quan trọng, là ngày hội lớn của thanh thiếu niên, là diễn đàn để thế hệ trẻ cất lên tiếng nói, khẳng định vai trò vị trí, đồng thời là dịp để cấp ủy, chính quyền các cấp và toàn thể xã hội thể hiện sự quan tâm sự nghiệp chăm lo, bồi dưỡng, giáo dục đến thế hệ trẻ.

Tuy nhiên, ở cấp cơ sở, điều này cũng bộc lộ những điểm hạn chế đó là: việc tổ chức các sự kiện Đại hội nhiều và thường niên như vậy không khỏi dẫn đến tốn thời gian, tốn kém chi phí, nhân lực, nguồn lực xã hội; có nơi, có chỗ xuất hiện tâm lý ngại làm Đại hội, làm cho xong, cho có...dẫn đến chất lượng tổ chức Đại hội không được tốt.

Để phù hợp với yêu cầu tình hình mới, tổ chức Đoàn – Hội có thể cân nhắc việc điều chỉnh, sửa đổi một số nội dung trong Điều lệ; cụ thể hơn là nghiên cứu điều chỉnh nhiệm kỳ Đại hội của tổ chức Đoàn và các tổ chức thành viên cho khoa học và phù hợp hơn, cần kiệm, chống lãng phí, sử dụng tối ưu các nguồn lực.

Có thể tính đến việc hợp nhất nhiệm kỳ của các tổ chức Đoàn Thanh niên – Hội Liên hiệp Thanh niên – Hội Sinh viên – Đại hội cháu ngoan Bác Hồ vào cùng 1 hoặc 2 năm. Trong năm đó, căn cứ vào tình hình thực tế ở mỗi địa phương, đơn vị và tổ chức, các cấp bộ Đoàn – Hội có thể triển khai Đại hội của mỗi tổ chức ở các thời điểm gắn với các sự kiện, hoạt động hoặc cùng một thời điểm tại cùng một địa điểm, diễn ra trong nhiều ngày theo thứ tự Đoàn trước – Hội sau (bởi Đoàn là nòng cốt chính trị, giới thiệu nhân sự tham gia lãnh đạo các Hội), những nội dung phải tuân theo Quy định, Điều lệvà đối tượng của từng tổ chức thì làm riêng, những nội dung như văn hóa văn nghệ, hoạt động chào mừng, diễn đàn... có thể tổ chức chung.

Đại hội của người trẻ nên thiết kế theo hướng trẻ trung, sáng tạo, đổi mới, mang tính hành động cao, có thể kết hợp làm trong hội trường, ở ngoài trời, Đại hội gắn với hoạt động thực tế...làm như vậy vừa tiết kiệm thời gian, tận dụng tối đa cơ sở vật chất, thuận lợi trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đoàn – Hội cấp trên và cấp ủy cùng cấp...

Đối với tổ chức Đoàn – Hội cấp chi đoàn, cấp cơ sở, việc tổ chức Đại hội có thể cho phép diễn ra đồng loạt ở cùng một thời điểm nhằm tạo không khí thi đua sôi nổi, tạo được sự đồng bộ, tiết kiệm, hiệu quả, trên cơ sở đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, tạo được hiệu ứng tích cực, sự quan tâm của hệ thống chính trị và toàn xã hội đối với công tác thanh niên ở cấp cơ sở.

Vừa qua tại Hà Nội, Hội Liên hiệp Thanh niên Thành phố đã xin chủ trương và được sự đồng ý của Thường trực Thành ủy cho phép tổ chức Ngày hội thanh niên Thủ đô và đồng loạt Đại hội Liên hiệp Thanh niên của 578 xã, phường, thị trấn trong cùng một ngày.

Ngày hội tạo được hiệu ứng truyền thông rất lơn với những công trình, phần việc, việc làm hiệu quả, mang ý nghĩa thiết thực đối với xã hội được đồng loạt triển khai (580 công trình, bao gồm: 01 cụm công trình cấp Thành phố trị giá 3 tỷ đồng; 579 công trình cấp xã... Nguồn lực được huy động xã hội hóa với tổng kinh phí là hơn 23 tỷ đồng) tạo sự quan tâm, chăm lo của toàn xã hội đối với công tác thanh niên; đồng thời thể hiện tinh thần tiên phong, sáng tạo, thiết thực, hiệu quả, tiết kiệm trong việc tổ chức các hoạt động của thanh niên. khắc phục những chồng chéo; bổ sung những chương trình mới phù hợp, bền vững, có giá trị lâu dài để phát huy cao nhất các nguồn lực, động lực…

Một vấn đề nữa cần nhắc tới đó là, theo Điều lệ Đoàn Thanh niên – Hội Sinh viên, đối với khối Đại học – Cao đẳng thì 5 năm tổ chức 2 lần Đại hội. Việc thiết kế nhiệm kỳ Đại hội trong khối trường như vậy với mong muốn các bạn sinh viên trong quá trình học tập có cơ hội được biết hoặc tham dự ít nhất 1 kỳ Đại hội Đoàn – 1 kỳ Đại hội Hội cấp trường.

Tuy nhiên việc này dẫn đến năm nào ở khối trường cũng có Đại hội; ở cấp chi đoàn – chi hội có nơi trong cùng một năm học được tổ chức cả đại hội Đoàn và Hội, nếu tiến độ tổ chức Đại hội không bảo đảm theo yêu cầu; theo thực tế đào tạo tín chỉ hiện nay có những bạn sinh viên hệ cao đẳng chỉ học 2 năm đã tốt nghiệp, vì vậy mục tiêu trên có còn phù hợp?

Việc điều chỉnh cũng sẽ góp phần giảm tải áp lực thời gian, kinh phí, công việc...cho các trường; tạo điều kiện thuận lợi trong công tác dự và chỉ đạo Đại hội đối với các đơn vị có nhiều đầu mối tổ chức Đoàn – Hội ở các trường Đại học...đồng thời tăng thời gian cho hoạt động phong trào, học tập, nghiên cứu khoa học...