Sau 56 ngày đêm liên tục kiên cường chiến đấu, chiều ngày 7/5/1954, lá cờ "Quyết chiến, quyết thắng" của quân đội ta tung bay trên nóc hầm tướng Đờ Cát, chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc thắng lợi.

Trong toàn chiến dịch, ngành Hậu cần đã huy động toàn bộ lực lượng, bảo đảm cho hơn 87.000 người tham gia chiến dịch (lực lượng chiến đấu 53.830 người); khối lượng vật chất phục vụ chiến dịch lên tới 20.000 tấn: 1.200 tấn đạn, 1.733 tấn xăng dầu, 14.950 tấn gạo, 268 tấn muối, 577 tấn thịt, 1.034 tấn thực phẩm và 177 tấn vật chất khác^[5]...
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đánh giá: "...Trên mặt trận Điện Biên Phủ, vấn đề bảo đảm cung cấp lương thực, đạn dược là một nhân tố vô cùng quan trọng, quan trọng không kém các vấn đề chiến thuật, khó khăn về cung cấp thực không kém khó khăn về tác chiến. Tình hình cung cấp khẩn trương từng ngày, từng giờ, không kém tình hình chiến đấu... quân địch không bao giờ tưởng tượng được rằng, chúng ta có thể khắc phục được khó khăn này. Bọn đế quốc, bọn phản động không bao giờ đánh giá được được sức mạnh của cả một dân tộc, sức mạnh của nhân dân. Sức mạnh đó có thể khắc phục tất cả mọi khó khăn, chiến thắng mọi kẻ thù"^[6]. Với tinh thần "Tất cả cho mặt trận, tất cả để chiến thắng", quân và dân ta vượt mọi khó khăn, bảo đảm cho chiến dịch Điện Biên Phủ giành thắng lợi. 

Công tác hậu cần chiến dịch Điện Biên Phủ có bước tiến vượt bậc và để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý. Đó là, quán triệt nắm vững chủ trương, quyết tâm chiến lược, vượt mọi khó khăn tổ chức bảo đảm hậu cần sáng tạo, hiệu quả; kết hợp hậu cần quân đội với hậu cần nhân dân các cấp, huy động mọi nguồn lực phục vụ chiến dịch; tổ chức chỉ huy, chỉ đạo chặt chẽ, lấy vận tải làm trung tâm và phân tuyến hậu cần hợp lý; bảo đảm đời sống sinh hoạt của bộ đội ở trong hầm hào (khi đánh lấn), cứu chữa, vận chuyển thương binh hiệu quả; chú trọng bảo toàn lực lượng để bảo đảm cho bộ đội tác chiến liên tục, dài ngày... Trong đó, phát huy thế trận hậu cần nhân dân là bài học lớn nhất, quyết định làm nên chiến thắng của chiến dịch. Kế thừa, phát triển những kinh nghiệm đó, chúng ta đã thực hiện tốt công tác bảo đảm hậu cần trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc.

Từ thực tiễn và kinh nghiệm bảo đảm hậu cần trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, phát huy thế trận hậu cần nhân dân trong chuẩn bị thế trận và tiềm lực hậu cần các cấp trong điều kiện mới, cần chú trọng một số vấn đề chủ yếu sau:

Một là, thường xuyên quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về chiến tranh nhân dân, hậu cần toàn dân. Xây dựng thế trận hậu cần lấy tạo nguồn, khai thác tiềm năng tại chỗ là cơ bản. Hình thành các khu vực hậu cần tại chỗ có khả năng độc lập bảo đảm cho lực lượng vũ trang hoạt động, tác chiến trong mọi tình huống. Trên cơ sở đó, quy hoạch, xây dựng thế trận hậu cần chiến lược, chiến dịch, hậu cần khu vực phòng thủ vững chắc, có khả năng cơ động cao, tạo thế liên hoàn, vững chắc. Thực hiện quy hoạch đi trước một bước, đảm bảo sự thống nhất giữa quy hoạch căn cứ hậu phương, căn cứ hậu cần các vùng, miền với phát triển kinh tế-xã hội, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân và chiến tranh nhân dân trên từng hướng (địa bàn) chiến lược. Ưu tiên đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng căn cứ hậu phương, nhất là hệ thống mạng lưới giao thông vận tải đường bộ, đường thủy để triển khai phương thức vận tải linh hoạt, tạo sự liên kết chặt chẽ giữa căn cứ hậu phương với căn cứ hậu cần và lực lượng hậu cần các cấp trên từng địa bàn... Nghiên cứu phương án đưa đến dự trữ trước vật tư chiến lược và công nghệ của một số nhà máy, xí nghiệp công nghiệp hậu cần, nhằm tăng cường tiềm lực tại các địa bàn chiến lược trọng yếu, sẵn sàng chuyển thế sang bảo đảm khi có tình huống chiến tranh.

Xây dựng thế trận hậu cần lấy tạo nguồn, khai thác tiềm năng tại chỗ là cơ bản

Hai là, tiếp tục nghiên cứu thực hiện sáng tạo Nghị quyết 28 của Bộ Chính trị, Nghị định 152 của Chính phủ về xây dựng hậu cần khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố trong tình hình mới. Tập trung chỉ đạo, đầu tư nguồn lực tổng hợp xây dựng hậu cần khu vực phòng thủ địa phương vững mạnh toàn diện đi vào chiều sâu theo phương châm hậu cần gắn với dân và kinh tế theo địa bàn; chú trọng địa bàn chiến lược trọng yếu. Tham mưu cho Bộ để tham mưu cho Chính phủ ban hành quyết định thành lập Hội đồng cung cấp khu vực phòng thủ các cấp; có quy chế hoạt động thống nhất giữa cấp ủy và chính quyền trong xây dựng và huy động các nguồn lực hậu cần. Chú trọng xây dựng lực lượng hậu cần dự bị động viên chất lượng cao, thực hiện các yêu cầu cơ bản: Phải phù hợp với yêu cầu xây dựng lực lượng vũ trang và kế hoạch phòng thủ của địa phương; hình thành lực lượng rộng khắp trong các ngành kinh tế-xã hội có chức năng chuyên môn tương ứng với hậu cần quân đội; phù hợp điều kiện địa phương, kết hợp chặt chẽ nhu cầu thời bình và sẵn sàng động viên. Kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế-xã hội với tăng cường quốc phòng-an ninh; định kỳ diễn tập và có giải pháp đồng bộ không ngừng nâng cao khả năng bảo đảm tại chỗ của từng khu vực phòng thủ.

Chú trọng xây dựng lực lượng hậu cần dự bị động viên chất lượng cao

Ba là, có chiến lược và kế hoạch thu hút các dự án, các nguồn lực xã hội đầu tư phát triển trước một bước cơ sở hạ tầng vùng căn cứ, tạo điều kiện phân bố lại dân cư, phát triển kinh tế-xã hội, tăng cường tiềm lực hậu cần ở địa bàn chiến lược, vùng rừng núi, vùng sâu, vùng xa... Tính toán các phương án, lộ trình thích hợp trong xây dựng các công trình hậu cần trong các căn cứ hậu phương, căn cứ hậu cần phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế đất nước. Ưu tiên đầu tư triển khai trước các công trình lưỡng dụng (đường giao thông, cầu, bến cảng, kho bãi, cơ sở y tế, bưu chính viễn thông...) trên cơ sở kết hợp nguồn lực của Trung ương, địa phương, quân đội. Kết hợp lồng ghép trong các dự án phát triển kinh tế-xã hội của Trung ương, địa phương và của các đoàn kinh tế-quốc phòng, nhất là với các công trình trọng điểm, vốn đầu tư lớn. Tập trung hoàn thiện các văn bản pháp lý về huy động nguồn lực địa phương. Tiếp tục duy trì, phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế-quốc phòng trên các địa bàn chiến lược nhằm tạo thế, tạo lực hậu cần; liên kết chặt chẽ giữa căn cứ hậu phương, căn cứ hậu cần của quân khu, khu vực phòng thủ với căn cứ hậu phương chiến lược, hình thành các khu vực hậu cần tại chỗ trên từng địa bàn chiến lược, sẵn sàng bảo đảm trong các tình huống.

Bốn là, chủ động nghiên cứu, xây dựng và từng bước hoàn thiện các phương án tổ chức, bố trí, sơ tán, di chuyển, phòng tránh, bảo toàn các cơ sở hậu cần chiến lược, duy trì sản xuất tạo nguồn trong các căn cứ hậu phương, căn cứ hậu cần đã xác định. Tổ chức dự trữ vật chất, trang bị hậu cần tại các căn cứ hậu phương, căn cứ hậu cần các cấp hợp lý, phù hợp với khả năng của địa phương, kết hợp với dự trữ quốc gia, trong các ngành kinh tế và trong dân trên từng địa bàn. Nghiên cứu ban hành cơ chế, chính sách hợp lý để huy động nguồn lực hậu cần tại chỗ đáp ứng nhu cầu thời chiến. Chú trọng công tác bảo vệ, triển khai phương án phối hợp, hiệp đồng giữa các lực lượng trên từng địa bàn trong bảo vệ căn cứ hậu phương, căn cứ hậu cần và tiềm lực hậu cần các cấp, duy trì ổn định thế trận, bảo đảm hậu cần kịp thời, liên tục.

Hậu cần quân đội là cầu nối chuyển sức mạnh của đất nước tới lực lượng vũ trang để bảo đảm cho tác chiến thắng lợi. Kế thừa và phát triển các bài học hậu cần nhân dân bảo đảm cho Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, dưới sự lãnh đạo của Đảng, trực tiếp là Quân ủy Trung ương-Bộ Quốc phòng, Ngành Hậu cần quân đội phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ, góp phần cùng toàn quân, toàn dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Thiếu tướng Trần Duy Giang, Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần
Tham luận tại Hội thảo khoa học "Chiến thắng Điện Biên Phủ - Giá trị lịch sử và hiện thực (7/5/1954 – 7/5/2019)"
Trình bày: T. Nguyên