Quyền con người, theo cách hiểu đơn giản nhất, là những đặc quyền tự nhiên thuộc về tất cả mọi người, không có bất kỳ sự phân biệt đối xử nào dựa trên cơ sở chủng tộc, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo, dòng dõi, địa vị xã hội...; tất cả mọi người đều có quyền con người, vì đơn giản chúng ta là con người...

Dưới góc độ quyền con người, kỷ nguyên mới mở ra một thời kỳ mà ở đó mỗi con người, mỗi người dân được thụ hưởng đầy đủ các quyền và tự do cơ bản đã được Hiến pháp và pháp luật ghi nhận, nhất là quyền của người dân được tham gia đầy đủ, hiệu quả, thực chất vào các công việc của nhà nước và xã hội; thực hiện quyền làm chủ đất nước, làm chủ bản thân, được tham gia đóng góp xây dựng, phát triển đất nước và quyền được thụ hưởng thành quả của sự phát triển, thành quả của công cuộc đổi mới.

Vậy quyền con người là gì? Tại sao tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ tốt quyền con người lại quan trọng đến mức là nhân tố quyết định đến sự phát triển bền vững của đất nước?

Quyền con người, theo cách hiểu đơn giản nhất, là những đặc quyền tự nhiên thuộc về tất cả mọi người, không có bất kỳ sự phân biệt đối xử nào dựa trên cơ sở chủng tộc, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo, dòng dõi, địa vị xã hội...; tất cả mọi người đều có quyền con người, vì đơn giản chúng ta là con người; các quyền con người đều xuất phát từ những nhu cầu, khát vọng tự nhiên, bắt nguồn từ nhân phẩm vốn có, được tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ bằng pháp luật quốc tế và pháp luật của mỗi quốc gia .

Quyền con người theo cách hiểu ngày nay là giá trị phổ quát, khi xem xét các vấn đề cụ thể có tính tới giá trị đặc thù về dân tộc, khu vực, bối cảnh lịch sử văn hóa, tôn giáo; quyền con người là không thể chia cắt (phải công nhận tầm quan trọng như nhau của tất cả các quyền con người về dân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội); các quyền con người phụ thuộc và có quan hệ lẫn nhau . Và theo nhận thức chung của quốc tế, quyền con người chủ yếu mang tính cá nhân, nhưng vừa có các khía cạnh tập thể, nhất là từ khi Liên hợp quốc thông qua Tuyên ngôn về quyền phát triển năm 1986, đã chính thức thừa nhận quyền phát triển là quyền con người (theo đó quyền con người vừa là một đặc quyền của cả dân tộc và của cả các cá nhân tạo dựng nên dân tộc đó) và các ví dụ khi nói đến bảo vệ quyền môi trường, hay bảo vệ quyền của nhóm xã hội dễ bị tổn thương trong xã hội là hàm ý thừa nhận khía cạnh quyền tập thể/quyền của nhóm.

Mặc dù là quyền tự nhiên, nhưng thực tiễn quyền con người lại không tự động đến được với mọi người, mọi dân tộc; mà để giành, bảo vệ các quyền tự nhiên của mình, con người đã phải trải qua quá trình đấu tranh lâu dài, gian khổ, phải trả bằng máu và nước mắt của của cả nhân loại tiến bộ trên thế giới qua hàng nghìn năm lịch sử để bảo vệ những giá trị cốt lõi là quyền bình đẳng, quyền được sống, được tôn trọng phẩm giá con người với mục tiêu hướng tới một xã hội tự do, công bằng mà không có sự sợ hãi, sự thiếu thốn, không bị có bất cứ sự phân biệt đối xử nào dựa trên cơ sở về chủng tộc, giới tính, ngôn ngữ, tín ngưỡng, địa vị xã hội, dân tộc,...

Trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta, nhờ đoàn kết dân tộc mà đã huy động được sức mạnh để chống chọi với thiên tai, địch họa, duy trì nòi giống, mở rộng biên giới, lãnh thổ quốc gia; đặc biệt trong thời đại Hồ Chí Minh, chính nhờ phát huy nhân tố con người, phát huy được các giá trị của quyền con người (không phân biệt giai cấp, đảng phái, già, trẻ, gái, trai, dân tộc, tôn giáo...), Đảng ta đã xây dựng được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân, giành độc lập, tự do cho Tổ quốc. Vì thế, một đất nước muốn phát triển bền vững, thì phải đặc biệt quan tâm tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền của tất cả mọi người, nhóm người, mỗi dân tộc sinh sống trong phạm vi lãnh thổ với quan điểm đoàn kết dân tộc, đoàn kết tôn giáo, đoàn kết giai cấp, để huy động được sức mạnh, trí tuệ của từng người, mỗi người và nhóm người, tạo nên sức mạnh cộng sinh của cả dân tộc; đó là cơ sở phát triển bền vững đất nước. Vì thế, bài học lịch sử rút ra là bất kỳ dân tộc nào, quốc gia nào không dựa trên các nguyên tắc tôn trọng các giá trị khác biệt dẫn tới sự kỳ thị, phân biệt đối xử, đàn áp, áp bức dựa trên cơ sở về chủng tộc, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, dòng dõi dân tộc, quan điểm, chính kiến khác biệt thì dễ rơi vào rối loạn xã hội, thậm chí là phân ly, chiến tranh, xung đột xã hội.

2.Trong thư gửi Hội thảo khoa học Quốc gia “Con người, quyền con người là trung tâm, chủ thể, mục tiêu và động lực phát triển đất nước”, Tổng Bí thư Tô Lâm có đề cập đến khái niệm “phát triển con người xã hội chủ nghĩa” và “phát huy vai trò, giá trị quyền con người xã hội chủ nghĩa để tạo động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Đối với phát triển con người mới xã hội chủ nghĩa (xã hội chủ nghĩa) thì không phải là khái niệm mới, nhưng quyền con người xã hội chủ nghĩa thì đây là lần đầu tiên, Đồng chí Lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước ta đề cập. Điều này chứng tỏ tầm quan trọng đặc biệt cần được định hướng trong nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn 40 năm đổi mới và đề xuất xây dựng nền tảng, tư tưởng lý luận mới của Đảng Cộng sản Việt Nam về quyền con người xã hội chủ nghĩa, khi đất nước chính thức bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Quyền con người xã hội chủ nghĩa không mâu thuẫn với giá trị phổ quát của quyền con người mà Đảng ta đã nhiều lần khẳng định, quyền con người là thành quả đấu tranh lâu dài, gian khổ của nhân dân lao động, các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới, qua đó quyền con người trở thành giá trị chung của nhân loại. Chúng ta nhấn mạnh yếu tố xã hội chủ nghĩa, trước hết để khẳng định, xã hội xã hội chủ nghĩa là một chế độ xã hội tốt đẹp nhất trong tất cả các chế độ xã hội mà loài người đã trải qua đó là vì con người, vì quyền con người. Chỉ có ở chủ nghĩa xã hội, quyền con người mới thực sự được bảo đảm, con người mới thực sự được giải phóng, không còn chế độ người bóc lột người; con người mới có điều kiện phát triển toàn diện cá nhân; mới có điều kiện để thụ hưởng đầy đủ, trọn vẹn nhất các quyền và tự do của mình; mới có điều kiện là chủ và làm chủ đất nước.