PGS. TS. Hà Huy Phượng
Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9/1945 đã mở ra kỷ nguyên độc lập cho dân tộc Việt Nam. Trong hành trình ấy, báo chí không chỉ là phương tiện thông tin, mà còn là vũ khí tinh thần cổ vũ, tập hợp quần chúng nhân dân vùng lên làm nên lịch sử.
NGỌN LỬA CÁCH MẠNG ĐƯỢC NHEN LÊN TỪ BÁO CHÍ
Từ năm 1925, sự ra đời của báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam. Trong bối cảnh đất nước đang chìm trong ách thống trị của thực dân Pháp, phong trào yêu nước tuy sôi nổi nhưng còn phân tán và thiếu định hướng rõ ràng, báo Thanh Niên đã ra đời như một luồng ánh sáng mới, dẫn dắt quần chúng đi theo con đường cách mạng vô sản.
Báo Thanh Niên được xuất bản số đầu tiên vào ngày 21/6/1925 tại Quảng Châu (Trung Quốc), là cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên - tổ chức do Nguyễn Ái Quốc sáng lập. Với nội dung giàu tính lý luận và phương pháp tuyên truyền gần gũi, dễ hiểu, báo đã truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin và chỉ ra con đường đấu tranh đúng đắn cho nhân dân Việt Nam: giải phóng dân tộc gắn liền với cách mạng xã hội, do giai cấp công nhân lãnh đạo.
Không chỉ là một phương tiện thông tin, Báo Thanh Niên còn là một công cụ tổ chức, tập hợp và huấn luyện cán bộ cách mạng. Qua các bài viết, Nguyễn Ái Quốc đã gieo mầm tư tưởng yêu nước, tinh thần đấu tranh và lý tưởng độc lập cho đông đảo thanh niên - lực lượng nòng cốt của phong trào cách mạng. Nhiều người trong số đó sau này trở thành những cán bộ chủ chốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Có thể khẳng định rằng, Báo Thanh Niên đã khơi dậy khát vọng độc lập trong hàng vạn con tim Việt Nam, đặt nền móng cho báo chí cách mạng nước ta. Từ đây, báo chí không còn chỉ là công cụ phản ánh thực trạng, mà trở thành một vũ khí tư tưởng sắc bén, góp phần định hướng và dẫn dắt cả một dân tộc tiến lên con đường tự do, độc lập. Sự kiện này cũng mở đầu cho truyền thống sử dụng báo chí như một công cụ cách mạng hiệu quả trong suốt tiến trình đấu tranh và xây dựng đất nước về sau.
Trong thập niên 1940, khi tình hình chính trị-xã hội Việt Nam bước vào giai đoạn đặc biệt gay go, dưới ách thống trị kép của thực dân Pháp và phát xít Nhật, báo chí cách mạng tiếp tục phát huy vai trò là vũ khí tư tưởng sắc bén của Đảng và Mặt trận Việt Minh. Trong số đó, hai tờ báo tiêu biểu là Cờ Giải Phóng và Việt Nam độc lập đã trở thành những công cụ tuyên truyền chủ lực, góp phần lan tỏa tinh thần yêu nước, khát vọng giải phóng dân tộc và kêu gọi toàn dân đứng lên đấu tranh.
Cờ Giải Phóng và Việt Nam độc lập không chỉ là những tờ báo tuyên truyền đơn thuần, mà còn là biểu tượng của tinh thần kháng Nhật-Pháp. Những ấn phẩm giản dị nhưng hàm chứa sức mạnh tư tưởng ấy đã giúp củng cố niềm tin, khơi dậy lòng yêu nước và dẫn dắt hàng triệu người Việt Nam bước vào cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 một cách chủ động, thống nhất và tất thắng.
Trong suốt tiến trình cách mạng Việt Nam, đặc biệt là từ những năm 1920 đến Cách mạng Tháng Tám 1945, báo chí không chỉ giữ vai trò là phương tiện thông tin, tuyên truyền, mà còn thực sự trở thành một “trường học chính trị” cho quần chúng nhân dân. Nhận thức được vai trò trọng yếu ấy, Đảng Cộng sản Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã chủ trương sử dụng báo chí như một công cụ giáo dục tư tưởng cách mạng, truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin, cổ vũ tinh thần yêu nước và dẫn dắt quần chúng vào con đường đấu tranh giải phóng dân tộc.
Trong hoàn cảnh đất nước bị thực dân đô hộ, trình độ dân trí còn thấp, hệ thống giáo dục bị bóp méo phục vụ cho chế độ thuộc địa, báo chí cách mạng đã đảm nhận sứ mệnh giáo dục chính trị-tư tưởng một cách gần gũi, linh hoạt và hiệu quả. Thông qua các tờ báo như Thanh Niên, Việt Nam độc lập, Cờ Giải Phóng, Cứu Quốc… quần chúng được tiếp cận với những kiến thức về cách mạng, về kẻ thù thực dân-phong kiến, về quyền lợi dân tộc, về con đường giành lại độc lập. Báo chí đã lý giải cho người dân hiểu tại sao phải kháng chiến, kháng chiến như thế nào và ai là lực lượng lãnh đạo tin cậy nhất. Điều này làm cho nhân dân, dù chưa được đến trường, vẫn có thể nhận thức rõ ràng đâu là con đường đúng đắn để giải phóng dân tộc.
Báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc xuất bản số đầu tiên tại Quảng Châu ngày 21/6/1925. Ảnh: Tư liệu
Báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc xuất bản số đầu tiên tại Quảng Châu ngày 21/6/1925. Ảnh: Tư liệu
Không chỉ cung cấp tri thức lý luận, báo chí còn đóng vai trò định hướng dư luận, động viên tinh thần và tổ chức lực lượng. Các bài viết mang tính cổ vũ, ví dụ như phóng sự, ký sự, truyện ngắn, biếm họa, thơ ca… đã lôi cuốn hàng triệu người dân đứng vào hàng ngũ cách mạng. Họ không chỉ đọc báo mà còn truyền nhau đọc, chép tay lại, giấu trong nhà, chuyền tay nhau như những bài học vỡ lòng về lòng yêu nước và lý tưởng cách mạng. Những tờ báo cách mạng vì thế đã thực sự làm nhiệm vụ của một lớp học chính trị không bảng đen, phấn trắng - nhưng sâu sắc, rộng lớn và lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội.
Chính vì lẽ đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần khẳng định vai trò giáo dục của báo chí cách mạng. Người coi báo chí là người tuyên truyền, người cổ động, người tổ chức và người huấn luyện. Ý kiến này thể hiện rất rõ nhận thức chiến lược của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về báo chí: không chỉ đưa tin, mà phải trở thành người thầy chính trị của quần chúng nhân dân.
Trong những năm tháng cách mạng đầy gian khổ, nhờ báo chí, hàng triệu người dân Việt Nam, từ đồng bằng đến miền núi, từ trí thức đến nông dân đã được “đào tạo chính trị” một cách âm thầm nhưng hiệu quả, để rồi sẵn sàng vùng lên trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, làm nên một thắng lợi lịch sử vẻ vang của dân tộc. Báo chí cách mạng Việt Nam, từ đó đến nay, vẫn tiếp tục sứ mệnh cao cả ấy, vừa là phương tiện truyền thông, vừa là “trường học” chính trị cho toàn dân.
BÁO CHÍ TRONG CAO TRÀO TỔNG KHỞI NGHĨA: MỆNH LỆNH CÁCH MẠNG
Vào giữa tháng 8/1945, tình hình thế giới và khu vực có chuyển biến lớn khi phát xít Nhật tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện vào ngày 15/8. Đây là thời cơ “ngàn năm có một” để nhân dân Việt Nam vùng lên giành chính quyền. Trong giờ phút lịch sử đó, báo chí cách mạng Việt Nam đã lập tức hành động như một trận tuyến tư tưởng-chính trị sắc bén: phát đi lời hiệu triệu Tổng khởi nghĩa, huy động toàn dân đứng lên giành chính quyền về tay nhân dân.
Ngay sau sự kiện Nhật đầu hàng, hàng loạt tờ báo của Việt Minh và Đảng Cộng sản Đông Dương như Cờ Giải Phóng, Cứu Quốc, Việt Nam Độc Lập… đã kịp thời đăng tải các bài xã luận, lời kêu gọi khẩn thiết của Tổng bộ Việt Minh và Ban Thường vụ Trung ương Đảng. Những bài báo ấy không chỉ phân tích thời cơ chiến lược - kẻ thù đã suy yếu, nhân dân sẵn sàng - mà còn trực tiếp phát đi mệnh lệnh hành động: Tổng khởi nghĩa toàn quốc. Trong đó, đáng chú ý nhất là Lệnh Tổng khởi nghĩa ngày 13/8/1945 và bản Quân lệnh số 1 của Ủy ban Khởi nghĩa, đều được các tờ báo đăng tải nhanh chóng, bí mật nhưng rộng khắp, kêu gọi toàn dân “vùng lên đánh đuổi phát xít Nhật và tay sai để giành chính quyền về tay nhân dân”.
Báo chí cách mạng thời điểm này đóng vai trò như “loa phóng thanh” của cách mạng, không chỉ thông tin mà còn truyền cảm hứng và khơi dậy ý chí đấu tranh trong nhân dân. Những tờ báo này sử dụng ngôn từ khẩn thiết, ngắn gọn nhưng giàu sức truyền cảm: “Giờ hành động đã đến!”, “Toàn dân vùng dậy!”, “Cướp chính quyền trước khi quân Đồng minh vào!”,... Các khẩu hiệu đó xuất hiện dày đặc trên mặt báo, in thành truyền đơn, áp phích, dán trên tường, đọc giữa các buổi mít-tinh - khiến không khí cách mạng sục sôi từ Hà Nội, Huế, Sài Gòn cho đến các làng quê, thị xã khắp cả nước.
Không dừng lại ở tuyên truyền, báo chí còn là phương tiện tổ chức khởi nghĩa. Các bài báo hướng dẫn cách lập Ủy ban nhân dân, giữ gìn trật tự khi chiếm cơ quan công quyền, khuyên không đập phá tài sản, vận động binh lính Nhật buông súng… Từ đó, phong trào khởi nghĩa không chỉ bùng nổ mạnh mẽ mà còn diễn ra đồng loạt, trật tự và hiệu quả trên cả ba miền đất nước.
Có thể nói, trong thời khắc quyết định của lịch sử dân tộc, báo chí cách mạng đã phát huy tối đa vai trò định hướng, cổ động và dẫn đường. Chính nhờ hệ thống báo chí tuyên truyền nhạy bén, dũng cảm và giàu tính tổ chức ấy, lời hiệu triệu Tổng khởi nghĩa được lan truyền kịp thời và mạnh mẽ, trở thành tín hiệu hành động thống nhất trên phạm vi toàn quốc. Đó là một trong những nhân tố quan trọng góp phần làm nên thắng lợi vang dội của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 - mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Trong những ngày lịch sử tháng Tám năm 1945, khi ngọn lửa cách mạng đã bùng cháy trên khắp cả nước, báo chí cách mạng trở thành phương tiện tuyên truyền, cổ vũ và tổ chức khởi nghĩa vô cùng hiệu quả. Trong số đó, tờ Cờ Giải Phóng - cơ quan ngôn luận của Tổng bộ Việt Minh - đã cho ra đời một ấn phẩm đặc biệt vào ngày 19/8/1945, đúng vào thời điểm Hà Nội tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Đây là một sự kiện mang tính biểu tượng, thể hiện vai trò quyết định của báo chí trong việc động viên, hiệu triệu quần chúng hành động kịp thời, đúng lúc, góp phần tạo nên thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám.
Số báo đặc biệt của Cờ Giải Phóng phát hành sáng ngày 19/8/1945 không chỉ phản ánh tình hình thời cuộc khẩn trương, mà còn đưa ra lời hiệu triệu cụ thể, trực tiếp tới nhân dân thủ đô. Trong số báo, khẩu hiệu nổi bật nhất là: “Toàn thể nhân dân Hà Nội hãy vùng lên cướp chính quyền!” - ngắn gọn, dứt khoát và đầy khí thế. Cùng với đó, báo còn in các chỉ thị của Ủy ban Khởi nghĩa và hướng dẫn hành động cho từng tầng lớp nhân dân: công nhân, học sinh, binh lính, phụ nữ, thanh niên. Báo xác định rõ: thời cơ đã chín muồi, chính quyền thực dân đang tan rã, và nhân dân cần vùng lên ngay để giành lấy chính quyền trước khi lực lượng Đồng minh kéo vào.
Với cách trình bày khẩn trương, từ ngữ hừng hực khí thế, cùng thông tin cập nhật về các tỉnh đã giành được chính quyền trước đó (như Huế, Bắc Giang, Bắc Ninh...), Cờ Giải Phóng số đặc biệt ngày 19/8 đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao tinh thần cách mạng, khẳng định tính chính danh của cuộc khởi nghĩa và củng cố niềm tin chiến thắng trong quần chúng. Không chỉ là một bài viết cổ vũ, tờ báo còn là công cụ tổ chức hành động: hướng dẫn người dân tham gia biểu tình, chiếm lĩnh các cơ quan công quyền, giữ gìn trật tự, bảo vệ thành quả cách mạng.
Thực tế lịch sử đã chứng minh sức mạnh của tờ báo này. Chính vào sáng ngày 19/8, hàng chục vạn người dân Hà Nội từ công nhân, học sinh, viên chức, nông dân đến binh lính đã đổ về Quảng trường Nhà hát Lớn để mít-tinh, rồi từ đó tiến hành khởi nghĩa, chiếm Phủ Khâm sai, trại lính Bảo an, Sở cảnh sát và các công sở khác, hoàn toàn làm chủ thủ đô vào chiều cùng ngày. Báo chí, trong đó có tờ Cờ Giải Phóng, chính là một trong những nhân tố quan trọng tạo nên sự đồng loạt, khí thế và hiệu quả của cuộc tổng khởi nghĩa tại Hà Nội.
Cờ Giải Phóng số đặc biệt ra ngày 19/8/1945 là một minh chứng điển hình cho vai trò lịch sử của báo chí cách mạng Việt Nam: kịp thời, chính xác, hiệu triệu mạnh mẽ và dẫn đường hành động cho quần chúng. Không phải ngẫu nhiên mà Hồ Chí Minh từng ví báo chí như “vũ khí sắc bén trong sự nghiệp cách mạng”, và Cờ Giải Phóng chính là một trong những biểu tượng tiêu biểu nhất cho nhận định ấy trong cao trào Tổng khởi nghĩa Tháng Tám.
Trong thời kỳ Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khi phương tiện truyền thông hiện đại chưa phát triển rộng rãi như ngày nay, họa báo cổ động và truyền đơn đã trở thành những công cụ truyền tải thông tin cách mạng thiết yếu. Những họa báo cổ động và truyền đơn được in ấn nhanh chóng, phổ biến rộng rãi với hình ảnh sinh động, màu sắc bắt mắt, khẩu hiệu ngắn gọn, dễ nhớ. Chúng được dán kín trên các bức tường phố, cột điện, ngõ xóm, tại những nơi đông người qua lại như chợ búa, trường học và các khu công cộng.
Những họa báo cổ động và truyền đơn không chỉ đơn thuần truyền tải thông tin mà còn có sức mạnh cổ động tinh thần mạnh mẽ. Chúng là “loa gọi quần chúng” bằng hình thức trực quan và dễ tiếp nhận nhất, giúp người dân hiểu nhanh, hiểu đúng và đồng thuận với mục tiêu của cách mạng. Hình ảnh minh họa thường là những biểu tượng như cờ đỏ sao vàng, hình ảnh anh bộ đội, hình người dân tay cầm vũ khí, các khẩu hiệu kêu gọi đấu tranh, giành chính quyền, kháng Nhật - Pháp.
Việc dán kín truyền đơn và họa báo cổ động trên các mặt tường phố không chỉ khiến thông tin lan rộng nhanh chóng mà còn tạo nên bầu không khí cách mạng rộn ràng, sục sôi trong nhân dân. Mỗi tờ truyền đơn, mỗi bức tranh cổ động là một lời kêu gọi trực tiếp, thôi thúc người dân tham gia vào các phong trào đấu tranh. Hình thức tuyên truyền sinh động, trực quan này phù hợp với mọi đối tượng, giúp họ dễ dàng tiếp nhận thông điệp.
Không chỉ là công cụ tuyên truyền, họa báo cổ động và truyền đơn còn là phương tiện kết nối giữa các tổ chức cách mạng với nhân dân. Qua đó, lãnh đạo cách mạng có thể truyền đạt các chủ trương, chỉ thị, kế hoạch hành động một cách nhanh chóng, đồng thời vận động, động viên tinh thần và kêu gọi sự đoàn kết rộng rãi trong quần chúng. Trong bối cảnh khẩn trương của Tổng khởi nghĩa tháng Tám, sự lan tỏa của họa báo cổ động và truyền đơn góp phần tạo nên sự đồng thuận và đồng lòng, là một trong những nhân tố quan trọng dẫn đến thành công của cách mạng.
BÁO CHÍ TRONG NGÀY ĐỘC LẬP -
VŨ KHÍ TINH THẦN BẤT DIỆT
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, chính thức khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đây là sự kiện lịch sử trọng đại, đánh dấu sự kết thúc gần một thế kỷ nô lệ của dân tộc dưới ách thực dân phong kiến. Báo chí trong nước - từ các tờ báo cách mạng như Cờ Giải Phóng, Việt Nam Độc Lập, đến các báo địa phương - đã nhanh chóng ghi lại và phản ánh không khí sục sôi, đầy hào hứng, tự hào của nhân dân. Các bài viết, hình ảnh, lời bình luận thể hiện niềm tin tưởng tuyệt đối vào sự nghiệp cách mạng, tôn vinh vai trò lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, cũng như khát vọng độc lập, tự do, hòa bình và hạnh phúc.
Không chỉ trong nước, sự kiện lịch sử này cũng được báo chí quốc tế chú ý. Các hãng tin, báo chí nước ngoài từ châu Á, châu Âu đến châu Mỹ đều đưa tin về lễ tuyên ngôn độc lập của Việt Nam. Họ ghi nhận đây là một bước ngoặt quan trọng trên bản đồ chính trị thế giới, đồng thời thể hiện sự thay đổi cục diện tại Đông Nam Á sau Thế chiến thứ hai. Một số tờ báo ca ngợi tinh thần đoàn kết của nhân dân Việt Nam và khâm phục sự kiên cường của cuộc đấu tranh chống thực dân. Điều này góp phần nâng cao uy tín của cách mạng Việt Nam trên trường quốc tế, đồng thời tạo áp lực lên các cường quốc phương Tây phải nhìn nhận và giải quyết vấn đề thuộc địa một cách công bằng hơn.
Báo chí không chỉ là phương tiện thông tin, mà còn là cầu nối tinh thần, truyền cảm hứng và góp phần khẳng định tính chính nghĩa của sự kiện. Qua các bài báo, người dân Việt Nam và bạn bè quốc tế được hiểu rõ hơn về ý nghĩa của ngày 2/9/1945 - không chỉ là ngày giành độc lập, mà còn là ngày khai sinh một kỷ nguyên mới của dân tộc, với những giá trị nhân văn sâu sắc về tự do, dân chủ và chủ quyền quốc gia.
Việc báo chí trong và ngoài nước ghi lại không khí trọng đại ngày 2/9/1945 đã góp phần bảo tồn ký ức lịch sử quý giá, lan tỏa tinh thần cách mạng và khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Đây là minh chứng cho sức mạnh của truyền thông trong việc phản ánh và định hình nhận thức xã hội, đặc biệt trong những thời khắc lịch sử quan trọng.
Các bài báo trong nước với ngôn ngữ hùng tráng, cảm xúc dạt dào đã ghi lại niềm tự hào, vui mừng của toàn dân tộc trong ngày trọng đại. Những câu chữ mạnh mẽ không chỉ phản ánh sự kiện mà còn là lời cổ vũ tinh thần, khẳng định sự nghiệp cách mạng đúng đắn và ý nghĩa thiêng liêng của độc lập dân tộc.
Trong khi đó, báo chí quốc tế đã ghi nhận sự kiện với góc nhìn khách quan và đầy trọng vọng, thể hiện sự quan tâm của thế giới đối với bước ngoặt lịch sử tại Việt Nam, đồng thời làm nổi bật vai trò của Hồ Chí Minh như một nhà lãnh đạo cách mạng tiêu biểu.
Ngay sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời ngày 2/9/1945, báo chí không chỉ tập trung vào tuyên truyền trong nước mà còn đảm nhận một nhiệm vụ hết sức quan trọng là đối ngoại. Các tờ báo cách mạng trở thành cầu nối truyền tải hình ảnh, chính sách và quan điểm của Nhà nước mới đến bạn bè quốc tế, nhằm khẳng định tính chính danh và quyền tự quyết của dân tộc Việt Nam trước cộng đồng quốc tế.
Báo chí đã khẳng định chủ quyền và chính danh của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Báo chí đã chủ động đăng tải các bài viết, bản tin, tuyên bố chính thức về sự kiện Việt Nam giành độc lập, nhấn mạnh rằng Nhà nước mới được thành lập trên cơ sở ý chí và nguyện vọng chính đáng của toàn dân. Các ấn phẩm báo chí đã đề cao sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ Lâm thời trong việc kế tục truyền thống yêu nước, đấu tranh giải phóng dân tộc, từ đó củng cố uy tín và sự công nhận trên trường quốc tế.
Báo chí thể hiện vai trò trong việc tranh thủ sự ủng hộ quốc tế và phản bác các luận điệu sai trái. Bên cạnh việc khẳng định sự chính danh, báo chí còn đóng vai trò đối ngoại bằng cách tranh thủ sự ủng hộ của các nước đồng minh và nhân dân tiến bộ trên thế giới. Các tờ báo phản bác các luận điệu phủ nhận quyền tự quyết của Việt Nam, bác bỏ những tuyên truyền sai trái của thực dân Pháp và các thế lực thù địch. Nhờ đó, báo chí góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, đồng thời tạo sức ép buộc các cường quốc phải thừa nhận quyền độc lập của Việt Nam.
Báo chí như “đại sứ” không chính thức của Nhà nước mới. Thông qua các bài báo, phỏng vấn, báo chí đã giới thiệu văn hóa, lịch sử, tinh thần đoàn kết và khát vọng tự do của dân tộc Việt Nam tới bạn bè quốc tế. Các ấn phẩm được xuất bản bằng nhiều thứ tiếng khác nhau, giúp lan tỏa rộng rãi hình ảnh Việt Nam và củng cố sự đồng thuận toàn cầu về việc công nhận chính quyền mới. Đây là hình thức “đại sứ” không chính thức, nhưng vô cùng hiệu quả trong việc xây dựng quan hệ ngoại giao và hình ảnh quốc gia.
Báo chí Việt Nam trong giai đoạn đầu của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không chỉ là công cụ tuyên truyền trong nước mà còn là phương tiện quan trọng trong đối ngoại. Báo chí đã góp phần xác lập và khẳng định sự chính danh của Nhà nước mới trên trường quốc tế, đồng thời tranh thủ sự ủng hộ và phản bác các luận điệu phản động, tạo tiền đề cho sự phát triển và củng cố đất nước trong những năm tháng khó khăn tiếp theo.
Trong suốt quá trình chuẩn bị và tiến hành Cách mạng Tháng Tám năm 1945, báo chí cách mạng đã đóng vai trò then chốt trong việc truyền tải chủ trương, đường lối của Đảng và Mặt trận Việt Minh đến đông đảo quần chúng nhân dân. Các tờ báo như Cờ Giải Phóng, Việt Nam Độc Lập, Cứu Quốc và Sự Thật đã liên tục phát hành các bài viết, truyền đơn, báo tranh cổ động nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí độc lập, tự do, và ý thức đấu tranh chống thực dân, phát xít. Nhờ vậy, báo chí trở thành kênh thông tin chính thống, thu hút sự quan tâm và đồng thuận của mọi tầng lớp nhân dân.
Báo chí không chỉ cung cấp thông tin mà còn có chức năng nâng cao nhận thức chính trị cho quần chúng, giúp họ hiểu rõ mục đích, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa. Các bài báo phân tích sâu sắc về tình hình chính trị, kêu gọi đồng bào đứng lên giành lại quyền làm chủ đất nước. Điều này góp phần làm thay đổi tư tưởng thụ động, kích thích tinh thần chủ động, sáng tạo và lòng dũng cảm trong nhân dân, đặc biệt là công nhân, nông dân, binh lính.
Báo chí được sử dụng linh hoạt cùng với truyền đơn, tranh cổ động, khẩu hiệu dán trên các bức tường phố, biến thành “loa gọi quần chúng” thúc giục nhân dân vùng lên khởi nghĩa. Hình thức tuyên truyền sinh động, trực quan này đã thu hút cả những người ít biết chữ, tạo nên phong trào quần chúng rộng lớn, làm nên sức mạnh tổng hợp của toàn dân trong cuộc cách mạng.
Ngoài việc tuyên truyền, báo chí còn kịp thời phản ánh các sự kiện, diễn biến của cách mạng, đưa tin về các cuộc khởi nghĩa ở nhiều địa phương. Qua đó, báo chí cổ vũ, tạo động lực, tăng thêm niềm tin và sức mạnh tinh thần cho nhân dân trên con đường giành độc lập, tự do. Những bài viết ca ngợi chiến công, tinh thần chiến đấu kiên cường của các lực lượng cách mạng đã góp phần làm lan tỏa khí thế quyết thắng.
Báo chí đã góp phần trực tiếp vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám bằng việc truyền tải chủ trương của Đảng, vận động quần chúng tham gia khởi nghĩa, nâng cao nhận thức chính trị, đồng thời tạo nên không khí sục sôi, tự hào và quyết tâm trong nhân dân. Đây là một trong những yếu tố then chốt làm nên thành công của cuộc cách mạng.
CẦU NỐI TRONG NGÀY QUỐC KHÁNH -
NỀN TẢNG VỮNG CHẮC TRONG THỜI KỲ MỚI
Ngày Quốc khánh 2/9/1945, báo chí đã đóng vai trò quan trọng như một cầu nối giữa Đảng Cộng sản Việt Nam, Chính phủ mới và toàn thể nhân dân Việt Nam. Qua các bài viết, phóng sự, hình ảnh được đăng tải, báo chí truyền tải rõ ràng tinh thần, ý chí và nguyện vọng của Đảng đến với mọi tầng lớp trong xã hội, giúp nhân dân hiểu sâu sắc về ý nghĩa thiêng liêng của ngày Quốc khánh - ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Báo chí đã chuyển tải những lời phát biểu, chỉ đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh một cách sinh động và gần gũi nhất, giúp nhân dân cảm nhận được sự quan tâm, dẫn dắt của Đảng trong giai đoạn lịch sử quan trọng. Những bài báo mang tính tuyên truyền mạnh mẽ không chỉ cung cấp thông tin mà còn truyền cảm hứng, tạo nên niềm tin và tinh thần đoàn kết đồng lòng trong toàn dân, từ thành thị đến nông thôn, từ miền núi đến đồng bằng.
Bên cạnh việc truyền tải chủ trương của Đảng, báo chí còn ghi nhận và phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân – những người trực tiếp hưởng lợi và tham gia xây dựng chính quyền mới. Thông qua các bài viết, thư bạn đọc, phóng sự hiện trường, báo chí giúp Đảng nắm bắt được tiếng nói của quần chúng, từ đó có những điều chỉnh, định hướng phù hợp, bảo đảm sự lãnh đạo đúng đắn và gần gũi với nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh với các nhà báo tại Đại hội III, Hội Nhà báo Việt Nam, năm 1962. Nguồn: Bảo tàng Báo chí Việt Nam
Chủ tịch Hồ Chí Minh với các nhà báo tại Đại hội III, Hội Nhà báo Việt Nam, năm 1962. Nguồn: Bảo tàng Báo chí Việt Nam
Ngày Quốc khánh là dịp để toàn dân tộc cùng hướng về một mục tiêu chung: Xây dựng và bảo vệ đất nước độc lập, tự do. Báo chí đã góp phần xây dựng sự đồng thuận xã hội rộng rãi bằng cách lan tỏa các giá trị văn hóa, tinh thần yêu nước, sự hy sinh và quyết tâm cách mạng. Nhờ đó, báo chí trở thành cầu nối vững chắc, gắn bó chặt chẽ giữa Đảng với nhân dân trong thời khắc lịch sử trọng đại.
Trong ngày Quốc khánh 2/9/1945, báo chí đã trở thành chiếc cầu nối quan trọng, truyền tải thông điệp của Đảng tới nhân dân và đồng thời phản ánh tiếng nói của nhân dân đến Đảng. Qua đó, báo chí góp phần củng cố niềm tin, tạo nên sự thống nhất về tư tưởng và hành động, góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển của đất nước sau này.
Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và ngày Quốc khánh 2/9/1945, báo chí Việt Nam bước sang một thời kỳ phát triển mới, trở thành công cụ không thể thiếu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Đây là thời điểm báo chí cách mạng đặt nền móng vững chắc, xác định rõ vai trò là tiếng nói của Đảng, Chính phủ và nhân dân, góp phần thúc đẩy tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Báo chí không chỉ dừng lại ở việc tuyên truyền chính trị mà còn mở rộng vai trò sang nhiều lĩnh vực khác như giáo dục, văn hóa, kinh tế, xã hội... Qua đó, báo chí luôn đồng hành cùng dân tộc trong mọi giai đoạn phát triển, từ những ngày đầu dựng nước đến quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Báo chí giúp nhân dân hiểu rõ chủ trương, chính sách của Đảng, nâng cao ý thức trách nhiệm, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
Báo chí cách mạng trong thời kỳ mới được xem là công cụ quan trọng để định hướng tư tưởng, chống lại những luận điệu sai trái, phản động, giữ vững sự thống nhất về tư tưởng trong xã hội. Các tờ báo, tạp chí đã đóng vai trò là “người dẫn đường”, giúp nhân dân hiểu đúng đắn về con đường cách mạng, củng cố lòng tin vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.
Nhờ sự phát triển mạnh mẽ và vai trò to lớn, báo chí cách mạng đã trở thành một phần không thể thiếu của đời sống xã hội Việt Nam. Báo chí không chỉ cung cấp thông tin nhanh chóng, chính xác mà còn góp phần xây dựng nền văn hóa mới, lan tỏa các giá trị tiến bộ, cổ vũ tinh thần đoàn kết và sáng tạo của toàn dân.
Sau Cách mạng Tháng Tám, báo chí Việt Nam đã đặt nền móng vững chắc cho một thời kỳ phát triển mới, trở thành người bạn đồng hành thân thiết của dân tộc trên con đường xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Vai trò của báo chí không ngừng được khẳng định và mở rộng, góp phần làm nên sức mạnh tổng hợp của toàn dân trong sự nghiệp cách mạng và phát triển đất nước.
Nhìn lại chặng đường lịch sử 80 năm qua, vai trò của báo chí trong Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 không chỉ là sự đồng hành, mà còn là sự góp sức trực tiếp vào sự nghiệp giải phóng dân tộc. Báo chí cách mạng hôm nay, trong thời đại số, vẫn tiếp tục sứ mệnh ấy: Gieo mầm niềm tin, lan tỏa tinh thần độc lập và đồng hành cùng khát vọng Việt Nam.
Trình bày: Hạnh Vũ
Ảnh: TTXVN
Built with Shorthand