Nắng từ đỉnh đồi gay gắt hắt xuống lòng chảo Điện Biên, khiến không khí trở nên oi bức. Từ phía Tây Trang, gió Lào cũng ngùn ngụt lùa về bỏng rát. Vừa lau mồ hôi, cựu binh Trần Quang Hữu vừa nheo nheo mắt, nhìn đăm đăm vào khoảng đất đầy cỏ voi và lởm chởm những hố mìn tại C17 mà anh và đơn vị được phân về. Một màu xám xịt, u ám trải dài ra trước mắt người “nông binh” trẻ vừa được làm lễ… hạ sao.

Ngay sau chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, một nhiệm vụ khẩn trương là phải khắc phục hậu quả, hàn gắn những vết thương do chiến tranh gây ra. Khi đó, ở miền Bắc dấy lên các phong trào “Lấy nông trường làm gia đình”, “Lấy Tây Bắc làm quê hương”.

Xòe bàn tay đầy vết chai sần, ông Hữu tiếp tục kể: “Vốn quen cầm súng, bước vào giai đoạn mới phải nắm chắc tay cầy, cây cuốc, anh em đều khá bỡ ngỡ. Chúng tôi có câu thơ: Giơ cuốc lên thì cò đậu, bổ cuốc xuống thì mối xông để nói về sự lóng ngóng lúc ban đầu này. Nhưng tất cả vẫn quyết tâm với tinh thần cày cuốc là vũ khí, nhà nông là chiến sĩ”.

Làm đã vất vả, chuyện ăn ở cũng… chẳng giống bình thường. Lính đồng bằng đã quen với cơm tẻ lên đất mới Tây Bắc bụng nóng cồn cào vì… đồ nếp và thiếu… rau xanh. Để cải thiện, tranh thủ những chuyến công tác về xuôi, anh em chia nhau mua từng gói rau muống Nam Định, rau lang Mộc Châu, chuối tiêu Hà Nam… về trồng trên những vạt vườn vừa mới lấp.

Phương châm xuyêt suốt thời điểm đó được xác định: Sản xuất trước, quy hoạch sau; trồng trọt trước, xây dựng sau; lấy cây ngắn nuôi cây dài, trồng cây lâu năm và phát triển các ngành nghề khác. Cán bộ nông trường đồng thời hướng dẫn đồng bào các dân tộc phát triển sản xuất và sẵn sàng chiến đấu.

Là cán bộ vận tải, ông Hữu bảo: Điện Biên ngày đó thiếu thốn đủ bề. Đồng bào các dân tộc chưa biết cả thả cá lẫn nuôi lợn, bò như dưới xuôi. Trong khi đó, mãi tới sau này, các kỹ sư nông nghiệp mới được tăng cường nên mọi việc đều phải trông vào… bộ đội.

Ông Hữu từng đánh xe cả 2 tuần lễ về miền bắc… rước “ông bà” lợn ỉ về cho nông trường làm giống; rồi lại rong ruổi đưa cán bộ nông nghiệp huyện xuống Sơn La xin những túi cá giống đầu tiên về thả tại hồ thủy lợi Pá Khoang và phân phối lại cho các hợp tác xã.

“Ngày ấy, đồng chí Trưởng phòng Nông nghiệp huyện hồ hởi nói: Rồi các cậu xem, chỉ vài năm nữa thôi, cá vài chục cân sẽ nhảy cả lên bờ”, ông Hữu cười rộ lên khi nhớ lại.

Cũng trở lại Điện Biên từ năm 1958, ông Bùi Kim Điều, nguyên lính thông tin thuộc đại đội 405 trung đoàn 165, đại đoàn 312 nhớ lại: Để khắc phục tình trạng thiếu phân bón, các nông binh phải đi phát cây chó đẻ ủ làm phân xanh bón ruộng đồng. Các phân khu C2, C4 và khu C13 được nông trường khai hoang mở rộng diện tích để trồng lạc, trồng mía, trồng ngô... Tại phân trường Mường Ảng, bộ đội ta cũng bắt tay vào trồng mắc ten và cà-phê để giúp dân tìm cách thoát nghèo.

Ròng rã trong nhiều năm tiếp theo, hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ Điện Biên năm xưa đổ máu, mồ hôi xuống những thửa đất cằn. Những hy sinh mất mát của họ dần được đất mẹ trả lại bằng màu xanh bạt ngàn của lúa mới. Sau nhiều năm, bà con các dân tộc cũng lần đầu tiên được thấy máy xúc, máy cày ầm ì chạy ngay trên lòng chào Mường Thanh trong làn gió cơ giới hóa ngày càng sâu rộng.

Tháng 10/1958, trong vụ gieo trồng đầu tiên, nông trường Điện Biên đã thu hoạch 248 tấn thóc, ươm 13 nghìn cây cao su, gây được gần 1.000 con trâu, bò, giành thắng lợi mở đầu trên mặt trận sản xuất.

 Kỷ yếu 70 năm ngành nông nghiệp tỉnh Điện Biên về sau ghi lại: Sau 3 năm đầu vừa khai hoang, cải tạo chiến trường ngổn ngang bom đạn thành đồng ruộng; vừa tổ chức sản xuất, vừa thực hiện nhiệm vụ công tác dân vận và sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Điện Biên, Nông trường đã khai hoang được 1.108ha đất, trồng được 38ha cà phê, 830ha cây lương thực và phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm.

 Được sự quan tâm của Trung ương, năm 1963 Điện Biên được đầu tư xây dựng công trình Đại thủy nông Nậm Rốm, với sự tham gia của hơn 2.000 thanh niên. Suốt gần 7 năm (1963 - 1969) xây dựng công trình, vượt qua muôn vàn khó khăn, Đại thủy nông Nậm Rốm đã hoàn thành, là công trình thủy nông lớn nhất khu vực Tây Bắc. Kể từ khi đi vào hoạt động, Đại thủy nông Nậm Rốm đảm bảo nước tưới cho cánh đồng Mường Thanh, góp phần mở rộng diện tích đến nay hơn 4.000ha. Trên cánh đồng màu mỡ ấy, các giống gạo chất lượng cao như: IR64, Bắc thơm số 7, séng cù... đã được ngành nông nghiệp và người dân canh tác hiệu quả.

 Công trình Đại thủy nông Nậm Rốm đã thay đổi ngành nông nghiệp Điện Biên. Từ đó khoa học kỹ thuật được áp dụng, các giống lúa năng suất, chất lượng cao được đưa vào sử dụng; diện tích lúa nước ngày càng tăng.

 Thế nhưng, công cuộc tái thiết và xây dựng đất mới Điện Biên vẫn còn ở phía trước…

Ngày xuất bản: 30/4/2024
Chỉ đạo: NGỌC THANH
Tổ chức thực hiện: HỒNG MINH
Nội dung: SƠN BÁCH - THIÊN LAM
Ảnh: THÀNH ĐẠT, NHẬT QUANG
Trình bày: BÌNH NAM