Bước vào thập niên thứ hai của thế kỷ XXI, tình hình thế giới, khu vực diễn biến phức tạp, khó lường. Chiến tranh cục bộ, xung đột sắc tộc, tôn giáo diễn ra ở nhiều nơi, đe dọa đến hòa bình, ổn định ở khu vực và trên thế giới. Ở trong nước, sau hơn 25 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu: kinh tế phát triển, quốc phòng, an ninh được tăng cường, quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế được mở rộng, chính trị, xã hội ổn định.

Tuy nhiên, Việt Nam phải đối phó với nhiều khó khăn, thách thức; tình hình Biển Đông diễn biến phức tạp, các thế lực thù địch đẩy mạnh “diễn biến hòa bình”, chống phá cách mạng nước ta về mọi mặt. Đặc biệt, nguy cơ xâm phạm an ninh quốc gia trên không gian mạng đặt ra những yêu cầu mới đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thực tế cho thấy, quân đội nhiều nước trên thế giới xác định không gian mạng là môi trường tác chiến thứ 5, sau các môi trường tác chiến trên bộ, trên không, trên biển và trong vũ trụ; tác chiến không gian mạng là loại hình tác chiến chủ yếu trong thế kỷ XXI, là cốt lõi của tác chiến hiệp đồng quân chủng, binh chủng và có vai trò rất quan trọng trong chiến tranh hiện đại.

Chiến tranh không gian mạng, chiến tranh thông tin là một trong các hình thái chiến tranh xâm lược.

Nhiều nước đã tổ chức, xây dựng lực lượng chuyên trách; đầu tư mua sắm vũ khí, trang bị tác chiến không gian mạng; thường xuyên tiến hành các hoạt động tác chiến không gian mạng nhằm bảo vệ chủ quyền, lợi ích quốc gia; sẵn sàng phát động chiến tranh thông tin, chiến tranh không gian mạng để tiêu diệt lực lượng, phá hủy vũ khí, trang bị và cơ sở hạ tầng của đối phương; sử dụng không gian mạng để tuyên truyền xuyên tạc, bóp méo sự thật, kích động hận thù dân tộc, tôn giáo, gây chia rẽ nội bộ quốc gia đối phương, kích động dân chúng chống lại chính quyền, làm rối loạn xã hội tiến tới lật đổ chính quyền, lập chính quyền mới. Chiến tranh không gian mạng, chiến tranh thông tin là một trong các hình thái chiến tranh xâm lược.

Trước bối cảnh tình hình nêu trên yêu cầu, nhiệm vụ đẩy mạnh phát triển ứng dụng công nghệ thông tin, bảo đảm an toàn thông tin, xây dựng hệ thống thông tin cho tự động hóa chỉ huy trong quân đội, sẵn sàng ứng phó với chiến tranh công nghệ cao, ngày 7/11/2011, Đại tướng Phùng Quang Thanh, Bộ trưởng Quốc phòng ký Quyết định thành lập Cục Công nghệ thông tin, thuộc Bộ Tổng Tham mưu, xác định: Cục Công nghệ thông tin là cơ quan đầu ngành về công nghệ thông tin trong quân đội, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp về mọi mặt của Đảng ủy Bộ Tổng Tham mưu - Cơ quan Bộ Quốc phòng; chịu sự chỉ huy, quản lý của Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam.

Cục có chức năng: 1- Giúp Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng Tham mưu trưởng quản lý, phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin trong quân đội; chỉ đạo nghiệp vụ lực lượng công nghệ thông tin trong toàn quân. 2- Bảo đảm an toàn thông tin số gồm: Bảo vệ an toàn mạng, an toàn máy tính, an toàn dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin trong quân đội; cơ quan đầu ngành kỹ thuật về trang, thiết bị công nghệ thông tin[1].

Về cơ cấu tổ chức của Cục Công nghệ thông tin gồm: Cục trưởng và 3 phó cục trưởng; các phòng, ban chức năng (Phòng Kế hoạch tổng hợp, Phòng Kỹ thuật, Phòng Phần mềm, Phòng An toàn; Ban Chính trị, Ban Tài chính, Ban Hành chính); các đơn vị trực thuộc (Trung tâm Thẩm định phần mềm; Trung tâm Bảo đảm an toàn thông tin số cho hệ thống công nghệ thông tin và mạng máy tính; các trung tâm, trạm bảo đảm kỹ thuật trang bị công nghệ thông tin).

Sau quyết định thành lập Cục Công nghệ thông tin, ngày 5/1/2012, Đại tướng Phùng Quang Thanh, Bộ trưởng Quốc phòng ký Quyết định bổ nhiệm Thiếu tướng Ngô Văn Sơn, Tư lệnh Binh chủng Thông tin liên lạc giữ chức Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin và bổ nhiệm Đại tá Đinh Thế Cường, Chủ nhiệm khoa Vô tuyến điện tử Học viện Kỹ thuật quân sự giữ chức Phó Cục trưởng. Trụ sở ban đầu là Nhà khách M482 của Bộ Tư lệnh Thông tin liên lạc đặt làm Sở chỉ huy lâm thời.

Nhằm kiện toàn tổ chức biên chế của Cục, Ngày 18/1/2012, Bộ Tổng Tham mưu điều nguyên trạng Phòng Công nghệ thông tin thuộc Cục Khoa học Công nghệ và Môi trường, Bộ Quốc phòng về trực thuộc Cục Công nghệ thông tin. Tiếp đó, ngày 21/2/2012, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam điều chuyển nguyên trạng Phòng Thí nghiệm trọng điểm an toàn thông tin thuộc Viện Công nghệ thông tin, Viện Khoa học và Công nghệ quân sự Bộ Quốc phòng về Cục Công nghệ thông tin, Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam. Vị trí đóng quân của Phòng Thí nghiệm trọng điểm an toàn thông tin giữ nguyên như hiện có cho đến khi thực hiện xong quy hoạch tổng thể hệ thống doanh trại các đơn vị của Cục Công nghệ thông tin.

Cùng ngày, Tổng Tham mưu trưởng điều chuyển các đơn vị bảo đảm kỹ thuật công nghệ thông tin thuộc Cục Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng về Cục Công nghệ thông tin. Theo đó, các đơn vị điều chuyển gồm: Phòng Bảo đảm kỹ thuật công nghệ thông tin; Trung tâm Bảo đảm kỹ thuật công nghệ thông tin; các trạm bảo đảm kỹ thuật công nghệ thông tin thuộc Trung tâm Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng 2 và Trung tâm Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng 3.

Với việc điều chuyển các đơn vị về Cục Công nghệ thông tin như nêu trên, tuy chưa có tổ chức biên chế chính thức nhưng Cục đã bắt đầu đi vào hoạt động toàn diện, với chức năng tham mưu giúp Bộ Tổng Tham mưu và Bộ Quốc phòng quản lý nhà nước về công tác công nghệ thông tin trong quân đội, cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo Công nghệ thông tin Bộ Quốc phòng; bước đầu xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về công nghệ thông tin; đào tạo, huấn luyện, nghiên cứu, triển khai đề tài và nhiệm vụ công nghệ thông tin, bảo đảm an toàn thông tin, trang bị kỹ thuật công nghệ thông tin toàn quân.

Đây được xác định là công cụ chỉ huy, điều hành đầu tiên của Cục Công nghệ thông tin và cũng là công cụ để tuyên truyền, giáo dục, thông tin trao đổi, nhật ký công tác giữa các thành phần cơ quan, đơn vị, cá nhân trong Cục.

Cùng với sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, không gian mạng đã trở thành “Vùng lãnh thổ mới” có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của các quốc gia.

Vào những năm cuối thập niên thứ hai của thế kỷ XXI, sự phát triển và ứng dụng rộng rãi những thành tựu khoa học kỹ thuật, đặc biệt là về công nghệ thông tin trên tất cả các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực quân sự, quốc phòng đã tạo ra sự phát triển nhanh chóng của vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự và đời sống xã hội trên toàn thế giới. Điều đó làm cho tốc độ toàn cầu hóa nhanh hơn, song cũng xuất hiện nhiều nguy cơ, hiêm họa tiềm ẩn. Nhiều vụ mất an toàn thông tin và các cuộc chiến tranh mạng gây ra những thiệt hại lớn về kinh tế, quân sự cho một số quốc gia.

Đặc biệt, cùng với sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, không gian mạng đã trở thành “Vùng lãnh thổ mới” có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của các quốc gia.

Trước tình hình đó, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới” đã đề cập đến vấn đề bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng. Nghị quyết nhận định: Nguy cơ xảy ra chiến tranh mạng, mất an ninh thông tin ngày càng tăng và đặt ra mục tiêu phải chủ động phòng ngừa, ngăn chặn có hiệu quả chiến tranh mạng. Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, Đảng ta đã chỉ rõ những hạn chế, bất cập của công tác bảo đảm an toàn, an ninh thông tỉn, an ninh mạng, từ đó xác định nhiệm vụ cấp thiết phải tăng cường an ninh, an toàn thông tin mạng. Đây là nội dung quan trọng, nội dung mới để thực hiện nhiệm vụ tăng cường quốc phòng, an ninh đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.

Quán triệt chủ trương của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đã nhanh chóng tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan chức năng nghiên cứu, tham mưu, đề xuất với Bộ Chính trị xây dựng “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng”; đồng thời chuẩn bị nguồn lực để sẵn sàng triển khai thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Do đó, nghiên cứu thành lập Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng là việc làm cần thiết và cấp bách.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, ngày 15/8/2017, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 1198/QĐ-TTg về việc thành lập Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng (Bộ Tư lệnh 86) trực thuộc Bộ Quốc phòng trên cơ sở nâng cấp từ Cục Công nghệ thông tin trực thuộc Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam.

Bộ Tư lệnh 86 có chức năng: Tham mưu, đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng hoạch định chủ trương, biện pháp, cơ chế chính sách, đối sách xử lý các tình huống trên không gian mạng trong quản lý, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, tác chiến không gian mạng và công nghệ thông tin. Giúp Bộ trưởng Quốc phòng thực hiện quản lý nhà nước về quản lý, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, tác chiến không gian mạng và công nghệ thông tin. Quản lý, chỉ huy các cơ quan, đơn vị thuộc quyền; chỉ đạo nghiệp vụ tác chiến không gian mạng và công nghệ thông tin các cơ quan, đơn vị trong toàn quân.

Tổ chức biên chế gồm: Thủ trưởng Bộ Tư lệnh và cơ quan, gồm các phòng: Tham mưu, Chính trị, Hậu cần, Kỹ thuật, An toàn thông tin, Phần mềm và Cơ sở dữ liệu, Tài chính Văn phòng, Ban Khoa học quân sự. Đơn vị trực thuộc gồm: 3 lữ đoàn; 3 trung tâm và 1 viện.

Nhằm kiện toàn đội ngũ cán bộ lãnh đạo và Thủ trưởng Bộ Tư lệnh, ngày 7/1/2018, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 26/QĐ-TTg, Quyết định số 28/QĐ-TTg bổ nhiệm Thiếu tướng Đinh Thế Cường, Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin giữ chức vụ Tư lệnh Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng; bổ nhiệm Thiếu tướng Hồ Văn Đức, Phó Chính ủy Quân chủng Phòng không - Không quân giữ chức vụ Chính ủy Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng.

Cùng với các quyết định nêu trên, Quân ủy Trung ương ra Quyết định số 17-QĐ/QUTW ngày 6/1/2018 về việc thành lập Đảng bộ Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng trực thuộc Quân ủy Trung ương. Chỉ định Ban Chấp hành Đảng bộ gồm 6 đồng chí. Chỉ định Thiếu tướng Hồ Văn Đức, Chính ủy Bộ Tư lệnh làm Bí thư Đảng ủy, Thiếu tướng Đinh Thế Cường, Tư lệnh Bộ Tư lệnh làm Phó Bí thư Đảng ủy.

Phát biểu tại buổi lễ thành lập Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng, Đại tướng Ngô Xuân Lịch, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Quốc phòng nêu rõ: Việc thành lập Bộ Tư lệnh 86 thể hiện sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước; đồng thời là sự ghi nhận nỗ lực phấn đấu và những đóng góp tích cực, có hiệu quả của lực lượng tác chiến không gian mạng trong quân đội thời gian qua. Đây vừa là niềm vinh dự, tự hào, vừa là trách nhiệm cao cả của lực lượng tác chiến không gian mạng nói riêng và toàn quân nói chung trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời gian tới.

Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới đặt ra cho quân đội nói chung và Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng nói riêng rất nặng nề; đòi hỏi phải rất nỗ lực, cố gắng, huy động mọi nguồn lực nhằm xây dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; một số quân chủng, binh chủng, trong đó có lực lượng tác chiến không gian mạng tiến thẳng lên hiện đại; bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, bảo vệ nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa[2].

Từ Cục Công nghệ thông tin phát triển lên để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của tình hình mới, Bộ Tư lệnh 86 nhanh chóng ổn định về tổ chức, biên chế để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao. Cùng với đó, được sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, nhất là Thủ trưởng Bộ Quốc phòng, ngay từ những ngày đầu sau khi được thành lập, để bảo đảm điều kiện làm việc, Bộ Tư lệnh 86 đã nhận được sự quan tâm đầu tư mạnh mẽ về cơ sở vật chất, nhanh chóng xây dựng hệ thống cơ quan doanh trại từ Bộ Tư lệnh đến các cơ quan, đơn vị, nhất là trang thiết bị công nghệ thông tin. Các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Tư lệnh nhanh chóng chuyển đổi mô hình hoạt động, công tác theo yêu cầu nhiệm vụ của một đơn vị chiến đấu.

Đặc biệt, Bộ Quốc phòng đã điều động, bổ sung, tuyển dụng nguồn cán bộ, nhất là cán bộ có trình độ cao về công nghệ thông tin từ các cơ quan, đơn vị trong toàn quân và từ nguồn tuyển dụng bên ngoài bổ sung vào đội ngũ cán bộ của Bộ Tư lệnh. Để bảo đảm cho đội ngũ cán bộ, nhân viên, chiến sĩ hoàn thành tốt nhiệm vụ, Đảng ủy, Thủ trưởng Bộ Tư lệnh 86 luôn chú trọng đến công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao bản lĩnh, lập trường của người cán bộ quân đội; đồng thời quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ. Nhờ đó, dù tính chất của công tác tác chiến không gian mạng rất đa dạng, phức tạp, liên tục nhưng đội ngũ cán bộ các cấp của Bộ Tư lệnh luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Trước sự phát triển của khoa học công nghệ, quan niệm về lãnh thổ, chủ quyền, biên giới của một quốc gia không chỉ là đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời, mà cả lãnh thổ không gian mạng, chủ quyền không gian mạng. Lãnh thổ không gian mạng là một bộ phận hợp thành lãnh thổ quốc gia, nơi xác định biên giới mạng và thực thi chủ quyền quốc gia trên không gian mạng.

Với phương châm xây dựng đơn vị “Trung thành - Kỷ luật - Trí tuệ - Hiệu quả”, tiến thẳng lên hiện đại theo hướng “tinh, gọn, mạnh”, Bộ Tư lệnh 86 luôn chú trọng triển khai thực hiện các chủ trương, biện pháp xây dựng Bộ Tư lệnh có biên chế tinh, gọn, trang bị vũ khí đồng bộ, hiện đại, làm nòng cốt xây dựng lực lượng tác chiến không gian mạng toàn quân tiến lên hiện đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân trên không gian mạng, tham gia bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng quốc gia, sẵn sàng tấn công mạng đáp trả đối phương, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia trên không gian mạng.

------------------

Ngày xuất bản: 12/2024
Nội dung: Trần Quốc Dũng
Trình bày: Ngọc Diệp
Ảnh: Báo QĐND, Bộ Tư lệnh 86