Để hình thành được Chính phủ “4 không”, một trong những điều kiện tiên quyết là xây dựng thành công dữ liệu trụ cột, cốt lõi, có tính liên kết cao về dân cư, đất đai, doanh nghiệp.

Trong đó, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư giữ vị trí, vai trò quan trọng nhất, được coi là dữ liệu gốc, nền tảng, “trái tim” của Chính phủ số, giúp kết nối, chia sẻ thông tin dân cư với các cơ sở dữ liệu chuyên ngành khác, làm tăng khả năng khai thác, cập nhật thông tin dân cư, hạn chế tối đa sự trùng lặp thông tin, giảm chi phí đầu tư từ ngân sách nhà nước, khắc phục những bất cập trong công tác quản lý thông tin dân cư mang tính đơn lẻ giữa các ngành hiện nay.

Chính vì thế, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư phải là dữ liệu “sống”, được thu thập, cập nhật thường xuyên, phải phục vụ thiết thực, hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý hỗ trợ tra cứu, xác minh các thân nhân, di biến động dân cư, quản lý các loại đối tượng liên quan đến tội phạm, góp phần hiệu quả vào công tác đảm bảo an ninh, trật tự, đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Sau một thời gian dài nghiên cứu kỹ lưỡng, Bộ Công an đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; ngay sau đó tiếp tục tham mưu Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Dự án Sản xuất, cấp và quản lý Căn cước công dân.

Hai Dự án tiến hành đồng thời, lồng ghép giúp tiết kiệm thời gian và ngân sách cho Nhà nước, kịp thời mang lại sự thuận lợi cho người dân khi thực hiện thủ tục hành chính và các giao dịch dân sự.

Căn cước công dân mới có thiết kế đặc biệt, nổi bật là bản đồ Việt Nam thể hiện rõ chủ quyền, hình ảnh trống đồng, hoa sen cùng các họa tiết, hoa văn cổ, biểu tượng cho các triều đại lịch sử của Việt Nam.

Đây là hai dự án có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong tiến trình xây dựng Chính phủ điện tử, có tầm ảnh hưởng chiến lược và lâu dài đến công tác quản lý nhà nước nói chung, đến công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự nói riêng, chuyển đổi phương thức quản lý từ “thủ công” sang “hiện đại”, đồng thời hướng tới đảm bảo cao nhất an ninh, an toàn thông tin và lợi ích của người dân, doanh nghiệp.

Bộ Công an tích cực nghiên cứu, đề xuất Thủ tướng Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Cư trú, có hiệu lực từ ngày 1/7/2021. Theo đó, Luật Cư trú quy định quản lý công dân bằng thông tin trên Cơ sở dữ liệu về dân cư, đồng thời hệ thống hành chính sẽ chính thức bỏ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú từ cuối năm 2022.

Đây là những mốc thời gian rất quan trọng, đặt ra yêu cầu hệ thống Cơ sở dữ liệu về dân cư phải đủ điều kiện để đi vào hoạt động và hoàn thành cấp đủ 50 triệu Căn cước công dân trước 1/7/2021.

Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ có quyết định phê duyệt đầu tư hai dự án trọng điểm,  Bộ Công an đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành (nhất là Bộ thông tin và truyền thông, Văn phòng Chính phủ, Bộ Tư pháp, Bộ Kế hoạch và đầu tư, Bộ Tài chính, Ban Cơ yếu Chính phủ, Kiểm toán nhà nước…), tiếp thu ý kiến của dư luận và nhân dân đối với những vấn đề liên quan để có sự điều chỉnh cho phù hợp.

Quá trình xây dựng hai dự án, Bộ Thông tin và Truyền thông đã phối hợp chặt chẽ Bộ Công an thẩm định các thiết kế kỹ thuật hệ thống Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và hệ thống Sản xuất, cấp và quản lý căn cước công dân; Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp Bộ Tài chính bố trí kinh phí thực hiện đảm bảo nguyên tắc “hiện đại, đồng bộ, bảo mật cao, tránh lãng phí”.

Bộ Công an thành lập Ban chỉ đạo để triển khai do đồng chí Bộ trưởng trực tiếp là Trưởng ban, 3 đồng chí Thứ trưởng là Phó Trưởng ban và lãnh đạo các Cục nghiệp vụ liên quan là thành viên tham gia. Đã huy động đủ nguồn nhân lực thực hiện hai dự án từ trung ương tới cơ sở, gắn với điều chỉnh, bố trí lực lượng tại 4 cấp Công an theo hướng “Bộ tinh, tỉnh mạnh, huyện toàn diện, xã bám cơ sở”.

Tại các địa phương, cán bộ chiến sĩ lực lượng Công an miệt mài thực hiện nhiều biện pháp tuyên truyền, đến từng ngõ, ngách, vận động từng hộ dân. Đặc biệt, bố trí lực lượng Công an chính quy tại cấp xã là hết sức cần thiết, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo đảm an ninh trật tự ở cơ sở, đồng thời tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa lực lượng Công an với nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi trong việc triển khai thực hiện hai Dự án.

Cùng đồng hành với lực lượng Công an trong chiến dịch, cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan, doanh nghiệp, trường học, tổ chức tôn giáo tích cực vào cuộc, lãnh đạo, chỉ đạo và vận động công dân phối hợp triển khai các nội dung Dự án.

Qua công tác tuyên truyền, người dân nhận thức đúng giá trị to lớn của các Dự án, nhiệt tình hưởng ứng, chủ động phối hợp với lực lượng Công an để bố trí thời gian một cách khoa học, tránh sự phiền hà. Nhân dân trên cả nước tranh thủ mọi thời gian kể cả buổi tối hoặc ngày nghỉ cuối tuần để đến làm Căn cước công dân.

Quá trình triển khai dự án không thể không nói đến sự đồng hành, tham gia tích cực của đội ngũ chuyên gia, các tập đoàn, doanh nghiệp lớn tại Việt Nam để thực hiện triển khai các gói thầu quan trọng và nhập liệu thông tin dân cư của dự án, như Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), Công ty TNHH Công nghệ thông tin và Truyền thông Gtel (GTEL ICT), Công ty Cổ phần Tư vấn - Đầu tư và phát triển Bưu điện Hà Nội (HADIC), Tổng công ty Bưu điện Việt Nam (VNPost)…

Với sự vào cuộc, chung tay của cả hệ thống chính trị và nhân dân, Bộ Công an đã tự tin bước vào chiến dịch thần tốc, hoàn thành những mục tiêu cơ bản trong xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Căn cước công dân, làm nền tảng quan trọng trong thúc đẩy tiến trình xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số.

Có thể nói, việc triển khai xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và sản xuất, cấp và quản lý Căn cước công dân gắn chip là bài toán khó với nhiều yêu cầu khắt khe về chất lượng, công nghệ kỹ thuật, an toàn bảo mật thông tin, khối lượng công việc “khổng lồ” cùng với sức ép về tiến độ phải hoàn thành mục tiêu đặt ra trước ngày 1/7/2021 khi Luật Cư trú có hiệu lực. 

Đây là hai Dự án công nghệ thông tin loại A, tầm cỡ quốc gia, chưa từng có tiền lệ với nhiều hạng mục công việc lớn, đòi hỏi đầu tư nhiều công sức, trí tuệ, nguồn lực của các đơn vị, địa phương. Dự án được thực hiện trên phạm vi rộng từ các cơ quan trung ương đến 63 tỉnh, thành phố; hơn 700 quận, huyện, thị xã, thành phố và gần 11.000 xã, phường, thị trấn trong toàn quốc.

Tại nhiều khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, sông nước… là nơi tập trung sinh sống của nhiều đồng bào dân tộc, với phong tục, tập quán thói quen khác nhau, kinh tế chưa phát triển, giao thông đi lại còn khó khăn. Tại nhiều xã rất khó khăn trong triển khai đường truyền kết nối, thậm chí có nơi phải đi đến 2 hoặc 3 ngày đường mới đến được trung tâm huyện.

Gần 2 năm triển khai, thực hiện các Dự án là quãng thời gian dịch bệnh bùng phát, nhiều biến động bất ngờ, chưa từng có tiền lệ, trên phạm vi toàn cầu. Trong đó, nhiều tháng liền, nước ta đặt trong trạng thái “phong tỏa”, “cách ly”, “giãn cách”. Dịch Covid-19 diễn biến phức tạp đã gia tăng ảnh hưởng lớn đến tiến độ thu thập dữ liệu, sản xuất Căn cước công dân, nhập khẩu nguyên liệu, phương tiện phục vụ hai Dự án.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu, thiên tai, bão lũ xảy ra ở các tỉnh miền trung gây thiệt hại lớn về người, tài sản; gây hỏng các trang thiết bị, cơ sở vật chất, đường truyền, chia sẻ nguồn nhân lực của các địa phương khắc phục hậu quả thiên tai đã ảnh hưởng đến việc thực hiện các hạng mục công việc của hai Dự án. 

Với sự sáng suốt, nhạy bén trong chủ trương, quyết liệt trong hành động, thời điểm bắt đầu triển khai hai Dự án, Bộ Công an đã xây dựng kế hoạch thực hiện với các mốc thời gian cụ thể. Xuyên suốt quá trình thực hiện, Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an, trực tiếp là Đại tướng Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an làm Trưởng Ban Chỉ đạo luôn thể hiện sâu sắc “đạo làm tướng” và tư duy, bản lĩnh của người đứng đầu, năng động, đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Với sự sáng suốt, nhạy bén trong chủ trương, quyết liệt trong hành động, thời điểm bắt đầu triển khai hai Dự án, Bộ Công an đã xây dựng kế hoạch thực hiện với các mốc thời gian cụ thể.

Xuyên suốt quá trình thực hiện, Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an, trực tiếp là Đại tướng Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an làm Trưởng Ban Chỉ đạo luôn thể hiện sâu sắc “đạo làm tướng” và tư duy, bản lĩnh của người đứng đầu, năng động, đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Trong bộn bề khó khăn, nhất là khó khăn về biên chế, Bộ Công an đã có bước đi “táo bạo”, thể hiện tầm nhìn xa trông rộng, gắn việc xây dựng 2 Dự án với thế trận toàn dân bảo đảm an ninh trật tự trên phạm vi toàn quốc. Trong đó phải kể đến nhiều quyết sách chiến lược trong bố trí nguồn nhân lực thực hiện Dự án, gắn với điều chỉnh, bố trí lực lượng tại 4 cấp Công an, đặc biệt là bố trí Công an xã chính quy tại 100% xã, thị trấn. Gần 45.000 cán bộ, chiến sĩ (bảo đảm trung bình mỗi xã 5 đồng chí) địa bàn bố trí tại 100% các xã là nguồn nhân lực vô cùng quan trọng bảo đảm thu thập, cập nhật thông tin dân cư.

Xác định một trong những vấn đề có tính nguyên tắc bảo đảm xây dựng thành công Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là thông tin dân cư bảo đảm đầy đủ, chính xác và được bổ sung, cập nhật thường xuyên hằng ngày. Bộ Công an đã rà soát, sửa đổi, ban hành các quy trình thu thập thông tin dân cư cụ thể, gắn với trách nhiệm của từng cấp Công an, bảo đảm thu thập đầy đủ, chính xác thông tin của công dân.

Trên cơ sở đó, lực lượng Công an ở cơ sở (nhất là Cảnh sát khu vực, Công an xã) đã tiến hành khai thác, đối chiếu các loại hồ sơ, tàng thư,“đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng trường hợp” để thu thập, cập nhật, bổ sung thông tin, bảo đảm thông tin dân cư “đúng, đủ, sạch, sống”  trước khi đưa vào cơ sở dữ liệu.

Đối với chiến dịch cấp Căn cước công dân, Bộ Công an đã tổ chức Hội nghị và có các văn bản chỉ đạo để thống nhất nhận thức thực hiện trong toàn quốc, giao chỉ tiêu cụ thể cho từng địa phương gắn với tận dụng tối đa số lượng máy móc, thiết bị được trang cấp. Trong đó tập trung thực hiện điểm tại 10 địa phương trọng điểm có đông dân cư, nhiều tạm trú (Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Đồng Nai, Bình Dương, Thanh Hóa, Nghệ An, Bắc Ninh).

Trong điều kiện dịch bệnh diễn biến phức tạp, Công an các địa phương nghiên cứu những cách làm sáng tạo vừa đảm bảo tiến độ thu nhận hồ sơ cấp thẻ Căn cước công dân, vừa đảm bảo an toàn chống dịch cho cả người dân đến làm Căn cước công dân và cán bộ làm nhiệm vụ. 

Tại Hà Nội, một số quận triển khai mô hình cấp Căn cước công dân lưu động bằng cách chuyển đổi những xe buýt chở khách thành xe “đặc chủng” rất linh hoạt và cơ động đến các điểm phục vụ người dân làm thủ tục cấp Căn cước công dân; kết hợp cấp căn cước công dân với tiêm vaccin cho người đủ 14 tuối.... 

Tại TP Hồ Chí Minh, nhiều quận, huyện đã sử dụng mạng xã hội Zalo để tuyên truyền và gửi thông báo các thông tin cần thiết như thời gian, địa điểm lưu động tiếp nhận làm Căn cước công dân tới người dân nhanh chóng.

Nhiều địa phương cũng cách làm sáng tạo, tùy theo tình hình thực tế để bố trí nhân lực, trang thiết bị đến các điểm Căn cước công dân tránh ùn tắc do tập trung đông dân, đồng thời cấp số thứ tự và khung giờ tương ứng cho người dân để hạn chế việc tập trung đông người…

Ngày 22/6/2021, là dấu mốc lịch sử của chiến dịch thần tốc, quyết liệt và hiệu quả khi Bộ Công an công bố vận hành chính thức hệ thống Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và hệ thống Sản xuất, cấp và quản lý Căn cước công dân từ ngày 1/7/2021.

Đại tá Tô Anh Dũng, Phó Cục trưởng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Giám đốc đầu tiên của Trung tâm dữ liệu quốc gia về dân cư cho biết, Trung tâm dữ liệu quốc gia về dân cư thuộc Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06, Bộ Công an), có chức năng, trách nhiệm giúp đồng chí Cục trưởng chỉ đạo, kiểm tra, hướng dẫn và tổ chức thực hiện công tác đăng ký, quản lý cư trú, tàng thư hồ sơ cư trú, công tác sản xuất, cấp, quản lý Căn cước công dân và tàng thư Căn cước công dân; xây dựng, quản trị, điều hành và tổ chức khai thác cơ sở dữ liệu cư trú, cơ sở dữ liệu Căn cước công dân, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư theo quy định của pháp luật và của ngành Công an.

Đồng thời, Trung tâm dữ liệu quốc gia về dân cư thực hiện 17 nhiệm vụ theo quy định tại Quyết định 5058, ngày 11/6/2021 của Bộ trưởng Bộ Công an, cụ thể: Nghiên cứu, đề xuất ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về công tác đăng ký, quản lý cư trú, sản xuất, cấp Căn cước công dân, quản lý, cấp số định danh cá nhân, xây dựng tiêu chuẩn, quy trình vận hành, đảm bảo an ninh an toàn thông tin, tổ chức khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Tham mưu, xây dựng các quy trình, quy định về thu thập, cập nhật, chỉnh sửa thông tin công dân. Hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc Công an các địa phương thực hiện các quy định về đăng ký, quản lý cư trú; khai thác, sử dụng tàng thư hồ sơ cư trú, Căn cước công dân.

Tổ chức quản trị vận hành, khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư trên phạm vi toàn quốc. Tiếp nhận, quản lý hồ sơ và đề xuất cấp đổi, cấp lại Căn cước công dân theo quy định. Nghiên cứu, xây dựng và triển khai thực hiện các đề án, dự án về cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, sản xuất, cấp và quản lý Căn cước công dân. Tra cứu và trả lời tra cứu, xác minh của Công an các đơn vị, địa phương, tổ chức cá nhân có liên quan. Triển khai các dịch vụ hành chính công trực tuyến trong lĩnh vực cư trú, Căn cước công dân…

Ngày xuất bản: 19/8/2022
Chỉ đạo: Song Hà, Ngọc Thanh
Thực hiện: Lê Tú
Trình bày: Thu Phương