Chiến thắng Buôn Ma Thuột - Bước phát triển vượt bậc của tác chiến hiệp đồng binh chủng

Buôn Ma Thuột là một thị xã lớn, thủ phủ của tỉnh Đắk Lắk, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của Tây Nguyên. Nơi đây, Mỹ-ngụy đã đặt sở chỉ huy của Sư đoàn 23 quân đội Sài gòn và Bộ Chỉ huy Tiểu khu Đắk Lắk - căn cứ quân sự chiến lược.

Chúng tổ chức phòng thủ thị xã thành các tuyến: tuyến ngoài cùng, cách thị xã 30 đến 35km, do lực lượng bảo an đảm nhiệm, giữ các vị trí Bản Đôn, Buôn Hồ, Phước An, Lạc Thiện;

Tuyến ngoại vi cách thị xã 10 đến 15km, địch bố trí các khu vực phòng thủ chính gồm khu Quang Trung ở vành đai phía bắc (bao gồm các vị trí Chư Bua, Chư Nga, Chư Hleu, Điểm cao 596), do Tiểu đoàn bảo an 225, 14 trung đội dân vệ, 1 trung đội pháo binh và lực lượng cảnh sát, phòng vệ dân sự đóng giữ;

Khu Trần Hưng Đạo ở vành đai phía đông, đông nam (gồm sân bay quận lỵ Hòa Bình, hậu cứ Trung đoàn 53, các chốt Chư Blim, Chư Blom, Chư Bluê) do lực lượng của sở chỉ huy Trung đoàn 53, Tiểu đoàn 3, Đại đội 43 trinh sát và một số lực lượng phòng vệ dân sự chiếm giữ.

Cả ta và địch đều thấy rõ tầm quan trọng chiến lược của Tây Nguyên mà Buôn Ma Thuột là mục tiêu chủ yếu. Bên nào chiếm giữ được Tây Nguyên sẽ làm chủ được cả miền Trung. Vì vậy, đánh chiếm Buôn Ma Thuột sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho đánh chiếm toàn bộ Tây Nguyên và các tỉnh duyên hải miền Trung.

1. Chọn địa bàn và mục tiêu đánh trận then chốt mở đầu chiến dịch

Từ ngày 18/12/1974 đến ngày 8/1/1975, Bộ Chính trị họp (mở rộng) đánh giá tình hình địch, ta ở miền nam và đã đưa ra nhận định: “Nếu thời cơ đến vào đầu năm hoặc cuối năm 1975 thì lập tức giải phóng miền Nam trong năm 1975”. Đồng thời, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương quyết định lấy Buôn Ma Thuột làm mục tiêu chủ yếu của Chiến dịch Tây Nguyên năm 1975.

Lựa chọn Buôn Ma Thuột làm mục tiêu mở đầu quyết chiến trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 có ý nghĩa chiến lược rất quan trọng. Bởi vì, Buôn Ma Thuột nằm trên 2 trục đường (14 và 21), thuận lợi cho phát triển chiến đấu ra các tỉnh Tây Nguyên, xuống duyên hải miền Trung và vào Nam Bộ.

Thị xã Buôn Ma Thuột có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng ở Nam Tây Nguyên nhưng lại xa các trung tâm quân sự lớn, hạn chế sự chi viện của địch; là vùng phụ cận có địa thế thuận lợi cho tác chiến hiệp đồng binh chủng, nhưng ta chưa sử dụng lực lượng chủ lực lớn đánh vào thị xã bao giờ nên địch bố trí binh lực ở đây mỏng yếu, sơ hở hơn so với Pleiku và Kon Tum.

Do đó, một trận đánh lớn ở Buôn Ma Thuột sẽ tạo sự rúng động mạnh về chiến lược, làm đảo lộn thế phòng thủ của địch ở Tây Nguyên, uy hiếp đồng bằng ven biển miền Trung, mở ra hướng tiến công quan trọng vào Sài Gòn.

Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, đầu năm 1975, Bộ Tư lệnh Chiến dịch Tây Nguyên được thành lập do đồng chí Hoàng Minh Thảo làm Tư lệnh, đồng chí Đặng Vũ Hiệp làm Chính ủy. Để tạo bí mật, bất ngờ cho trận đánh Buôn Ma Thuột.

Từ đầu năm 1975, lực lượng bộ đội chủ lực của ta ở Tây Nguyên đã tiến hành một kế hoạch nghi binh; đồng thời, tổ chức một số trận đánh nhỏ, lẻ ở Bắc Tây Nguyên, thu hút sự chú ý đối phó của địch. Do đó, quân ngụy vẫn cho rằng, ta chỉ có thể đánh những trận quy mô nhỏ ở Bắc Tây Nguyên chứ không thể đánh lớn vào các đô thị có lực lượng phòng thủ mạnh.

Để thực hiện quyết tâm chiến lược của Bộ Chính trị, Bộ Tổng Tư lệnh quyết định tăng cường cho Tây Nguyên một số lượng lớn về lực lượng, vũ khí, trang bị và tổ chức Bộ Tư lệnh tiền phương bên cạnh Bộ Tư lệnh Chiến dịch Tây Nguyên để chỉ đạo trực tiếp.

Bộ Tư lệnh Chiến dịch đã tiến hành công tác chuẩn bị chu đáo; các đơn vị được lệnh tuyệt đối giữ bí mật, không để địch phát hiện ý định chiến dịch và lực lượng của ta trên hướng tác chiến chủ yếu (Buôn Ma Thuột); tích cực hoạt động nghi binh đánh lạc hướng chú ý của địch ở Trị-Thiên và Bắc Tây Nguyên.

2. Tác chiến hiệp đồng binh chủng, tạo ưu thế về lực lượng, phương tiện trong trận then chốt quyết định

Để thực hiện quyết tâm tiêu diệt địch ở Buôn Ma Thuột trong trận then chốt mở đầu, cùng với các hoạt động nghi binh, ta đã bí mật tạo lập thế trận tiến công vững chắc, linh hoạt ở Nam Tây Nguyên.

Theo đó, công tác hiệp đồng tác chiến binh chủng được tổ chức chặt chẽ. Nhiệm vụ tổ chức trinh sát chuẩn bị chiến trường được tổ chức ở tất cả các cấp; cụ thể, các đơn vị bộ binh, binh chủng tổ chức trinh sát xác định các vị trí: xuất phát tiến công, đường cơ động, các mục tiêu vòng ngoài, phần tử bắn và hướng phát triển trong thị xã Buôn Ma Thuột.

Các tổ, đội công binh trinh sát xác định bến vượt sông, phương án khắc phục vật cản trên đường cơ động, bảo đảm tuyệt đối bí mật. Trung đoàn Đặc công 198, ngoài việc xác định các mục tiêu trong thị xã, còn tổ chức lót sẵn một bộ phận lực lượng tại các vị trí xung yếu.

Điều đáng nói là, mặt dù ta tiến hành thiết lập thế trận trong nhiều ngày, trên địa bàn rộng, chiều sâu lớn, nhưng vẫn tuyệt đối giữ bí mật, tạo bất ngờ lớn cho địch. Do đó, ta đã nhanh chóng hình thành các hướng, mũi tiến công thọc sâu, bao vây, chia cắt ngay từ đầu áp đảo địch và giành thắng lợi.

Mặc dù, là mục tiêu tương đối yếu và sơ hở, nhưng lực lượng địch ở Buôn Ma Thuột còn đông, gồm: 1 trung đoàn bộ binh; Trung đoàn 8 Thiết giáp; Trung đoàn 232 Pháo binh; hậu cứ Sư đoàn 23; căn cứ của Trung đoàn 45 và Trung đoàn 53 ngụy cùng lực lượng cảnh sát, bảo an, mật vụ...

Vì vậy, tạo ra ưu thế về lực lượng, phương tiện chiến đấu cho chiến dịch nói chung, trận then chốt mở đầu tiến công vào Buôn Ma Thuột nói riêng có ý nghĩa, vai trò rất quan trọng.

Để đáp ứng yêu cầu chiến trường, từ tháng 1/1975, Quân ủy Trung ương đã tăng cường cho Chiến dịch Tây Nguyên 2 sư đoàn bộ binh cùng nhiều phương tiện chiến đấu.

Theo đó, trên hướng Buôn Ma Thuột, ta tập trung lực lượng lớn, gồm: Sư đoàn 316, Trung đoàn 95B, Trung đoàn 24; Trung đoàn 198, Tiểu đoàn 27 (Đặc công); Trung đoàn Thiết giáp 273; 2 trung đoàn Pháo binh (40, 675); 2 trung đoàn Pháo Cao xạ (232 và 234); 2 trung đoàn Công binh và một số đơn vị của lực lượng vũ trang tỉnh Đắk Lắk.

Để bảo đảm chắc thắng trận then chốt quyết định, ngoài ưu thế tuyệt đối về yếu tố chính trị-tinh thần, ta đã tập trung lực lượng, phương tiện hơn địch từ 3 đến 4 lần. Cùng với đó, chiến dịch đã chủ động thực hiện tốt việc nghi binh lừa địch, như: sử dụng mạng thông tin giả, cơ động chuyển quân và vây ép địch ở Bắc Tây Nguyên... buộc chúng phải phân tán đối phó.

Như vậy, để bảo đảm chắc thắng trận then chốt quyết định, ngoài ưu thế tuyệt đối về yếu tố chính trị-tinh thần, ta đã tập trung lực lượng, phương tiện hơn địch từ 3 đến 4 lần.

Cùng với đó, chiến dịch đã chủ động thực hiện tốt việc nghi binh lừa địch, như: sử dụng mạng thông tin giả, cơ động chuyển quân và vây ép địch ở Bắc Tây Nguyên... buộc chúng phải phân tán đối phó.

Đặc biệt, chiến dịch đã tuyệt đối giữ được bí mật ở hướng nam và tổ chức các trận đánh hướng Kon Tum, Pleiku, Đường 19,... buộc địch phải rút lực lượng ở Nam Tây Nguyên về tiếp viện cho Pleiku, làm cho lực lượng ở Buôn Ma Thuột đã yếu lại càng yếu hơn.

Do đó, khi nổ súng tiến công, quân ta từ 4 hướng đồng loạt phối hợp, hiệp đồng binh chủng tiến công vào thị xã, tạo thế áp đảo địch và giành thắng lợi.

Do nghiên cứu, nắm chắc, dự đoán đúng tình hình, vận dụng linh hoạt, sáng tạo nghệ thuật tập trung ưu thế lực lượng, phương tiện cho trận then chốt quyết định, chiến dịch đã tạo lập và chuyển hóa thế trận hiệp đồng binh chủng vững chắc, kịp thời, đủ khả năng đánh bại trận phản đột kích bằng đổ bộ đường không của địch tại Phước An, hoàn thành thắng lợi trận then chốt tiếp theo của chiến dịch.

Trận đánh đã làm cho địch thiệt hại lớn về lực lượng, phương tiện, buộc chúng phải rút bỏ Tây Nguyên, tạo điều kiện, thời cơ thuận lợi cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975.

3. Cách đánh hiệp đồng binh chủng ở địa bàn đô thị

Yêu cầu đặt ra đối với trận mở màn chiến dịch là phải hiệp đồng tác chiến chặt chẽ giữa các đơn vị binh chủng, đánh thắng giòn giã, nhanh gọn để tạo đà cho các trận đánh tiếp theo.

Hơn nữa, Buôn Ma Thuột là thị xã lớn, ở vị trí hiểm yếu, khi bị tiến công địch sẽ phản ứng quyết liệt hòng giành lại mục tiêu đã mất, nên nếu không giành được chiến thắng nhanh gọn, trận đánh sẽ gặp nhiều khó khăn khó lường. Vì vậy, nghiên cứu, vận dụng cách đánh hiệp đồng tác chiến binh chủng là vấn đề có tính quyết định đến thành bại của trận đánh.

Trên cơ sở phân tích, đánh giá đúng tình hình các mặt (địch, ta và địa hình khu vực tác chiến), chỉ huy chiến dịch quyết định sử dụng sức mạnh hiệp đồng binh chủng, táo bạo, bất ngờ tiến công trên nhiều hướng, mũi, đánh thẳng vào mục tiêu trọng yếu bên trong thị xã, nhanh chóng làm chủ địa bàn trong thời gian ngắn.

Đây là cách đánh táo bạo, bước phát triển mới về tác chiến hiệp đồng binh chủng phù hợp với điều kiện thực tiễn; bởi vì, lực lượng địch ở Buôn Ma Thuột tuy còn đông, nhưng không phải là lực lượng chiến đấu chủ yếu; căn cứ trong thị xã tuy kiên cố, nhưng bố trí thiếu liên hoàn, cách xa nhau, khả năng hỗ trợ, chi viện hạn chế. Đồng thời, do chủ quan, nên địch đã sai lầm cho rằng, ta chưa có khả năng đánh vào một thị xã lớn như Buôn Ma Thuột trong năm 1975.

Do đó, nếu ta tổ chức tiến công lần lượt từ ngoài vào sẽ mất nhiều thời gian, yếu tố bất ngờ giảm, dẫn đến lỡ thời cơ diệt địch; trong khi đó, địch sẽ có điều kiện ổn định đội hình, tổ chức phản kích, trận đánh có thể phải kéo dài, phức tạp.

Thực tiễn cho thấy, do chỉ huy quyết đoán, táo bạo trong cách đánh nên khi Trung đoàn 95B, Trung đoàn 148, Trung đoàn 174, Trung đoàn 98,... cùng xe tăng, pháo cơ giới từ 4 hướng bất ngờ xuất hiện, nhanh chóng cơ động lực lượng, vượt qua các tuyến phòng thủ vòng ngoài, tiến công thẳng vào các mục tiêu trong thị xã, đã làm cho địch hoang mang, rối loạn, lúng túng đối phó và tan rã nhanh chóng.

Với cách đánh táo bạo và quyết đoán, hầu như cùng một lúc 2 sân bay (sân bay thị xã và sân bay Hòa Bình), căn cứ thiết giáp, pháo binh, tiểu khu Đắk Lắk, sư đoàn bộ Sư đoàn 23 ngụy,... đều bị tiến công và tiêu diệt trong thời gian rất ngắn (chỉ sau 33 giờ chiến đấu).

Sau này, Vũ Thế Quang - Chỉ huy phó Sư đoàn 23 ngụy đã phải thú nhận rằng, cách đánh của ta đều nằm ngoài dự đoán của Bộ Tổng Tham mưu ngụy và của cả người Mỹ. Nét đặc sắc của nghệ thuật vận dụng cách đánh ở trận Buôn Ma Thuột còn được ta vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong quá trình tiến công phá tan phòng tuyến Phan Rang và khi tiến công vào sào huyệt của kẻ thù trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

Sau này, Vũ Thế Quang - Chỉ huy phó Sư đoàn 23 ngụy đã phải thú nhận rằng, cách đánh của ta đều nằm ngoài dự đoán của Bộ Tổng Tham mưu ngụy và của cả người Mỹ.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột là thắng lợi có tầm quan trọng về chiến lược, thể hiện sự vận dụng linh hoạt, sáng tạo đường lối chính trị, quân sự của Đảng, tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh, nghệ thuật tác chiến hiệp đồng binh chủng. Đó là thắng lợi của bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam, với nét tiêu biểu, độc đáo nhất là bước phát triển về nghệ thuật tác chiến hiệp đồng binh chủng trong trận then chốt mở đầu chiến dịch trên chiến trường Tây Nguyên.

Đó còn là thắng lợi của ý chí quyết chiến, quyết thắng, tinh thần chiến đấu quả cảm, mưu trí, sáng tạo của lực lượng vũ trang và toàn dân. Thắng lợi trong trận tiến công này thị xã Buôn Ma thuột, ta đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tiêu diệt một bộ phận lớn sinh lực địch, giải phóng địa bàn có ý nghĩa chiến lược, làm rung chuyển toàn bộ hệ thống phòng thủ của địch ở phía Bắc Tây Nguyên, phá vỡ và chia cắt thế bố trí chiến lược của địch, buộc chúng phải co cụm và bị động đối phó trên các chiến trường; đồng thời, mở ra thời cơ thuận lợi cho cuộc tổng tiến công chiến lược.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột đã đẩy đối phương vào thế bị động, lúng túng, tác động đến tinh thần binh lính địch trên khắp chiến trường; cổ vũ, động viên mạnh mẽ tinh thần, khí thế tiến công của quân và dân ta ở tiền tuyến và hậu phương; củng cố quyết tâm chiến đấu và lòng tin của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta vào thắng lợi cuối cùng; đồng thời, rèn luyện bản lĩnh, khả năng tác chiến hiệp đồng binh chủng của bộ đội ta.

Bị thất thủ ở Buôn Ma Thuột và Tây Nguyên, chính quyền Sài Gòn và cố vấn Mỹ bàng hoàng, sửng sốt, hoàn toàn bất ngờ và rơi vào thế bị động. Quân ngụy ở Tây Nguyên hoảng loạn, mất tinh thần chiến đấu.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột - bước phát triển vượt bậc của tác chiến hiệp đồng binh chủng đã đi vào lịch sử, là một trong những chiến thắng oanh liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân ta, mở màn thắng lợi cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền nam.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột là sự chỉ đạo sáng suốt, tài tình của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Tổng Tham mưu đã có quyết tâm cao, chọn đúng thời cơ lịch sử, chọn đúng thời điểm quyết chiến và tập trung cao binh hỏa lực với bước phát triển vượt bậc của tác chiến hiệp đồng binh chủng đã giành thắng lợi quyết định.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột là chiến công chung của quân và dân cả nước mà trực tiếp là lực lượng chủ lực của mặt trận Tây Nguyên biết vận dụng và phát triển nghệ thuật tác chiến hiệp đồng binh chủng.

Trình bày: XUÂN BÁCH - BÔNG MAI
Ảnh: THÀNH ĐẠT, TTXVN