Chia tay bạn bè, chia tay cô giáo thân yêu và lớp học tiếng Tây Ban Nha ở trường Pepito Mendoza, Siboney, chúng tôi mỗi người một ngả đến các trường đại học trên khắp nước Cuba.

Đa số các bạn lớp tôi chuyển sang ngành Văn học Tây Ban Nha, chỉ mấy bạn chuyển học ngành nghề khác như Y khoa, Kiến trúc, Thú y và Nông nghiệp. Tôi theo học Nông nghiệp ở La Habana.

Đoàn Nông nghiệp La Habana khóa 1967 (Agro67) có 50 bạn, được chia làm 4 lớp, học chung với các bạn sinh viên Cuba và sinh viên đến từ các nước châu Phi và khu vực Mỹ Latin.

Vào đầu năm học, chúng tôi được bố trí ở cao ốc 12 Malecon, ngay cạnh bờ biển La Habana. Gần một tháng sau chúng tôi được chuyển đến một ngôi nhà ở Nuevo Vedado, ngay gần Zoologico, ở chung với các bạn sinh viên ngành Thú y cùng khóa. Các bạn nữ ở cách nhà chúng tôi một ngôi nhà dân Cuba.

Hàng ngày, chúng tôi di chuyển 30 phút tới trường học ở Quinta de los Molino bằng xe buýt số 19, 119, 27 và 227. Khuôn viên này có đầy đủ phòng học và phòng thí nghiệm cho năm thứ nhất và năm thứ hai học và thực nghiệm. Vườn thực vật ở đây trồng đủ các loại cây ở Cuba và một số cây nhập từ các nước Mỹ Latin.

Năm thứ nhất với chúng tôi là năm học vất vả nhất. Rất nhiều sinh viên Việt Nam không nghe được thầy cô giáo giảng bài, không ghi chép được bài ở trên lớp. Nhiều lần chúng tôi phải mượn vở của các bạn Cuba để chép bài. Chiều đến chúng tôi phải ôn bài, đọc thêm sách in hoặc tìm hiểu bài thêm từ trong thư viện. Có môn học cô giáo phải giảng lại riêng cho sinh viên Việt Nam. Phải mấy tháng sau chúng tôi mới bắt nhịp được, nghe và ghi chép được bài vở trên lớp.

Trong năm thứ nhất này cứ một sinh viên học khá giỏi phải học kèm với một bạn học yếu để cùng nhau tiến bộ. Tôi cũng được học kèm với một bạn nữ, hết năm học cả hai chúng tôi đều đạt kết quả học tập tốt.

Kết thúc năm học thứ nhất, ngoài 2 bạn đã phải về nước sớm, có 14 bạn lưu ban và 34 bạn được lên học năm thứ hai.

Năm thứ nhất học đại học với chúng tôi là năm học vất vả nhất.

Vào năm thứ ba, chúng tôi được bố trí ăn ở, học và thực tập tại một trang trại nông nghiệp có đủ cơ sở vật chất, đủ mọi ngành nghề: Finca Aleyda Fernandez, gần thị trấn Catalina de Guines, cách nội thành La Habana khoảng 60 kilomet.

Sinh viên Nông nghiệp La Habana được học 3 năm cuối ở đây, rất thuận tiện cho việc thực tập các môn học, chuyên đề. Trường học được chia làm hai khu chính, khu giảng đường liền với nơi ở của các nam sinh viên và khu văn phòng, thư viện, thí nghiệm, nhà ăn, nhà sinh viên nữ cũng ở khu này.

Trang trại Finca Aleyda Fernandez bị cắt ngang theo chiều Nam-Bắc bởi con đường Guines Catalina, bên này đường là khu chính, bên kia là khu phụ, khu đồng ruộng và cơ khí máy móc đủ các loại phục vụ cho việc làm đất, gieo trồng, thu hoạch, v.v... rất thuận tiện cho việc thực tập của sinh viên.

Vào năm thứ ba, sinh viên của trường được phân ngành từ đầu năm học. Các năm trước có nhiều ngành, đến năm chúng tôi chỉ còn hai, ngành trồng trọt và ngành chăn nuôi. Sinh viên ta có 34 người, 15 người được phân học trồng trọt và 19 người học chăn nuôi. Việc học tập, thực hành, thí nghiệm chủ yếu ngay trong trang trại, chỉ có môn Thổ nhưỡng là chúng tôi phải đi thực tập ở những nơi đặc trưng cho từng loại đất, vùng đất... Thế là xe nhà trường chở chúng tôi đi, kết hợp tham quan luôn.

Năm thứ ba có rất nhiều môn học khó, nhiều sinh viên cả ta lẫn bạn phải thi lại lần hai mới qua được. Nhưng rồi tất cả chúng tôi đã cùng nhau thi đỗ hết các môn học và được chuyển lên học năm thứ tư.

Vào học năm thứ tư, chúng tôi được đi thực tập theo chuyên ngành của mình. Chúng tôi lên lớp một tuần, cả sáng cả chiều, chỉ nghỉ ngày chủ nhật, sau đó đi thực tập một tuần liền, cứ thế cả một năm luôn. Các bạn trồng trọt thực tập ở các nông trường cam chanh, cà phê, cây ngắn ngày... ở quanh ngoại ô La Habana. Các bạn học chăn nuôi thực tập ở các trung tâm nuôi bò sữa, bò thịt, nuôi ngựa, dê, cừu, thỏ, gà, lợn... quanh tỉnh La Habana và các tỉnh gần La Habana.

Trong khi chúng tôi học năm học thứ tư, có 2 bạn xin về nước điều trị bệnh và học tiếp. Còn lại 32 sinh viên đều đạt kết quả học tập tốt và chuyển lên học năm thứ năm.

Chúng tôi kết thúc việc học đại học vào tháng 7/1973. Ngày 15 chúng tôi thi môn cuối cùng, môn Di truyền ứng dụng, hình thức vấn đáp, thi xong biết kết quả ngay. Tôi học môn này vào loại giỏi, điểm cộng dồn của tôi đạt 85 điểm, thầy cho tôi đỗ thi đặc cách, tôi không phải làm bài thi mà vẫn được 85 điểm! Chờ đến lúc biết được tất cả các bạn của tôi đã thi đỗ cả, tôi chạy như lao vào nhà, thu xếp đồ đạc về ngay Thủ đô La Habana để báo cáo kết quả học tập sau 5 năm học đại học cho bạn gái mừng! Chúng tôi đã kết thúc khóa học đại học Nông nghiệp 5 năm xuất sắc như vậy đấy!

Những ngày sau đấy, chúng tôi nghỉ ngơi, đi xem phim, đi tắm biển, đi thăm bạn bè..., sau cả 6 năm trời miệt mài đèn sách trên nước bạn Cuba. Những ngày còn lại tiếp theo tôi tranh thủ đến trung tâm thí nghiệm cỏ Indio Hatuey và ICA tìm hiểu và thực tập thêm một số điều cần thiết trong chăn nuôi bò sữa. Ở ICA tôi gặp lại anh Michelena, kỹ sư chăn nuôi học trước chúng tôi 4 khóa, anh truyền cho tôi tất cả những gì tôi cần tìm hiểu về chăn nuôi bò sữa. Cuối đợt thực tập của tôi anh còn gửi tặng cho chúng tôi, những kỹ sư chăn nuôi mới tốt nghiệp, mỗi người một bộ cẩm nang “Thức ăn chăn nuôi cho bò sữa và bò thịt” bằng tiếng Anh của Mỹ mới xuất bản. Tình cảm của nhân dân Cuba với Việt Nam đẹp như thế đấy!

Ngày 15/8/1973, chúng tôi những người học chăn nuôi, tạm biệt các bạn bè, tạm biệt nước Cuba thân yêu về Việt Nam. Các bạn học trồng trọt ở lại học nốt những môn học cuối cùng, đến tháng 10 cũng về nước.

Vậy là chúng tôi đã kết thúc tốt đẹp khóa học Nông nghiệp 5 năm trên nước bạn Cuba như thế đấy!

Ngày xuất bản: 8/5/2025
Tổ chức sản xuất: Quang Thiều, Trường Sơn
Nội dung: Bùi Quang Nho, Mỹ Phương
Trình bày: Mỹ Phương
Ảnh: Nhân vật cung cấp, cubaonnews, Granma/ACN