NGHĨA NAM - THÀNH VŨ
Nâng cao năng lực cảnh báo sớm thiên tai đang trở thành vấn đề cực kỳ cấp bách. Đằng sau mỗi trang fanpage của chuyên gia độc lập hay những thông tin chính thống được phát đi là lao động lặng thầm, là áp lực cân não trước những sai số của những người làm nghề dự báo.
Nhiều năm nay trên mạng xã hội, trang Facebook “Huy Nguyen” của Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy - chuyên gia độc lập về biến đổi khí hậu và quản lý rủi ro thiên tai, trở nên khá "hót" với hơn 775.000 người theo dõi.
"Nhanh như một cơn bão"
Ngày 11/5, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy lập trang fanpage: “Huy Nguyễn Thời Tiết”. Chỉ sau một ngày tạo trang, fanpage này đã có hơn 106 nghìn followers, hơn 100 nghìn lượt tương tác và hơn 1,4 triệu views bài viết. Đến nỗi anh phải dùng chữ “tốc độ phát triển kênh nhanh như bão” để diễn tả cảm xúc của mình.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy có gần 20 năm nghiên cứu về thiên tai, biến đổi khí hậu ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Anh nhận bằng tiến sĩ về giảm thiểu rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu tại Đại học Kyoto (Nhật Bản) năm 2010, và từng là cố vấn cho nhiều tổ chức quốc tế, như UNDRR, IFAD, Oxfam International,…
Cơ duyên trở thành một chuyên gia thời tiết đã đến với anh trong một lần bị mắc kẹt ở trận lũ lịch sử tháng 11/1999 tại Thừa Thiên Huế. Trải nghiệm hai ngày ngồi trên cái tra - thanh gỗ kê tấm ván gần nóc nhà, sống sót nhờ chút mì tôm đã khiến anh đi đến quyết định làm nghiên cứu sinh tiến sĩ ở Đại học Kyoto về quản lý rủi ro thiên tai.
Theo đuổi công việc người truyền tin về thời tiết, anh dựa vào nguồn dữ liệu quốc tế từ các trung tâm dự báo của châu Âu, Mỹ, Nhật Bản… Anh còn may mắn được cung cấp tài khoản miễn phí để truy cập vào hơn 2.600 trạm đo mưa trên toàn quốc, trong đó có cả lịch sử lượng mưa từ trước đến nay để so sánh.
Đưa tin cảnh báo thiên tai và thời tiết cực đoan gặp nhiều áp lực và cả nỗi sợ về nguy cơ dự báo không chuẩn. Vì vậy, anh Huy luôn phải nỗ lực học hỏi, tích lũy liên tục kiến thức và kinh nghiệm.
Dẫn thí dụ về việc đưa thông tin về đợt không khí lạnh cảnh báo các nhà nuôi yến, anh Huy chia sẻ, việc dự báo cần thiết và hữu ích với mọi người.
Thông thường các đợt không khí lạnh hình thành ở vùng Cực Bắc sẽ mất khoảng 13-15 ngày để về đến Việt Nam, tùy tốc độ gió và cường độ của không khí lạnh. Với đợt lạnh sâu, nếu dự báo sớm cho các nhà nuôi yến sẽ giúp họ chuẩn bị sẵn hệ thống sưởi và các biện pháp cần thiết, giảm thiệt hại rất nhiều. Chỉ một cặp yến không may chết vì nhiễm lạnh, chủ hộ nuôi đã mất từ 2-3 triệu đồng, từ đó mà nhân lên số thiệt hại của mỗi hộ sẽ ra con số không hề nhỏ.
Sử dụng các nền tảng truyền thông chính thức đến cộng đồng
Chị Hoàng Thị Hoài Linh hiện là cán bộ Cục Khí tượng thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, là người nhiều năm cống hiến cho việc chuyển tải thông tin thời tiết tới cộng đồng thông qua các nền tảng truyền thông chính thức và mạng xã hội...
Theo chị, người làm nghề dự báo lúc nào cũng mong muốn thông tin dự báo, cảnh báo phải được chuyển tải một cách nhanh nhất đến đúng người, đúng lúc. Chị kể: Trong cuộc đời công tác của tôi đã gặp những đợt thiên tai khốc liệt và căng thẳng nhất như các đợt thiên tai dồn dập kéo dài tới 45 ngày liên tiếp về bão, mưa, lũ ở miền trung (tháng 10/2020), hay cơn bão số 3 (năm 2024), một cơn bão gây nên nhiều thiệt hại đến mức cơ quan dự báo sau này đề nghị Ủy ban Bão quốc tế xóa tên.
Một điều đáng nói, những dự báo thời tiết sau mỗi một trận bão hay một cơn lũ vừa đi qua đều rất quan trọng, nếu thông tin chuẩn giúp người dân ứng phó kịp thời, còn nếu không có thể khiến người dân hoặc chủ quan, lơ là ứng phó, hoặc rơi vào tình trạng lo sợ thái quá.
Ngày 9/6/2025, Cục Khí tượng thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức cuộc họp nhận định khả năng hình thành áp thấp nhiệt đới và cơn bão đầu tiên năm 2025. Ảnh Cục Khí tượng thủy văn.
Ngày 9/6/2025, Cục Khí tượng thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức cuộc họp nhận định khả năng hình thành áp thấp nhiệt đới và cơn bão đầu tiên năm 2025. Ảnh Cục Khí tượng thủy văn.
Mạng xã hội nếu đưa thông tin khoa học, chính thức, thực tế thì rất tốt, tuy nhiên cũng nhiều thành phần lợi dụng sự quan tâm của công chúng về nguồn tin để trục lợi gây sự chú ý, nổi tiếng bằng việc chia sẻ những thông tin không chính thức, thông tin không kiểm chứng, vào những thời điểm ấy sẽ gây hoang mang xã hội.
Hãy cùng nhau hành động
Tiến sĩ Đặng Thanh Mai, Phó Cục trưởng Khí tượng thủy văn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, khoảng 10 năm gần đây, biến đổi khí hậu diễn biến rất phức tạp. Năm nào cũng là "năm kỷ lục thiên tai khí tượng thủy văn trên toàn cầu". Tại Việt Nam, chỉ tính riêng năm 2024, thiên tai đã làm 519 người chết, mất tích - con số thiệt hại gấp hơn ba lần so năm 2023 và gấp 2,4 lần trung bình 10 năm. Thiệt hại về kinh tế ước tính khoảng hơn 89.000 tỷ đồng.
Trong bối cảnh đó, việc nâng cao năng lực cảnh báo sớm thiên tai trở thành vấn đề cực kỳ cấp bách. "Mỗi cảnh báo đến sớm 10 phút có thể cứu sống hàng trăm người. Mỗi thông tin chính xác hơn, kịp thời hơn có thể giúp chính quyền ứng phó nhanh hơn, hiệu quả hơn", theo Tiến sĩ Mai.
Và cảnh báo sớm sẽ cứu sống con người nhưng chỉ khi thông tin đến kịp thời và dễ hiểu để người dân có thể hành động.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy cho biết, theo tính toán của giới phân tích, cứ 1 USD đầu tư cho ứng phó trước thiên tai sẽ tiết kiệm được 7 USD trong khắc phục hậu quả. Bà con ở miền trung thường phải làm lụng tích lũy trong nhiều năm mới có căn nhà nhỏ cùng một ít tài sản, do vậy việc cảnh báo sớm về mưa bão, lũ lụt, sạt lở… đóng vai trò rất quan trọng trong giảm thiểu thiệt hại và phát triển bền vững, đặc biệt trên diện rộng.
Trong giai đoạn ngắn hạn việc quan trọng là nâng cao khả năng chống chịu của mỗi người, mỗi gia đình, mỗi cộng đồng, mỗi địa phương. Khi bão đến, nếu ta dự báo trước 3-4 ngày hay chỉ cần 1-2 ngày, người dân vẫn đủ thời gian hành động, vì vậy việc hành động sớm ở cấp hộ gia đình cũng như chính quyền địa phương là rất quan trọng. Hãy thay đổi bắt đầu từ việc lập kế hoạch để nếu thiên tai xảy ra thì sẵn sàng ứng phó, sẵn sàng triển khai hành động cần thiết.
Về mặt dài hạn, chúng ta phải nhìn vào kịch bản ứng phó biến đổi khí hậu do Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố. Kịch bản đấy cho chúng ta biết là vùng nào sẽ tăng nhiệt, vùng nào giảm nhiệt, giảm ở giai đoạn nào, khu vực nào sẽ bị ngập lụt do nước biển dâng, qua đó có phương án phòng trừ, giảm thiểu rủi ro khi đầu tư vào khu vực thường xuyên xảy ra thiên tai.
Biến đổi khí hậu mang đến cả cơ hội và thách thức.
Cho dù đó là những bản tin nào cũng không muốn bỏ sót vì chỉ cần một dòng chia sẻ từ cơ quan dự báo, rất nhiều người dân đang chịu cảnh ngập lụt, hay đồng bào vùng sâu vùng xa đang cận kề với nguy hiểm do nguy cơ lũ quét, sạt lở trong vùng cảnh báo có thể được tiếp cận thông tin sẽ chủ động phòng ngừa.
Cho dù có thức xuyên qua vài đêm mà thông tin đến đúng lúc được với người cần tin đã là vô cùng quý giá. Mong mỏi lớn nhất của người truyền thông thời tiết chính là người dân có kiến thức nhận biết dấu hiệu của thiên tai và hiểu biết về nguy cơ rủi ro thiên tai ở nơi mình sinh sống bên cạnh đó là sự nỗ lực từng bước phát triển hệ thống cảnh báo sớm chủ động, cá nhân hóa, dễ hiểu và thân thiện với người sử dụng ở mọi tầng lớp, mọi vùng miền góp phần hạn chế tác động không mong muốn của thiên tai giúp ích cho cộng đồng.
Mỗi khi có thiên tai, bão lũ đổ về, đội ngũ báo chí luôn trực chiến tại Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia để có được những bản tin chính xác nhất. Ảnh: Hoài Linh
Mỗi khi có thiên tai, bão lũ đổ về, đội ngũ báo chí luôn trực chiến tại Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia để có được những bản tin chính xác nhất. Ảnh: Hoài Linh
Mỗi khi có thiên tai, bão lũ đổ về, đội ngũ báo chí luôn trực chiến tại Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia để có được những bản tin chính xác nhất. Ảnh: Hoài Linh
Mỗi khi có thiên tai, bão lũ đổ về, đội ngũ báo chí luôn trực chiến tại Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia để có được những bản tin chính xác nhất. Ảnh: Hoài Linh
E-Magazine | Nhandan.vn
Ảnh: HOÀI LINH, THÀNH ĐẠT
Trình bày: VÂN THANH
Built with Shorthand