CỐT CÁCH NGƯỜI THĂNG LONG-HÀ NỘI

Thăng Long là kinh đô khoảng 800 năm, từ triều Lý đến Lê với một diện tích không lớn, dân không đông. Ở kinh đô có vua, quan, lính và trong kinh đô chỉ một bộ phận nhỏ làm nông nghiệp, đa phần là buôn bán, làm dịch vụ, sản xuất thủ công.  Hằng ngày ra đường là gặp quan, lính vì thế họ cẩn trọng, kín kẽ trong lời ăn tiếng nói để tránh vạ miệng rước họa vào thân. Lối sống kín đáo còn ảnh hưởng đến ăn mặc của phụ nữ.

Cuốn “Ở Bắc Kỳ” (Au Tonkin) là tập hợp các bài báo mà Paul Bonnetain, phóng viên của tờ “Le Figaro” đã viết về Bắc Kỳ và Hà Nội cuối thế kỷ 19. Trong bài “Dạo qua Hà Nội” ông ta tả cách ăn mặc của phụ nữ: “Chúng tôi nhìn thấy những phụ nữ bên ngoài khoác một chiếc áo choàng mầu tẻ nhạt, nhưng bên trong rất nhiều chiếc áo dài khoe rất kín đáo, chúng tôi đếm có đến mười sắc mầu rực rỡ”.

Jerome Richard là thầy tu người Anh sống ở Thăng Long 18 năm, ông viết cuốn “Lịch sử tự nhiên, dân sự và chính trị xứ Đàng Ngoài”, xuất năm 1778 (Histoire naturelle civile et politique du Tonkin).

Về lối sống của kinh đô Thăng Long, ông ta viết: “theo những nghi thức chặt chẽ và nề nếp” còn bên ngoài kinh đô thì “thoải mái hơn”. Khác với các làng xa trung tâm quyền lực nên “phép vua thua lệ làng”, người Thăng Long “gần lửa rát mặt”.

Từ thời Lý đã có cửa hàng vàng bạc, các hiệu sản xuất nông cụ bằng kim loại, triều đình có xưởng Bách tác làm ra các loại hàng hóa tiêu dùng phục vụ cho bộ máy hành chính của triều đình.

Thăng Long còn gọi là Kẻ Chợ.  Công việc buôn bán hoàn toàn do phụ nữ đảm nhận. Để bán được hàng họ ăn nói khéo léo nhưng không giả dối, nhẹ nhàng mà thuyết phục tạo ra sự tin tưởng cho khách. Lối sống không tự nhiên mà có, theo sự tiến triển của xã hội, nó chịu sự điều chỉnh của luật pháp, lệnh dụ của vua, tôn giáo, tín ngưỡng… Những điều chỉnh có tính bắt buộc lâu dần thành phong tục, tạo ra quy chuẩn đạo đức cho cộng đồng, xã hội. Tuy nhiên, người Thăng Long ý thức được mình sống ở đất thượng kinh là niềm tự hào nên chính họ cũng tự thay đổi.

Có ý kiến cho rằng lối sống thanh lịch chỉ có ở tầng lớp trí thức phong kiến, điều này không đúng, đa phần người thi đỗ ở các tỉnh về Thăng Long làm quan, và chính nhưng ông quan này bị “lối sống Thăng Long hóa”.

Jerome Richard kể về bữa ăn mà ông ta được một người khá giả ở kinh thành mời như sau: “Chủ nhà rất lịch lãm, hiếu khách, nở nụ cười lịch sự đón tôi ở cửa. Ông ta đãi tôi món giò lụa, nó được xắt rất đều chứng tỏ sự kỹ càng và công bằng. Ăn xong chủ nhà lấy chiếc khăn trắng cho tôi lau miệng và cả chậu nước ấm để rửa tay”.

Thăng Long là Kinh đô. Bắt đầu từ 1976 đến nay là thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Kinh đô, Thủ đô là đầu não chính trị, trung tâm kinh tế, văn hóa nên lối sống khác với người dân các vùng miền chuyên làm nông nghiệp.