Bắc Giang là địa phương đầu tiên của cả nước được Chủ tịch nước tặng thưởng về thành tích trong công tác phòng, chống dịch Covid-19. Từ mô hình chống dịch của Bắc Giang đã đem lại những bài học kinh nghiệm quý trong công tác phòng chống dịch Covid-19. Tỉnh đã lựa chọn con đường chống dịch kiên quyết, liên tục, bảo đảm đa mục tiêu.Bắc Giang là đã đưa các ca F0, F1 vào điều trị kịp thời, phong tỏa nhanh. Tỉnh đã có nhiều mô hình sáng tạo như: Lập vành đai, bảo vệ vùng vải, đưa vải thiều lên các sàn thương mại điện tử… là những kinh nghiệm có thể chuẩn hóa để áp dụng cho nhiều địa phương trong cả nước.

Là địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của đợt dịch lần thứ tư, nhiều quận, huyện tại TP Hồ Chí Minh đã có những sáng kiến đi trước một bước so với chỉ đạo của cấp trên. Đó là mô hình thu dung chăm sóc F0 không triệu chứng hiệu quả của huyện Củ Chi để giảm tỷ lệ F0 không triệu chứng chuyển thành có triệu chứng. Quận 6, quận Phú Nhuận đã đưa thuốc vào điều trị ngay từ sớm cho các F0 trước khi các cơ quan chức năng của Thành phố hướng dẫn và sau đó đã được công nhận chính thức. Quận 7 đã triển khai xét nghiệm nhanh từ sớm, đồng thời đưa cả bồn oxy lỏng công nghiệp vào lắp đặt hệ thống oxy tập trung vào bệnh viện trong lúc thiếu bồn oxy y tế.

TP Hồ Chí Minh phát huy được lợi thế, tinh thần sáng tạo của nguồn nhân lực có trình độ rất cao so với mặt bằng chung của cả nước. Một trong những thế mạnh của TP Hồ Chí Minh là tinh thần dám nghĩ, dám làm, sáng tạo.

Tháng 7/2021, TP Hồ Chí Minh bắt đầu bước vào giai đoạn số ca nhiễm tăng nhanh trong cộng đồng. Để triển khai kế hoạch xét nghiệm trên diện rộng, Bí thư Quận ủy quận 7 Võ Khắc Thái và Ban Thường vụ Quận ủy đã chủ trương không phân biệt xét nghiệm rRT-PCR với xét nghiệm nhanh kháng nguyên (test nhanh) do nếu chờ rRT-PCR sẽ rất lâu, mà virus thì lây lan quá nhanh. Bí thư Thái quyết định test nhanh nếu phát hiện ca dương tính sẽ bóc tách ra khỏi cộng đồng. Bộ test nhanh thì làm mọi cách xin, vận động tài trợ, vay mượn… được 240.000 bộ. Từ đó, việc bóc tách F0 (xác định qua test nhanh) trở nên nhanh chóng, không cần đến xét nghiệm bằng rRT-PCR mới đưa F0 đi cách ly.

Khi thực hiện chủ trương F0 không triệu chứng điều trị tại nhà, quận 7 lập các Tổ Y tế tự quản với khoảng 50 hộ/tổ và có đến 803 tổ, kịp thời xử lý ngay các vấn đề F0 phản ánh. Kế đến, mỗi khu phố thành lập trạm y tế trên cơ sở y tế lưu động được chi viện, nhân viên y tế nghỉ hưu, sinh viên y khoa và tình nguyện viên (được tập huấn y tế). Chính lực lượng này đã kịp thời đưa các gói thuốc A, B đến F0; xử trí và đưa ngay lên tuyến trên các ca nặng.

Khi việc chuyển bệnh nhân nặng lên tuyến trên ngày càng khó khăn, quận đã thiết kế mô hình: Bệnh viện Tân Hưng, Bệnh viện Dã chiến quận 7, Khu cách ly. Trong đó Bệnh viện Tân Hưng đón tất cả ca cấp cứu từ phường chuyển lên, sau đó đánh giá tình trạng bệnh để đưa vào bệnh viện dã chiến hoặc vào khu cách ly. Nhờ đó, F0 được phân loại đúng hướng. Số ca tử vong từ 10-12 ca/ngày giai đoạn cao điểm, giảm xuống chỉ còn 2-3 ca/ngày vào cuối tháng 8/2021. Trong nửa đầu tháng 9/2021, có những ngày không còn ca tử vong.

Bí thư Thái đã liên hệ một đơn vị cung cấp oxy công nghiệp có bồn oxy dành cho… nhà máy đóng tàu. Loại bồn này chỉ cần làm thêm hệ thống để chuyển từ oxy lỏng qua oxy khí là có thể dùng cho F0 nặng. Tăng cường xin từ chiếc đầu cắm để nối hệ thống oxy, đến đồng hồ… hoàn thiện chiếc bồn oxy 32 tấn cùng hệ thống oxy trung tâm (được lắp đặt gấp rút trong 2 ngày) đủ dùng cho hàng chục F0 một lúc cần máy thở oxy dòng cao. Điều này thể hiện ý chí quyết đoán của cá nhân bí thư và hệ thống chính trị của quận.

Trong khi đó, quận 6 đã có những bước đi trước so với phương án triển khai của thành phố trong việc đưa y tế tới sát gần dân bằng phát thuốc điều trị tại nhà. Chỉ sau 4 ngày Bí thư Quận ủy quận 6 Lê Thị Hờ Rin chỉ đạo Bí thư Đảng ủy 14 phường, nội dung: “Đưa thuốc kháng viêm, kháng đông vào toa thuốc cho các F0 tại nhà dùng, phải theo chỉ định của trạm y tế”, đến ngày 8/8, tất cả các phường đều đã có trong tay và phát hai loại thuốc trên cho các F0 có triệu chứng sớm của suy hô hấp, cùng với các loại thuốc hạ sốt, vitamin... Đây cũng là quận đầu tiên ở TP Hồ Chí Minh phải đưa ra quyết định không thể chần chừ, dù việc này chưa được ngành y tế hướng dẫn.

Hồi hộp theo dõi quyết định của mình, Bí thư Hờ Rin và tập thể Quận ủy quận 6 ngày đêm đôn đốc, kiểm tra việc này tại các trạm y tế. Thiếu thuốc, họ đã không ngại “xin xỏ, vận động” từ nhiều nguồn hợp lệ, miễn sao có cho F0 dùng. Để thêm tác dụng, Quận ủy chỉ đạo các đoàn thể nấu nước chanh, sả, gừng phát cho toàn bộ điểm phong tỏa và F1; chỉ đạo toàn bộ phòng ban, phường bổ sung vitamin C và D3 cho cán bộ công chức uống tăng đề kháng. Chỉ sau đó một tuần, con số tử vong giảm hẳn, số người âm tính tăng liên tục.

Từ 17/8 đến 27/8, Sở Y tế TP Hồ Chí Minh bắt đầu ban hành các văn bản “hướng dẫn gói chăm sóc sức khỏe tại nhà cho F0” (phiên bản 1.3 đến 1.5). Như được “công nhận”, Ban Chỉ đạo Phòng Chống dịch Covid-19 quận 6 đồng loạt làm rất quyết liệt phát hơn 15 nghìn gói thuốc A (Paracetamol, vitamin tổng hợp), gói thuốc B (bổ sung kháng viêm, kháng đông), gói thuốc C (thuốc kháng virus Molnupiravir). Kết quả là trong 3 ngày 15, 16, 17/9, số F0 hết bệnh (tại nhà cũng như xuất viện) lũy kế tăng từ 7.712 người lên 9.797 người rồi 11.111 người.

Ở một mặt trận khác, khi phải triển khai chiến dịch tiêm chủng thần tốc, nhanh chóng bao phủ mũi 1, nhiều quận, huyện tại TP Hồ Chí Minh đã có những bước đi sáng tạo, đột phá, giảm thời gian chờ đợi cho người dân, tăng hiệu quả cho nhiều mũi tiêm trong ngày.

Trong đợt tiêm ngừa thần tốc tại TP Hồ Chí Minh, để rút ngắn thời gian, quận 11 đã lược bỏ bớt khâu khai báo y tế tại điểm tiêm. Người dân sẽ tự khai báo y tế ở nhà, khi đến điểm tiêm các nhân viên chỉ kiểm tra. Việc này giảm bớt 10-15 phút/một người. Sau khi tiêm, người dân được theo dõi 30 phút theo quy định, tuy nhiên nếu ai ổn định sẽ cho về sớm hơn để giảm tải cho điểm tiêm. Vì thế, số người được tiêm tăng rất cao so trung bình.

Bí thư Quận ủy quận 11 Trương Quốc Lâm kêu gọi hệ thống y tế công lập, y tế tư nhân và các lực lượng bác sĩ, điều dưỡng đã nghỉ hưu cùng vào cuộc: “Chúng ta không phân biệt đối tượng ưu tiên tiêm ngừa, vì ai cũng cần được quan tâm và bảo vệ”. Toàn quận đã “tiêm an toàn” (mũi 1) cho 100%, tiêm mũi 2 cho hơn 94% dân số quận.

Nhờ đó, ngày càng có nhiều F0 cách ly điều trị tại nhà khỏi bệnh; nhiều người bệnh được xử trí kịp thời không trở nặng; nhiều F0 trong các bệnh viện tuyến dưới tránh được nguy cơ tử vong. Đó là cách “an dân” rất kịp thời của nhiều địa bàn, làm cho người dân tin tưởng và làm theo lời kêu gọi của chính quyền địa phương.

Sự sáng tạo mang tính đột phá, nâng tầm của Việt Nam là việc phân lập thành công chủng virus SARS-CoV-2 mới vào năm 2020, đưa Việt Nam trở thành 1 trong 4 nước đầu tiên trên thế giới phân lập thành công virus này.

Năm 2020, PGS, TS Lê Thị Quỳnh Mai, Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cùng các đồng nghiệp tại phòng Thí nghiệm, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương bắt tay vào nghiên cứu một loại virus mới đang có nguy cơ gây ra đại dịch cho toàn thế giới. Đứng trước virus corona chủng mới mà thế giới vẫn còn đang loay hoay, cỡ mẫu tại Việt Nam còn ít, các cán bộ nghiên cứu phải lựa chọn dòng tế bào nào phù hợp để nhân lên con virus corona. Để có định dạng về virus, PGS, TS Quỳnh Mai phải dùng kỹ thuật giải trình tự gene thế hệ mới, mất rất nhiều thời gian và công sức.

PGS Quỳnh Mai cho biết, thời điểm đó, những kiến thức về chủng virus còn rất mơ hồ, các tài liệu nghiên cứu còn hạn chế, nhóm nghiên cứu đã phải sử dụng rất nhiều loại tế bào khác nhau, cuối cùng đã lựa chọn dòng tế bào thụ cảm phù hợp để phân lập. Cuối cùng, trong các mẫu bệnh phẩm phân lập có mẫu dương tính, đồng nghĩa là con virus đã xâm nhập vào trong tế bào, sống và nhân lên trong tế bào.

Chỉ sau một tuần nuôi cấy, phân lập, nhóm nghiên cứu đã tự tin đã tìm được loại virus lạ đang gây ra dịch bệnh lan rộng toàn cầu này. Thành tựu y tế này giúp cho Việt Nam sớm triển khai được các biện pháp phòng, chống dịch một cách chủ động, trong đó, ý nghĩa lớn nhất là giúp cho chúng ta có thể sản xuất test xét nghiệm nhanh cho các trường hợp nhiễm, nâng khả năng xét nghiệm hàng nghìn mẫu bệnh phẩm mỗi ngày trong trường hợp cần thiết. Thành công đó còn giúp cho nghiên cứu về độc lực của virus này trên người Việt Nam, đặc điểm lây nhiễm, giúp công tác điều trị và chống dịch hiệu quả.

“Đây là thành công rất quan trọng vì kết quả phân lập được virus sẽ giúp Việt Nam giải mã nguồn gốc của virus mới, độc lực, cơ chế gây bệnh, khả năng xâm nhập, tính sinh miễn dịch… Kết quả này là dữ liệu tiên quyết để nghiên cứu các liệu pháp điều trị, phát triển các sinh phẩm chẩn đoán đặc hiệu và sản xuất vaccine sau này”, PGS,TS Lê Thị Quỳnh Mai nói.

Với PGS Quỳnh Mai và các đồng nghiệp, 72 giờ phân lập virus xuyên ngày đêm là khoảng thời gian nhiều thách thức, cân não nhất bởi tốc độ lây lan của virus đang lan nhanh, số ca liên tục tăng. Vì thế, chạy đua với thời gian, PGS Quỳnh Mai tâm sự, bất kỳ nhà khoa học chân chính nào cũng không đầu hàng trước ẩn số mới trong lĩnh vực mình nghiên cứu.

Nghiên cứu không ngừng, PGS, TS Lê Thị Quỳnh Mai đã liên tục có nhiều các công trình, bài báo khoa học đăng trên các tạp chí quốc tế. Ngày 12/2/2020, Bộ Y tế đã trao Bằng khen của Bộ Y tế cho một tập thể và sáu cá nhân của Viện Vệ sinh dịch tế Trung ương vì đã có thành tích xuất sắc trong việc nghiên cứu nuôi cấy và phân lập thành công Covid-19. PGS,TS Lê Thị Quỳnh Mai đã được trao Giải thưởng Kovalevskaia vào năm 2019, là 1 trong 5 nhà khoa học Việt Nam trong danh sách 100 nhà nghiên cứu xuất sắc nhất châu Á năm 2021 do Tạp chí Asian Scientist - tạp chí khoa học uy tín hàng đầu châu Á công bố.

Trong cuộc chiến chống Covid-19, ngày ngày chị vẫn lăn mình ở các chiến tuyến nóng bỏng, tư vấn các chiến lược xét nghiệm để làm sao chạy đua kịp với tốc độ lây lan của virus. Trong làn sóng thứ tư, tại Bắc Giang, chị đã phân tích biến chủng Delta có khả năng nhân lên và phát tán mầm bệnh rất nhanh, vì thế nếu với biến chủng này nếu có biện pháp xét nghiệm chậm là muộn. Chị cũng là người trực tiếp triển khai kế hoạch test nhanh tại khu cách ly, giúp cho Bắc Giang nhanh chóng khoanh vùng được ổ dịch.

Từ kết quả phân lập thành công chủng virus SARS-CoV-2, rất nhanh chóng, Việt Nam cũng trở thành nước nghiên cứu, chế tạo và phát triển bộ kit xét nghiệm.

Chỉ sau đó thời gian ngắn, Việt Nam đã trở thành nước thứ 5 trên thế giới sản xuất thành công sinh phẩm xét nghiệm kháng thể. Sự chủ động bằng cả hai phương pháp xét nghiệm giúp cho chúng ta triển khai được các chiến dịch xét nghiệm phù hợp với từng giai đoạn và từng vùng dịch.

Ngày xuất bản: 30/10/2021
Tổ chức thực hiện: NGỌC THANH - VIỆT ANH
Nội dung: MINH ANH - ĐẶNG GIANG - HỒNG VÂN - THIÊN LAM
Trình bày: PHAN ANH - ĐỨC DUY
Ảnh: MINH ANH - ĐẶNG GIANG - DUY LINH - HẢI AN