Nhưng, liền hai đêm 13 và 14/3/1954, mở màn trận tấn công tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, lần lượt Him Lam rồi Độc Lập bị quân ta tiêu diệt. Bức lũy sắt vỡ nát gần hết. Chỉ còn lại cứ điểm Bản Kéo như một cái chân què đứng chênh vênh ở góc phía tây, số phận của nó thực đã được quyết định. Quân ta đang đào chiến hào, đánh một cái thòng lọng, chờ giờ phút thắt vào cổ nó.

... Vào sau ngày quân ta làm chủ vị trí Độc Lập, tôi nhận được lệnh lên đồn giúp đồng chí Lê Đôi, cán bộ địch vận, giải quyết vấn đề thương binh tử sĩ địch.

Dưới làn sương mờ buổi sớm, tôi đi men trên mặt con hào xuất kích. Con hào bị đại bác, súng cối địch bắn vỡ nát. Từng quãng, từng quãng, đất lở lấp gần kín lòng hào. Cái cửa mở còn in lại dấu vết của những đợt xung phong ác liệt. Hàng rào dây thép gai đứt tung, đất nhão nhoét, đen sạm thuốc súng và loang lổ từng vũng máu. Một chiếc giày vải, còn giữ lại trong lòng nó bàn chân người chiến sĩ anh dũng, bắn vào sâu trong mớ dây thép gai bùng nhùng. Gần đấy, một chiếc mũ nan rách bươm úp vào đuôi một ống bộc phá không nổ. Chính ở chỗ này, trong những phút quyết định đã có hàng chục đồng chí của tôi ngã xuống, hiến dâng đời mình cho thắng lợi.

Đồng chí cán bộ địch vận ra đón, cho tôi biết: trung đoàn yêu cầu nội trong đêm nay phải thu nhặt hết thương binh của địch - băng bó cho ăn uống... và chuyển dân chúng về tuyến sau. Ngoài ra còn phải tranh thủ chôn cất những xác chết.

- Chúng ta còn bao nhiêu người?

- Có ai đâu, ngoài tôi, đồng chí và một cậu y tá.

- Sao không xin thêm người giúp?

-  Người ở đâu ra? Sau cuộc chiến đấu lớn, trung đoàn có biết bao nhiêu việc phải làm? Còn xin người ở đại đội phòng ngự thì mình đã xin rồi đấy. Kế hoạch bố trí của họ sít sao lắm. Một đại đội phải phân ra chiếm lĩnh cứ điểm một tiểu đoàn. Cố gắng lắm mới bớt cho mình được một y tá. Họ dặn: hễ nổ súng là phải trả ngay. Riêng chúng mình cũng cần phải kiếm một công sự tốt, một ít vũ khí, chuẩn bị đánh phòng ngự đi. Kẻ địch chưa phải đã từ bỏ ý định chiếm lại vị trí này đâu.

Khối lượng công việc nhiều quá, tôi bàn với đồng chí Đôi cố “moi” ở đâu ra lấy vài tay giúp sức. Đồng chí Đôi nảy ra một sáng kiến:

- Hay là ta lấy thương binh nhẹ của địch đi làm việc này?

Đúng! Nhưng, hầu hết thương binh nhẹ của địch, loại có thể làm được việc đều đã được đưa về trạm tù binh. Chúng tôi chỉ còn kiếm được hai người lính da đen, một là hàng binh, một bị thương nhẹ ở trán.

Trước khi bắt tay vào việc, chúng tôi cần củng cố chỗ đứng đã. Đồng chí Đôi và tôi khuân một trung liên, nửa hòm lựu đạn chiến lợi phẩm vào một vị trí chiến đấu thuận lợi. Chỗ vũ khí đó đủ cho chúng tôi đối phó với địch nếu chúng tấn công.

Xong, đồng chí Đôi, tôi và đồng chí y tá đưa hai người da đen đi làm việc.

Khu đồn rộng mênh mông. Nhiều chỗ bị đại bác ta bắn sập. Chúng tôi phải len lỏi vượt qua những ngách hào hẹp, những đống xác địch chưa kịp chôn cất, để sục vào từng căn hầm tối om tìm kiếm những tên địch bị thương nằm sâu trong ấy. Tất cả còn lại ngót hai chục đứa, đều bị thương nặng. Có đến năm sáu tên bị thương từ mươi hôm trước, trong các cuộc đụng chạm với đội trinh sát của ta. Vì không được bọn chỉ huy của chúng cho cứu chữa tử tế nên vết thương của chúng đã có lúc nhúc dòi bọ, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc cả gian hầm.

Đồng chí y tá đang băng cho một tên thì có tiếng máy bay địch rú lên như bò bị chọc tiết, tiếp đó là tiếng hai quả bom nổ rất gần. Căn hầm bị lắc mạnh, xà ngang kêu răng rắc. Tên thương binh địch hoảng hốt ôm chầm lấy người cứu chữa mình, làm máu mủ, ròi bọ sang đầy mặt. Đồng chí y tá quay đi, lấy khăn chùi, lẩm bẩm:

- Hừ, lại bom! Chúng mày trả ơn người cứu chữa thương binh cho chúng mày thế à?

Băng bó cho thương binh địch và cho chúng ăn uống xong, chúng tôi khiêng chúng tập trung vào một chỗ, nói chuyện với chúng về chính sách khoan hồng và lòng nhân đạo của quân đội ta, khuyên chúng yên tâm, cho đến tối sẽ được chuyển về trạm quân y cứu chữa chu đáo. Có tên tỏ lòng biết ơn, có tên chắp tay làm dấu cầu nguyện chúa.

Gần hai giờ chiều, chúng tôi mới làm xong công việc. Đồng chí Đôi ra máy điện thoại báo cáo về ban chính trị trung đoàn. Tôi ngồi làm danh sách thương binh địch, chuẩn bị nộp lên ban địch vận cấp trên. Hai người lính da đen nhóm bếp rán khoai tây, dọn bữa ăn trưa.

Lúc vừa ăn, tôi chú ý tìm hiểu họ. Xem sổ lính, tôi được biết người hàng binh tên là Môhamét, cai nhì, còn tên lính bị thương là Mêđien, binh nhì. Cả hai đều quê ở Angiêri, trước khi vào lính làm công nhân khuân vác. Môhamét có vẻ hiểu biết chính trị. Trong trận chiến đấu vừa qua, anh toàn bắn lên giời. Khi bộ đội ta vào đồn, Môhamét xin hàng ngay và xung phong làm nhiệm vụ chỉ đường cho bộ đội ta chiến đấu. Còn Mêđien thì có vẻ ngốc nghếch. Hắn mới bị bắt ra lính. Hắn không hiểu gì về cuộc chiến đấu chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Hắn đã chống cự lại bộ đội ta theo đúng lệnh của tên thiếu úy Pháp cho đến lúc tên này bị giết. Vì thế, lúc đầu, hắn chắc mẩm là sẽ bị giết, như bọn sĩ quan vẫn tuyên truyền xuyên tạc. Nhưng sau khi bị bắt, trước thái độ đối xử của bộ đội ta, hắn đã dần dần hiểu ra được ít nhiều...

Một tràng bom nổ ở đầu đồn phía bắc. Máy bay địch bị cao xạ ta bắn đuổi, vội vã rút lên cao rồi cút mất. Một người nhảy bổ từ ngoài cửa hầm vào. Tôi nhận ra đồng chí Lê Đôi.

- Bom bỏ có thiệt hại gì không? Địch tấn công à?

- Không. Có việc khác quan trọng đây.

Đồng chí chính ủy trung đoàn vừa gọi điện thoại lệnh cho chúng tôi phải thu xếp về đêm nay trao trả một đợt thương binh cho địch ở đồn Bản Kéo. Một mặt, cấp trên sẽ dùng điện đài báo cho bọn chỉ huy địch ở Mường Thanh biết, đòi chúng cử đại diện ở đồn Bản Kéo sáng mai ra tiếp nhận. Một mặt, chúng tôi ở đây phải viết một bức thư báo tin cho bọn chỉ huy đồn Bản Kéo. Kèm theo thư này là bức tối hậu thư hạ lệnh cho đồn Bản Kéo phải đầu hàng trước 17 giờ ngày mai - ngày 17/3. Chúng tôi phải chọn trong số thương binh nhẹ của địch lấy một binh nhì để làm việc mang thư đi ngay chiều nay.

Nội dung của bức tối hậu thư cũng bao hàm mấy điểm trên thôi. Còn việc đào hào, tích cực tổ chức bao vây của chúng ta cũng chỉ là một việc sẵn sàng thực hiện biện pháp cuối cùng nếu chúng cố tình không chịu nhận ra lẽ phải, không chịu nghe những lời ta đã răn bảo trong bức tối hậu thư kia.

Lúc này, tôi mới hiểu vì sao đồn Bản Kéo chỉ ở cách cứ điểm Độc Lập chưa đầy nghìn thước, trong tầm trọng liên 12 ly 7, ĐKZ mà không thấy chúng bắn sang một phát đạn nào.

Chúng tôi bàn nhau cách chấp hành mệnh lệnh. Hai người nhất trí sẽ chọn Mêđien làm việc đưa thư.

Chúng tôi không sử dụng Môhamét vì anh là hàng binh. Trong số thương binh được trả, có tên đã trông thấy Môhamét dẫn đường cho bộ đội ta chiến đấu. Đó là một mặt. Mặt thứ hai là vấn đề cảnh giác. Trung đoàn đã chỉ thị phải chọn một tên lính. Dù sao, Môhamét cũng đã làm cai. Anh ta đã đi lại trong đồn, có thể biết qua được sự bố trí của đại đội phòng ngự. Nếu anh ta bị chúng tra khảo mà không giữ được tinh thần? Còn Mêđien, chỉ là lính trơn, là tù binh.

Quyết định của chúng tôi được ban chính trị trung đoàn chuẩn y. Tôi tưởng giao nhiệm vụ cho Mêđien sẽ dễ dàng. Nhưng không ngờ, Mêđien từ chối. Anh ta khẩn khoản nói:

- Trước đây, tôi chưa hiểu gì về Quân đội nhân dân Việt Nam. Tôi sợ bị ngược đãi nên tôi đã chống cự. Nhưng nay tôi đã rõ: con đường sống của tôi là đi về trại tù binh. Vác đạn, tải thương, lao công, gì tôi làm cũng được. Tôi không muốn về với bọn Pháp một giờ nào nữa.

Tôi giải thích đi, giải thích lại rằng đây là một việc cần thiết, là một việc cùng chống kẻ thù chung là đế quốc Pháp. Còn Mêđien vào tất nhiên là gặp bọn ở Bản Kéo, Mêđien cứ khai là tù binh bị bắt buộc làm việc này, bọn sĩ quan sẽ không xử tội. Khi bộ đội ta đánh vào, anh hãy tránh vào một hầm trú ẩn nào đó rồi chờ lúc ra hàng. Tôi nói thêm: nếu Mêđien tích cực làm công việc này có kết quả, đồn Bản Kéo ra hàng, thì khi trở lại với quân đội Việt Nam, anh ta sẽ được khen thưởng...

Giữa lúc chúng tôi đang trao nhiệm vụ cho Mêđien thì Môhamét tới. Biết chuyện, Môhamét suy nghĩ một lúc rồi ngập ngừng đề nghị:

- Nếu các ông tin tôi thì để tôi đi thay cho Mêđien. Tất nhiên bản thân tôi cũng không mong trở lại với cái quân đội bẩn thỉu ấy.

Vì những lý do đã nói ở trên, chúng tôi không thể để Môhamét đi được. Tôi bảo Môhamét động viên bạn. Cuối cùng Mêđien nghiêm trang đáp:

- Vâng. Tôi xin phục tùng mệnh lệnh. Cho phép tôi được hứa: tôi sẽ không bao giờ nhằm súng bắn vào các ông nữa.

Tôi nhìn Mêđien, tỏ ý tin lời anh ta nói. Tôi bảo Môhamét chuẩn bị bữa ăn chiều thật sang cho Mêđien.

Tên sĩ quan ủ rũ đáp:

- Chúng tôi hiểu. Nhưng viên đại úy đồn trưởng chưa dám quyết định. Chắc các ông cũng biết: Không đánh mà hàng, gia đình chúng tôi ở bên Pháp sẽ bị trừng phạt như thế nào. Ông xem...

Hắn đưa cho tôi xem thẻ sĩ quan. Tôi rút một tay trong túi ra cầm lấy, liếc mắt xem: Tên: Vécgađe; cấp bậc trung úy... trong thẻ có gài một tấm ảnh 6x9 in hình một thiếu phụ Pháp bế đứa bé hai tuổi. Vécgađe thở dài:

- Tôi người Pari. Tôi cũng muốn sống để trở về với những người trong ảnh. Ôi! Chiến tranh.

Suýt nữa thì tôi tỏ lòng thương hại mà nói thêm với hắn mấy câu vô ích. Bọn sĩ quan này đâu phải dễ lôi kéo được chúng ra hàng. Tôi quay sang nói chuyện với số binh lính Thái đang chuyển thương binh lên cáng về tình hình Điện Biên Phủ bị bao vây, về chính sách khoan hồng của Chính phủ đối với ngụy binh, về quê hương Tây Bắc của họ đang đổi mới. Tên quan hai Vécgađe nhún vai, không can thiệp. Chỉ có đội trưởng trừng mắt hạ lệnh cho lính: “Làm đi”. Tôi trừng mắt nhìn hắn:

- Cả anh nữa, cũng nghe đây. Đồn Bản Kéo sắp sửa bị tiêu diệt. Muốn khỏi chết, các anh hãy sớm rủ nhau bỏ đồn, chạy về phía Quân đội nhân dân Việt Nam. Các anh sẽ được tự do, trở về quê hương, làm ăn với gia đình.

Thời gian ngắn ngủi, tôi chỉ nói được với họ những điều thiết thực nhất. Cuối cùng tôi dặn:

- Cứ hướng đồn Độc Lập mà chạy. Sẽ có đại bác bắn yểm hộ cho các anh.

Những người lính Thái tỏ ý hết sức chú ý lắng nghe. Họ không dám bắt chuyện nhưng mắt họ như muốn nói: “Chúng tôi đã hiểu”...

Khi binh lính đã chuẩn bị cáng xong, tên trung uý Vécgađe kiểm lại danh sách và làm giấy biên nhận. Hắn chào tôi, ra về. Tôi nói to:

- Chúc tất cả các anh chóng bình phục và sớm tìm được con đường sống.

Một số thương binh địch đáp lời:

- Xin cảm ơn quân đội Việt Nam.

Chúng đi khỏi, tôi quay về chỗ con suối. Đồng chí liên lạc trẻ tuổi vẫn cầm ngang khẩu các bin đứng đợi. Bên cạnh là Môhamét, nét mặt tươi cười, chạy lại chúc mừng tôi.

Chúng tôi phấn khởi về đồn Độc Lập như những người chiến thắng. Tại đây, tôi chia tay Môhamét. Anh ta khẩn khoản:

- Nếu có thể được, xin ông đề nghị với cấp trên cho tôi được đi theo quân đội Việt Nam để đánh lại thực dân Pháp như nhiều bạn Angiêri của tôi đã và đang làm.

Ba giờ sau. Trong đồn Bản Kéo nổ ra một cuộc binh biến. Lính Thái rủ nhau kéo lên hầm tên quan ba đồn trưởng, đòi thoả mãn yêu sách:

Một: phát hết khẩu phần lương thực.

Hai: giải tán về quê hương làm ăn.

Lũ sĩ quan chẹn cửa hầm, quát:

- Về vị trí, chờ lệnh!

Lính Thái hô ầm lên:

- Không đánh thuế nữa! Giải tán đi thôi anh em ơi! Đả đảo thực dân Pháp!

264 binh lính, trong đó có một viên trung úy người Thái phá huỷ mấy khẩu 12 ly 7, ĐKZ, rồi mang toàn bộ vũ khí nhẹ chạy sang hàng ngũ Quân đội nhân dân Việt Nam, y như điều hẹn trong bức tối hậu thư.