MỖI CA GHÉP THÀNH CÔNG LÀ MỘT TRẬN ĐÁNH TỔNG LỰC

“Toàn bộ quá trình trước/trong/sau ghép phổi thực sự như một trận chiến tổng lực mà ở đó có rất nhiều chuyên khoa, chuyên gia các chuyên ngành đều tham gia trận chiến này. Mỗi ca ghép phổi là một trận đánh tổng lực như thế, huy động nhân sự và nguồn lực tới hàng trăm bác sĩ ở các bệnh viện lớn hàng đầu Việt Nam. Và chỉ cần sai sót nhỏ trong một mắt xích, một khâu nào đó của trận chiến thì quá trình ghép phổi sẽ dễ rơi vào thất bại”, Tiến sĩ, bác sĩ cao cấp Đinh Văn Lượng tâm sự.

Sáu năm trước, khi cùng 5 chuyên gia của Bệnh viện Phổi Trung ương sang học ở Trung tâm ghép phổi UCSF, 1 trong những trung tâm y học uy tín nhất ở miền tây nước Mỹ, ông mang theo nhiều hy vọng. “Khi đó, Việt Nam đã chinh phục được nhiều ca ghép tạng đặc biệt trong nước, duy chỉ có ghép phổi, vẫn là một khoảng trống. Tỷ lệ thành công của ghép phổi không cao và thời gian sống sau ghép khá ngắn ngủi. Trong khi đó, danh sách bệnh nhân chờ được ghép phổi ngày càng nối dài”, ông kể.

Những ngày đầu tiên trên đất Mỹ, ông và các chuyên gia cũng choáng ngợp bởi sự hiện đại, tiên tiến và kỹ thuật đỉnh cao tại đây. Trải qua tuần đầu tiên chỉ tham gia vào khâu đi lấy tạng, các thầy thuốc Bệnh viện Phổi Trung ương được tham gia phụ mổ lấy tạng từ người cho chết não. Họ cần mẫn, chăm chỉ học hỏi từng ngày, quan sát từng chi tiết để có được nền tảng kỹ năng cần thiết cho một ca ghép phổi.

Chỉ trong thời gian ngắn, các thầy thuốc được vào phụ mổ 3 ca ghép phổi. “Điều này rất đặc biệt thể hiện sự trân trọng và đánh giá cao của các chuyên gia ghép phổi tại UCSF đối với các bác sĩ Việt Nam chúng tôi. Khi đó, chúng tôi đã là những học viên đã 50 tuổi”, Tiến sĩ Lượng nhớ lại.

Sau khi học, trở về Việt Nam, Tiến sĩ Đinh Văn Lượng đã cùng các chuyên gia xây dựng quy trình, kịch bản ghép phổi tại Việt Nam. Kịch bản vô cùng chi tiết ở từng khâu, như một ca ghép tại Mỹ nhưng lại thực hiện ở Việt Nam. Đó là quy trình tiếp nhận người hồi sức chết não như thế nào, bảo vệ phổi ra sao… từ pháp lý đến chuyên môn, văn hóa tâm linh.

Đến nay, Việt Nam đã thực hiện hơn 8.000 ca ghép tạng, nhưng trong đó, chúng ta mới tiến hành được 12 ca ghép phổi. Việc chinh phục được những kỹ thuật khó nhất để bảo toàn sự sống cho người bệnh, để những lá phổi hiến được hòa vào nhịp thở của người bệnh là những cuộc chiến sống còn.

Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương tâm sự, ghép phổi được đánh giá là kỹ thuật khó nhất trong ghép tạng vì đòi hỏi sự phối hợp nghiêm ngặt của tất cả các bộ phận. Một yếu tố then chốt là các bác sĩ, chuyên gia phải đánh giá tình trạng phổi của người cho, người nhận rất chặt chẽ. Trong một ca hiến tạng, phổi bao giờ cũng được lấy trước và thời gian “sống” chỉ dưới 10 giờ nên quy trình lấy phổi và ghép phổi phức tạp đòi hỏi kỹ thuật cao từ khâu bảo quản, vận chuyển, kiểm soát nhiễm khuẩn, gây mê hồi sức, tim mạch, phẫu thuật lồng ngực, dược, huyết học, miễn dịch, phục hồi chức năng, dinh dưỡng,...

Thách thứ lớn nhất là ghép xong đã khó, khâu hậu phẫu còn khó hơn vì lá phổi dễ biến chứng, phổi là tạng thường xuyên tiếp xúc với môi trường bên ngoài. Khi đưa lá phổi vào một cơ thể mới, rất nhiều biến chứng có thể xảy ra như suy phổi, nấm phổi… Tất cả những biến chứng khó nhất của phổi đều có thể diễn ra sau ghép phổi. Quá trình chăm sóc hậu phẫu là yếu tố quyết định sự sống của người bệnh.

Năm 2020, cùng với sự ra đời của Trung tâm Ghép phổi, Bệnh viện Phổi Trung ương đã làm chủ và phối hợp thực hiện thành công ca ghép 2 lá phổi cho người bệnh Nguyễn Xuân Toại, Thanh Hóa. Người nhận tạng khi đó 54 tuổi, ở Thanh Hóa, được chẩn đoán bị xơ phổi, suy hô hấp, nếu không được ghép phổi, ông chỉ có thể cầm cự khoảng 2 tháng.

Người đồng ý hiến tạng con trai mình là một nữ hộ sinh rất đáng thương, đã từng mất con gái vì tai nạn giao thông trước đó. Bà đau đớn, kiệt quệ, nhưng nhanh chóng đồng ý hiến tạng con với một nguyện vọng duy nhất, được khoác áo blouse được chụp ảnh với con trai duy nhất của mình trong giây phút cuối. Bức ảnh được bấm nút lúc 11 giờ 30 phút đêm.

Con trai của bà nhanh chóng được hồi sức chết não. 6 giờ sáng, bệnh nhân được chuyển sang Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 để phối hợp cùng Bệnh viện Phổi Trung ương ghép tạng. Hơn 10 tiếng, ca ghép kéo dài từ ngày ngày hôm trước đến đêm khuy, cuối cùng cũng hoàn thành. Ca ghép phổi đầu tiên tại Bệnh viện Phổi Trung ương cuối cùng suôn sẻ, chỉ sau 4-5 tiếng bệnh nhân tỉnh được rút ống nội khí quản. Chỉ sau ghép phổi 2 ngày, bệnh nhân đã bắt đầu rời giường tập phục hồi chức năng.