Chiến tranh cách mạng, hình tượng người lính hôm qua và hôm nay là mảng đề tài lớn, luôn chờ đợi và cả thách thức người làm nghệ thuật. Nhưng lớp văn nghệ sĩ thế hệ mới nếu tâm huyết, có ý thức dấn thân, có các điều kiện và phương pháp thực tế, trải nghiệm phù hợp, sẽ có được những sáng tác mới phục vụ xã hội. Một số văn nghệ sĩ thế hệ mới, thời gian qua có nhiều thành quả trong mảng đề tài đặc biệt này, đã chia sẻ với chúng tôi.

Vậy cũng từ thực tiễn của bản thân, các anh chị đã làm gì để vượt qua những khó khăn như thế?

Nhạc sĩ An Hiếu: Tôi cố gắng tìm tòi những điểm riêng cho sáng tác của mình. Ngoài cái chung rộng lớn, tôi đi vào nội tâm người chiến sĩ, thương binh, truyền tải những nét đời thường của họ, qua đó tạo nên cung bậc và sức hút. Nhưng bất cứ đề tài gì cũng phải có cảm xúc, trái tim nghệ sĩ phải rung động thì mới hay được, mới thoát khỏi chung chung, xưa cũ, hô hào khẩu hiệu. Nếu có điều kiện thì phải đi thực tế, tự phát hiện những điều mà mọi người không nhìn thấy. Cá nhân tôi rất tích cực khai thác thế mạnh của mình, trở thành người lính từ năm 18 - 19 tuổi, được hiểu lối sống, cách sống của bộ đội, được đi những nơi mà không phải ai cũng có điều kiện đến được, thí dụ như tôi đã 3 lần ra Trường Sa để thực tế sáng tác và có được những thu hoạch quý giá.

NSƯT Lê Nguyên Đạt: Như tôi và ê-kíp của mình chẳng hạn, thì khi dàn dựng nhiều vở có đề tài chiến tranh cách mạng như “Cõi thiêng”, “Tổ quốc nơi cuối con đường”, “Đồng chí”…, tôi kết hợp 3 thế hệ diễn viên có tuổi, trung và trẻ tuổi để có sự bổ khuyết, tạo tâm lý vững vàng hơn cho các bạn trẻ. Rộng hơn, vận dụng chương trình sân khấu học đường, tôi đưa các nghệ sĩ trẻ đến với học sinh, qua giao lưu, sinh hoạt sân khấu sẽ vỡ ra những vấn đề có tính báo động về lịch sử, về hiểu biết đối với mảng đề tài chiến tranh cách mạng. Thậm chí có nghệ sĩ còn “hốt hoảng” nhận ra mình đã thờ ơ, thiếu nhận thức về những vấn đề, mảng đề tài này.

Và nữa, chúng tôi quan tâm đến những sáng tạo mới. Đã 50 năm đất nước thống nhất, tôi muốn đưa cái nhìn mang tinh thần ái quốc, với ý nghĩa bảo vệ đất nước, lòng tự tôn của người Việt vào các tác phẩm. Đất nước đã hòa cùng thế giới, chúng ta nên phát huy mạnh mẽ tinh thần hòa hợp dân tộc, xóa bỏ hận thù, thể hiện sự gắn kết trong một dân tộc nhân văn.

Thực tế hoạt động sáng tạo mà các anh chị phản ánh cũng cho thấy đã có rất nhiều thế hệ cầm bút, viết nhạc, dàn dựng tác phẩm về chiến tranh cách mạng, hình tượng người lính. Các anh chị có thể gợi ý một số đề tài còn đang chờ đợi các văn nghệ sĩ?

Nhà thơ Phạm Vân Anh: Cá nhân tôi khi đi công tác, thực tế sáng tác thơ, văn, ký, làm phim tài liệu và cả tham gia tổ chức các sự kiện văn hóa, nghệ thuật, chính luận ở nhiều địa bàn, đơn vị, tôi thấy còn rất nhiều vấn đề, sự kiện, chi tiết trong quá trình hoạt động cách mạng của các vị tiền bối mà chúng ta cần tiếp tục khai thác, chuyển tải thành tác phẩm.

Ngay với hình ảnh người lính hiện nay thì đã có rất nhiều nét thay đổi, mới, khác. Nhiều bạn lính trẻ năng động, tinh thông công nghệ, ngoại ngữ, có khi có những hy sinh mà bề ngoài không thấy được. Thậm chí, người lính cũng có những thách thức nội tại, có phút yếu lòng, xao động, bồng bột… Rồi người lính làm các nhiệm vụ trinh sát, dân vận hay phòng chống tội phạm ma túy… cũng rất đa dạng, nhiều chi tiết hay trong công tác và đời thường, rất cần sự trải nghiệm, am hiểu của các văn nghệ sĩ.

NSƯT Lê Nguyên Đạt: Hiện Sân khấu Sen Việt đang dàn dựng tác phẩm “Người công dân số 1” về bác Tôn Đức Thắng. Đã có một số tác phẩm nghệ thuật về các nhà lãnh đạo nhưng vẫn có thể tìm tòi, phát hiện ra những ý tứ khác để xây dựng tác phẩm mới. Gần đây, tôi có đọc được truyện ngắn “Lá cờ máu” của nhà thơ “Tống biệt hành” - liệt sĩ Thâm Tâm đăng trên báo Thời Nay, viết về các chiến sĩ tử thủ giữ cột cờ Thủ Ngữ tại Sài Gòn năm xưa. Tôi thấy rất cuốn hút và sẽ liên lạc với gia đình bác Nguyễn Tuấn Khoa - con trai của nhà thơ, về việc khai thác truyện để xây dựng kịch bản. Như vậy, còn nhiều đề tài, câu chuyện hay có thể kể tiếp cho khán giả hôm nay.

Nhạc sĩ An Hiếu: Chiến tranh đã đi qua, chúng ta đã nói rất nhiều về những việc đã xảy ra ngoài chiến trường. Còn ở nơi hậu phương của người chiến sĩ, cũng đã được viết, được kể, được hát lên, nhưng vẫn còn nhiều nguồn thông tin, tài liệu, sự việc gợi cho chúng ta những phát hiện mới. Tôi đang tâm huyết với mảng đề tài này. Rồi đề tài về cuộc sống người lính trên mặt trận thời bình, mặt trận không tiếng súng, cũng nhiều cam go lắm! Rồi những người “lính số”, lính thuộc thế hệ 2K…

Tôi cũng muốn nói với các tác giả ngoài quân đội rằng, nhiều khi chúng tôi đã quen với môi trường của mình thì chưa chắc đã tìm ra cái mới. Còn mọi người ở ngoài đời khi lướt qua một chút có thể lại phát hiện ra những điều tâm đắc riêng. Hoặc nữa, đôi khi có thể ai đó còn ngần ngại do ít có điều kiện tiếp xúc, thâm nhập các nguồn tư liệu hay đời sống của người lính. Nhưng chúng ta đang ở trong thời đại công nghệ số, có rất nhiều tư liệu được tìm kiếm dễ dàng. Với các nhạc sĩ thì nguồn thơ ca, bút ký, truyện sáng tác về người lính rất dồi dào, tìm đọc sẽ giúp chúng ta có được nhiều cảm xúc, ca từ, nhiều ý tưởng gợi mở cho các giai điệu mới.

Xin cảm ơn và mong đón nhận nhiều tác phẩm mới của các anh chị!