Kỷ niệm 40 năm Ngày Nhà giáo Việt Nam (20/11/1982 - 20/11/2022), Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn có những chia sẻ với Báo Nhân Dân chung quanh vấn đề xây dựng phát triển đội ngũ nhà giáo đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, chưa bao giờ đội ngũ nhà giáo có sự lớn mạnh, hùng hậu như hiện nay. Tuy nhiên, bối cảnh đổi mới giáo dục cũng đang đặt nhà giáo trước trách nhiệm, sứ mệnh và yêu cầu cao, thách thức lớn, khó khăn nhiều. Vì vậy, đổi mới đội ngũ nhà giáo là yêu cầu khách quan, đòi hỏi tất yếu của công cuộc đổi mới giáo dục. Đổi mới đội ngũ nhà giáo không phải một sớm, một chiều là xong, mà cần bắt đầu từ những hạt nhân nhỏ nhất, đó là ở từng cá nhân nhà giáo cho đến những tập thể cụ thể của từng cơ sở giáo dục, của địa phương và của toàn ngành Giáo dục.

Phóng viên: Đổi mới giáo dục hiện nay đòi hỏi có sự thay đổi, thích ứng cao. Theo Bộ trưởng, ngành Giáo dục cần tập trung vào vấn đề trọng tâm nào để đáp ứng tốt nhất đòi hỏi trên?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Có thể thấy đất nước đang hướng đến mục tiêu phát triển, phấn đấu trở thành nước công nghiệp, quốc gia có thu nhập trung bình khá, đời sống người dân không ngừng được cải thiện, không ngừng hội nhập quốc tế. Trong đó, phát triển nguồn nhân lực là một trong ba đột phá chiến lược, bên cạnh đột phá về thể chế, hạ tầng. Để thực hiện được đột phá chiến lược thì cần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đúng theo tinh thần Nghị quyết 29, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã chỉ ra.

Đổi mới căn bản, toàn diện thể hiện rất nhiều nội dung, nhiều tầng thứ, nhiều khâu nhưng thể hiện bằng một số việc lớn mà ngành Giáo dục đang triển khai trong thực tế. Đó là: Chuyển đổi nền giáo dục từ nặng về trang bị kiến thức sang phát triển năng lực, phẩm chất, tạo dựng cho người học những kỹ năng cần thiết để có thể có lực lượng lao động chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu tình hình mới và xa hơn là tạo dựng ra thế hệ người Việt Nam mới với phẩm chất mà chúng ta mong muốn. Vì vậy, cần đổi mới từ giáo dục mầm non đến đại học; từ triết lý giáo dục đến các phương diện quản trị giáo dục… Có thể nhìn nhận giáo dục và đào tạo ở thời điểm hiện nay đang trong giai đoạn chuyển đổi trong bối cảnh cả đất nước, xã hội, nền kinh tế cũng đang chuyển đổi mạnh mẽ.

Với bối cảnh như vậy thì làm thế nào để thực hiện được trách nhiệm đổi mới căn bản, toàn diện, và sự chuyển đổi đó dựa vào đâu là chính, lấy chỗ nào làm trụ cột, làm bệ đỡ, là trọng tâm?

Phóng viên: Mặc dù có tính chất quyết định nhưng chỉ các nhà giáo đổi mới thôi thì chưa đủ. Dưới góc độ cơ chế, chính sách và sự quan tâm của xã hội, Bộ trưởng có giải pháp gì để giúp nhà giáo hoàn thành trọng trách của mình?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Trước yêu cầu đổi mới, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của nhà giáo về phía Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội cũng rất quan tâm chỉ đạo, tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất, tạo điều kiện để toàn bộ hệ thống giáo dục Việt Nam có bước cải thiện nhằm thực hiện được nhiệm vụ đổi mới.

Tuy nhiên cũng có thể thấy, nhiều năm qua mỗi vùng miền, địa phương, do đặc thù nên có những khó khăn khác nhau trong quá trình triển khai. Cả xã hội, đất nước đang trong giai đoạn chuyển đổi, phát triển và có nhiều thứ để đầu tư, ưu tiên, cho nên có nơi, có lúc sự quan tâm chưa được như mong muốn.

Mặt khác, trong khi chuyển đổi giáo dục đang diễn ra thì xảy ra đại dịch Covid-19 khiến cho hàng nghìn cơ sở giáo dục, đặc biệt cơ sở giáo dục mầm non tư thục phải đóng cửa, giải thể khiến cho số lượng không nhỏ nhà giáo phải chuyển sang làm nghề khác. Bên cạnh đó, trước nhiều sức ép về các mối tương tác xã hội, dẫn đến một số vụ việc đáng tiếc. Tuy nhiên, những vụ việc đó chỉ là thiểu số nên không thể lấy đó để  đánh giá, nhìn nhận sai lệch về nghề giáo.

Để lực lượng nhà giáo có thể tiếp tục phát triển lớn mạnh, đáp ứng được đầy đủ yêu cầu thì có nhiều việc cần phải làm. Ở thời điểm hiện nay, tôi cho rằng trước hết cần nhìn nhận một cách công bằng là: Khi có những đòi hỏi lớn, yêu cầu cao thì cũng cần tạo điều kiện tương xứng cho nhà giáo làm việc và cống hiến. Vì vậy, trong một vài diễn đàn gần đây tại Quốc hội và một số số nơi, lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đề cập nhiều đến mong muốn Quốc hội, Chính phủ có những chủ trương để sớm tăng lương, phụ cấp ưu đãi cho nhà giáo. Việc tăng này chắc chắn chưa giải quyết được một cách cơ bản và đầy đủ nhu cầu vật chất tối thiểu nhưng đó cũng là sự ghi nhận, động viên và cải thiện được một phần đời sống nhà giáo.

Tôi có thể lấy thí dụ, nếu giáo viên mầm non mới vào nghề, trong vòng 3 năm đầu thì họ chỉ có trên dưới 3 triệu là thu nhập thực tế. Đối với giáo viên mầm non và tiểu học thì cả lương và phụ cấp trong 5 năm đầu là không vượt quá được 4,8 triệu, cho nên thực tế lương giáo viên là thấp. Vì vậy, ngành Giáo dục đề nghị mức phụ cấp đối với giáo viên mầm non và tiểu học tăng từ 35% như hiện nay lên tối thiểu 70%, bằng với mức phụ cấp cán bộ y tế cơ sở.

Về phía xã hội, các bậc phụ huynh bên cạnh sự đòi hỏi, chúng tôi mong muốn có một sự chia sẻ, thấu hiểu, hợp tác với đội ngũ nhà giáo. Đối với công tác chuyên môn, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tính toán tăng cường nhiều hơn biện pháp nhằm hỗ trợ, động viên, khích lệ nhà giáo hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ đổi mới.

Phóng viên: Vừa thực hiện nâng chuẩn trình độ đào tạo theo quy định của Luật Giáo dục năm 2019, vừa triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới được coi như “áp lực kép” đối với đội ngũ nhà giáo. Theo Bộ trưởng, ngành Giáo dục làm gì để giúp giảm áp lực và việc học tập nâng cao trình độ, đổi mới phương pháp của giáo viên đi vào thực chất?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Trong giai đoạn đổi mới hiện nay, đương nhiên áp lực với đội ngũ nhà giáo là lớn hơn. Vì vậy, mỗi nhà giáo cần thật sự  cố gắng đổi mới thì mới có thể đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra. Đối với ngành Giáo dục và các địa phương khi triển khai việc nâng chuẩn đội ngũ, bồi dưỡng đổi mới, cần làm sao để tránh được việc thực hiện một cách hình thức, đối phó. Trong đó, cần giảm bớt yêu cầu nặng hành chính hóa mà sẽ đi vào thực chất của việc nâng chuẩn, bồi dưỡng đổi mới. Quá trình triển khai của ngành Giáo dục có sự chia sẻ, trợ giúp đối với đội ngũ nhà giáo thì sẽ thực hiện được.

Phóng viên: Hơn 70 năm nền giáo dục cách mạng và tròn 40 năm Ngày Nhà giáo Việt Nam, Bộ trưởng có chia sẻ gì về sự kỳ vọng đối với đội ngũ nhà giáo trong công cuộc đổi mới giáo dục?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Hiện nay, nhiệm vụ nhà giáo rất nặng nề, đảm nhiệm việc lớn và khó. Vì vậy chúng tôi mong muốn đối với Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội đã, đang quan tâm thì sẽ quan tâm nhiều hơn nữa với lực lượng nhà giáo.

Về phía ngành Giáo dục, cá nhân mỗi nhà giáo cần nỗ lực phấn đấu vươn lên thực hiện sứ mệnh vinh quang, được xã hội tôn vinh mỗi thời kỳ có những đòi hỏi khác nhau. Kiến thức, kỹ năng, nội dung dạy học mỗi thời kỳ có sự khác nhau nhưng thứ bất biến là nhà giáo lấy tinh thần kiến tạo những giá trị tốt đẹp cho con người là giá trị vĩnh hằng. Trong mọi trường hợp vừa đổi mới, vừa thích ứng nhưng nhà giáo vẫn luôn củng cố các giá trị cốt lõi làm căn bản để giữ được sự tôn vinh trong mọi hoàn cảnh, điều kiện.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Ngày xuất bản: 20/11/2022
Thực hiện: XUÂN KỲ
Ảnh: Xuân Kỳ, Duy Linh, Trần Hải, Quốc Toản, Trung tâm truyền thông Giáo dục
Trình bày: Diệu Thu