Trong bài viết với tiêu đề Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam,Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: “Là cơ quan thực hiện quyền lập pháp, Quốc hội cần đóng vai trò chủ đạo, có các giải pháp bảo đảm hệ thống pháp luật được ban hành đáp ứng được các yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.

Lĩnh hội tinh thần này, Quốc hội khóa XV, đứng đầu là Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã đưa ra nhiều giải pháp để thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, trong đó có nhiệm vụ đổi mới tư duy lập pháp với nhiều biện pháp cụ thể.

Đầu tiên, ngay tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh mẫn đã chỉ đạo, việc xây dựng và hoàn thiện luật phải trên tinh thần luật cần ngắn gọn, chỉ quy định những vấn đề theo đúng thẩm quyền của Quốc hội, không luật hóa các vấn đề thuộc thông tư, nghị định…

Trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân, đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp, Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội bày tỏ sự tâm đắc sâu sắc đối với phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn về đổi mới tư duy trong công tác lập pháp, trong đó có xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết, thông tư hướng dẫn... “Đây là một điểm rất mới trong công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật. Tôi rất đồng tình quan điểm này” - đại biểu Phạm Văn Hòa khẳng định.

Theo đại biểu, Việt Nam có cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp; 3 cơ quan này là biểu hiện thống nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng; mỗi cơ quan có vai trò, nhiệm vụ khác nhau, rất rõ ràng, phân công nhau để thực hiện nhiệm vụ. Quốc hội làm công tác lập pháp thì ban hành luật, pháp lệnh, nên những luật, pháp lệnh cần rõ ràng, mang tính chất chung để thực hiện nhiệm vụ.

Đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, những vấn đề nào thuộc nhiệm vụ của Chính phủ nên để cho Chính phủ ban hành nghị định để tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị, dự thảo nghị định của Chính phủ phải được chuẩn bị và gửi kèm song song, đồng thời với dự thảo luật.

“Tất nhiên, Quốc hội sẽ không biểu quyết nghị định đó nhưng có thể cho ý kiến để kịp thời, cùng lúc với nhau. Quốc hội ban hành một luật khung như thế nhưng bên nghị định lại hướng dẫn khác hơn, có khi đụng chạm đến quyền lợi của người dân, của đối tượng tác động. Tôi cho rằng Quốc hội phải biết để góp ý điều chỉnh, tuy nhiên việc quyết và ban hành vẫn là trách nhiệm của Chính phủ” - đại biểu Phạm Văn Hòa nhấn mạnh.

Theo quan điểm của GS, TS Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, luật không nhất thiết phải thật dài, lê thê. “Luật có thể 1 điều, 2 điều, đó cũng chính là chúng ta đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật… Pháp luật vẫn là pháp luật, luật phải là luật, không yêu cầu luật rộng hay luật hẹp; luật phải được ban hành theo quy trình nhất định và phải được thực hiện nghiêm chỉnh, vi phạm pháp luật phải bị xử lý nghiêm minh” - GS. TS Phan Trung Lý bày tỏ.

Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, phải xác định rõ phạm vi lập pháp, phạm vi lập quy. Khi xác định rõ như vậy, sẽ không dẫn đến tình trạng cứ phải Quốc hội ủy quyền thì Chính phủ mới làm. Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất, là cơ quan thực hiện quyền hành pháp, quyền hành pháp phải có không gian của hành pháp và không gian hành pháp phải bao gồm từ xây dựng thể chế cho đến thực hiện.

“Nếu không đi vào đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, không xác định được thẩm quyền, phạm vi sẽ rất khó đổi mới” – GS, TS Phan Trung Lý nhấn mạnh đồng thời kiến nghị, Quốc hội phải xác định được phạm vi cho từng cơ quan để các cơ quan chủ động trong không gian của mình và chịu trách nhiệm về việc đó.

Một trong những đổi mới hàng đầu khác mà nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đang triển khai theo tinh thần của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và các đồng chí lãnh đạo Quốc hội, đó là đổi mới tư duy làm luật theo hướng luật chỉ quy định khung, không quy định chi tiết mà giao cho Chính phủ quy định chi tiết trong nghị định, thông tư hướng dẫn.

Quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội cho rằng, đổi mới hoạt động lập pháp theo hướng luật chỉ quy định những vấn đề khung là định hướng đúng đắn và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai kiến nghị, cần thể chế hóa kịp thời định hướng này để tạo căn cứ cho việc tổ chức thực hiện theo đúng nguyên tắc nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đồng thời rà soát những văn bản liên quan để có điều chỉnh phù hợp.

Theo TS Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Thanh tra Chính phủ), nếu văn bản luật quy định quá chi tiết thì tuy có thuận lợi là có thể được thực hiện ngay nhưng lại có nhược điểm là vì quy định quá chi tiết nên việc thực thi sẽ bị “bó cứng” trong các quy định của luật.

Theo đó, khi các cơ quan và người thực thi áp dụng luật khi gặp trường hợp cụ thể không đúng với quy định của luật sẽ gặp khó khăn, không dám đưa ra giải pháp, khiến cho công việc bị ách tắc, trì trệ, nhất là trong tình hình hiện nay khi vấn đề trách nhiệm và xử lý trách nhiệm đang được đề cao.

TS Đinh Văn Minh nhấn mạnh, điều này ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của người dân và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Theo đó, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho rằng, luật nên quy định những vấn đề lớn mang tính nguyên tắc và để cho các cơ quan quản lý triển khai thực hiện trên địa bàn, lĩnh vực của mình một cách có hiệu quả nhất bảo đảm đúng tính thần của luật.
Điều này xuất phát từ nhu cầu vận hành của công tác quản lý hiện nay đòi hỏi tính năng động, chủ động, liên tục và thích ứng nhanh nhạy với sự phát triển như vũ bão trong kỷ nguyên số.

TS Đinh Văn Minh phân tích, mặc dù trách nhiệm của cơ quan hành chính là thi hành pháp luật, áp dụng các quy định của các đạo luật để giải quyết các tình huống cụ thể nhưng ở bất cứ nước nào cũng vậy, các đạo luật không thể tiên liệu được hết mọi tình huống cụ thể cho nên chỉ đề ra những khuôn khổ nhất định và cơ quan hành chính có quyền “tự định liệu”.

Để làm được điều này, TS Đinh Văn Minh nhấn mạnh, cần thiết phải có phân cấp, phân quyền mạnh mẽ và đề cao trách nhiệm của các bộ ngành, địa phương, đồng thời tăng cường sự giám sát của cơ quan quyền lực cũng như các cơ chế giám sát khác...

Trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp, Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội) cho biết, thời gian gần đây, trong nghị trường Quốc hội, đại biểu cũng nhiều lần nhấn mạnh điều này. Các dự thảo luật, chương trình, hành động, nghị quyết của Quốc hội cũng đã nêu được những ý kiến đó, phân công rành mạch, rõ ràng nhiệm vụ của Quốc hội là ban hành những luật khung, quy định chung nhất, còn những quy định chi tiết như cấp giấy phép xây dựng, cấp quyền sử dụng đất trong thời gian bao nhiêu ngày... để Chính phủ quy định, nhưng Quốc hội phải biết.

Các luật có hiệu lực thi hành khi Quốc hội thông qua là luật khung, khung nhưng rất “cụ thể, rõ ràng, rành mạch, dễ hiểu”. Lợi ích ở đây là có thể rút ngắn thời gian thảo luận, thực hiện quy trình thông qua tại một kỳ họp. Việc quy định luật khung cũng giúp các đại biểu Quốc hội thuận tiện nghiên cứu, từ đó có những ý kiến đóng góp chất lượng, trách nhiệm. Bên cạnh đó, quy định khung cũng tạo điều kiện thuận lợi, linh hoạt trong việc điều chỉnh, sửa đổi...
---
Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp

Để tháo gỡ những ách tắc, tồn tại, hạn chế từ thực tiễn đặt ra, tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua nhiều dự án luật, trong đó có dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai số 31/2024/QH15, Luật Nhà ở số 27/2023/QH15, Luật Kinh doanh bất động sản số 29/2023/QH15, Luật Các tổ chức tín dụng số 32/2024.

Theo đại biểu Lý Thị Lan (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Giang), việc sớm thi hành 4 luật, trong đó có Luật Đất đai (sửa đổi) sẽ giúp tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn hiện tại. Đặc biệt, các giải pháp về nguồn lực đất đai sẽ tạo động lực cho phát triển kinh tế-xã hội; tháo gỡ khó khăn cho các dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án đầu tư công.

Luật Đất đai (sửa đổi) có rất nhiều ưu điểm, trong đó có quy định bỏ khung giá đất, xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường. Bỏ khung giá đất, đồng nghĩa với việc các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ được tự quyết định Bảng giá đất mà không phụ thuộc vào giá đất tối thiểu-tối đa của khung giá đất. Điểm a khoản 1 Điều 158 Luật Đất đai 2024 nhấn mạnh, việc định giá đất phải bảo đảm nguyên tắc thị trường. Ngoài ra, luật cũng quy định thêm nhiều trường hợp được miễn, giảm tiền sử dụng đất từ ngày 1/8/2024…

Luật Đất đai (sửa đổi) có rất nhiều ưu điểm, trong đó có quy định bỏ khung giá đất, xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường. Bỏ khung giá đất, đồng nghĩa với việc các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ được tự quyết định Bảng giá đất mà không phụ thuộc vào giá đất tối thiểu-tối đa của khung giá đất. Điểm a khoản 1 Điều 158 Luật Đất đai 2024 nhấn mạnh, việc định giá đất phải bảo đảm nguyên tắc thị trường. Ngoài ra, luật cũng quy định thêm nhiều trường hợp được miễn, giảm tiền sử dụng đất từ ngày 1/8/2024…

Nhằm triển khai các điều chỉnh, quy định mới của Luật Đất đai 2024 có hiệu lực từ ngày 1/8/2024 nêu trên, mới đây, Thành phố Hồ Chí Minh đã xây dựng và ban hành Quyết định sửa đổi, bổ sung bảng giá đất mới trên địa bàn thành phố, áp dụng từ ngày 31/10/2024 đến hết ngày 31/12/2025.

Theo đó, bảng giá đất điều chỉnh đem lại nhiều lợi ích khác nhau. Các khoản lệ phí, thuế, tiền sử dụng đất và nghĩa vụ tài chính về đất đai của người sử dụng đất, bao gồm các tổ chức và cá nhân, đặc biệt là hộ gia đình, cá nhân được công khai minh bạch và công bằng…

Bên cạnh đó, tại Kỳ họp thứ 6, Luật Nhà ở (sửa đổi) được Quốc hội khóa XV thông qua với nhiều điểm mới được cho là sẽ mang đến những lợi ích to lớn cho người dân và doanh nghiệp kinh doanh bất động sản, khắc phục những khó khăn, vướng mắc trước đó.

Cụ thể, về chính sách phát triển nhà ở xã hội, Luật sửa đổi, bổ sung nguyên tắc bán, cho thuê mua, cho thuê nhà ở xã hội. Theo đó, Điều 89 của Luật Nhà ở 2023 quy định, bên thuê mua, bên mua nhà ở xã hội không được bán lại nhà ở trong thời hạn tối thiểu là 5 năm, kể từ thời điểm thanh toán hết tiền thuê mua, tiền mua nhà ở. Đây là ưu điểm so với quy định trước đó.

Ngoài ra, luật cũng mở rộng đối tượng được hỗ trợ về nhà ở xã hội. Cụ thể, luật bổ sung một nhóm đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội, đó là các doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã trong khu công nghiệp…

Chính sách này quy định trong Luật Nhà ở (sửa đổi) được Quốc hội thông qua cho thấy sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đến nhu cầu bức thiết về lưu trú của công nhân trong các khu công nghiệp hiện nay. Quy định mới giúp cải thiện điều kiện sống và giảm bớt khó khăn về nhà ở cho công nhân, người lao động trong các khu công nghiệp, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc duy trì và phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh…

Trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân, TS Nguyễn Văn Đính - Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho biết, Luật Kinh doanh bất động sản mới đã kịp thời thể chế hóa chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý Nhà nước của Chính phủ và cam kết của Chính phủ trong việc cải thiện và đơn giản hóa thủ tục hành chính. Thông qua đó, giúp nhà đầu tư tiết kiệm chi phí và thời gian, tạo điều kiện thuận lợi để triển khai các dự án.

Theo TS Nguyễn Văn Đính, hành lang pháp lý mới trong luật này đã có những quy định góp phần nâng cao tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi của người mua nhà. Thông qua đó, giúp củng cố niềm tin của người dân và góp phần làm tăng tính cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp. Cùng với đó, luật cũng tăng cường quy định đối với doanh nghiệp phát triển dự án, góp phần giảm bớt tình trạng "tay không bắt giặc"…

Một “trái ngọt” nữa trong công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật của Quốc hội đó là tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV, với 27,5 ngày làm việc, Quốc hội đã dành phần lớn thời gian xem xét công tác lập pháp, trong đó đã thông qua 11 luật với nhiều điểm mới.

Cụ thể, Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) được thông qua tại kỳ họp này nhằm bảo đảm an sinh xã hội; khắc phục căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn thi hành Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 và Nghị quyết số 93/2015/QH13…

Luật gồm 11 chương, 141 điều với một số điểm mới cơ bản như: Mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đến một số nhóm đối tượng, như chủ hộ kinh doanh của hộ có đăng ký kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố; người quản lý điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc không trọn thời gian...

Bên cạnh đó, luật cũng quy định việc mở rộng quyền lợi được thụ hưởng đầy đủ các chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc cho người tham gia bảo hiểm xã hội ở một số nhóm đối tượng như: Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã; giảm điều kiện về số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm; người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng trợ cấp thai sản với mức là 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh do ngân sách Nhà nước bảo đảm… Đây là những tiến bộ rất lớn, là những “trái ngọt” ban đầu của Quốc hội trong việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật theo tư duy lập pháp mới.