ĐÃ SỚM KÍCH HOẠT GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ VỚI HẠN HÁN, XÂM NHẬP MẶN

CÁC GIẢI PHÁP CHỐNG HẠN ĐƯỢC KÍCH HOẠT SỚM

Phóng viên: Với tình hình hạn mặn như trên, tại từng tỉnh, việc ứng phó với hạn mặn được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện ra sao?

Ông Lương Văn Anh: Để ứng phó với nguy cơ ảnh hưởng của hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trong mùa khô năm 2023-2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều công điện, chỉ thị, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng có nhiều văn bản chỉ đạo tổ chức thực hiện các giải pháp cụ thể, phù hợp từng vùng, địa phương và thực tế đã mang lại hiệu quả tích cực.

Trước hết, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã dự báo và cung cấp thông tin sớm về tình hình hạn mặn từ tháng 9/2023 và liên tục được cập nhật theo tuần/tháng, bao gồm việc xác định rõ các diện tích sản xuất nông nghiệp có nguy cơ bị ảnh hưởng, làm cơ sở để tổ chức thực hiện hiệu quả các giải pháp ứng phó.

Trên cơ sở các thông tin này, các địa phương đã xây dựng kế hoạch phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn, chủ động tổ chức các giải pháp theo chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đến nay thiệt hại ở mức rất thấp so với tác động của hạn hán, xâm nhập mặn.

Toàn bộ diện tích lúa có nguy cơ ảnh hưởng của xâm nhập mặn được đẩy sớm thời vụ gieo trồng từ tháng 10, 11, kết thúc trong tháng 12/2023. Các diện tích cây ăn trái được chủ động tích trữ nước bảo đảm đủ cung cấp trong các thời điểm xâm nhập mặn lên cao. Đến nay, toàn bộ diện tích cây trồng được khuyến cáo thuộc vùng ảnh hưởng được bảo vệ an toàn.

Bên cạnh đó, Bộ cùng với các cơ quan, địa phương liên quan đã triển khai đồng bộ các giải pháp cấp nước sinh hoạt cho các hộ bị ảnh hưởng. Đơn cử như hỗ trợ các thiết bị, dụng cụ trữ nước, thiết lập các điểm cấp nước công cộng; cấp nước luân phiên, đấu nối hòa mạng giữa các trạm cấp nước, mở rộng tuyến ống, khoan bổ sung giếng khai thác, sử dụng thiết bị lọc mặn, quan trắc độ mặn để vận hành công trình hợp lý.

Đến nay, số lượng hộ dân bị ảnh hưởng thấp hơn nhiều so với năm 2019-2020 (chỉ bằng khoảng 50%) và mức độ ảnh hưởng đến các hộ cũng ở mức thấp. Thời gian ảnh hưởng ngắn, chỉ diễn ra vài ngày cao điểm giữa tháng 3/2024 do các hộ đã chủ động tăng thiết bị trữ nước kết hợp với sử dụng nước tiết kiệm.

Dự án đầu tư xây dựng cống âu Nguyễn Tấn Thành được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thi công 3 tháng, đưa vào vận hành và khai thác sớm đã góp phần hỗ trợ ngăn mặn, trữ ngọt, bảo vệ sản xuất nông nghiệp cho vùng diện tích khoảng 12.580ha và tạo nguồn nước thô cho các nhà máy cấp nước sinh hoạt phục vụ cho khoảng 800.000 người dân của tỉnh Tiền Giang.

Đến nay, thực tế các giải pháp được triển khai đã giúp sản xuất nông nghiệp không bị thiệt hại (trừ một số diện tích không lớn canh tác lúa không theo khuyến cáo) và ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt ở mức độ không lớn.

NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM VƯỢT QUA HẠN HÁN

Phóng viên: Dự báo diễn biến xâm nhập mặn trong thời gian tới như thế nào, thưa ông? Những vùng nào sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất, với mức độ ảnh hưởng ra sao?

Ông Lương Văn Anh: Ở vùng các cửa sông Cửu Long, xâm nhập mặn có khả năng đã qua đỉnh điểm. Dự báo trong thời gian còn lại của mùa khô, các đợt xâm nhập mặn tới xuất hiện ở mức thấp hơn đợt nửa đầu tháng 3 nhưng vẫn tương đối cao, thời gian ảnh hưởng kéo dài đến hết tháng 4/2024. Các đợt xâm nhập mặn cao xuất hiện vào các ngày 7-11/4, 22-25/4/2024.

Ở vùng hai sông Vàm Cỏ, xâm nhập mặn tiếp tục tăng, có khả năng đạt đỉnh điểm trong tháng 4 và tiếp tục duy trì ở mức cao đến tháng 5/2024. Thời gian các đợt xâm nhập mặn cao vào các ngày 7-10/4, 22-25/4, 6-10/5.

Trong thời gian còn lại của mùa khô, trường hợp các hồ chứa phía thượng lưu vận hành giảm xả bất thường thì xâm nhập mặn có thể tăng cao hơn dự báo.

Dự báo tác động của hạn mặn đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh giảm dần so với hiện tại nhưng vẫn ở mức tương đối cao. Để bảo đảm giảm tối đa thiệt hại, chúng tôi đặc biệt khuyến cáo người dân tiếp tục theo dõi sát diễn biến xâm nhập mặn và tuân thủ các khuyến cáo của chính quyền địa phương, cơ quan chuyên môn để chủ động ứng phó với xâm nhập mặn.

Đặc biệt, đối với thời gian còn lại của mùa khô năm 2024, tuyệt đối không xuống giống lúa vụ hè thu ở các vùng đang tiếp tục có nguy cơ bị ảnh hưởng của xâm nhập mặn, chỉ tổ chức xuống giống khi có xuất hiện mưa, nguồn nước bảo đảm cung cấp ổn định. Tiếp tục tăng cường việc vận hành các công trình thủy  lợi để lấy, tích trữ nước ngọt tối đa vào hệ thống kênh mương, ao đầm, khu trũng phục vụ sản xuất, dân sinh. Tại các vùng cây ăn trái, tiếp tục thực hiện trữ nước trong các ao, hồ phân tán, bảo đảm đủ nguồn nước cung cấp để duy trì sức sống tối thiểu của cây trồng trong thời gian ảnh hưởng của xâm nhập mặn.

Phóng viên: Như vậy, đến thời điểm hiện tại, ngành nông nghiệp cũng đã triển khai nhiều giải pháp để kịp thời ứng phó với những điều kiện khắc nghiệt của thời tiết. Ông có thể chia sẻ bài học kinh nghiệm để sẵn sàng đối phó với các đợt nắng nóng hạn hán không chỉ năm nay mà cả trong những năm tiếp theo?

Ông Lương Văn Anh: Đến thời điểm này, các địa phương thực hiện tương đối tốt và chủ động trong việc ứng phó với hạn hán xâm nhập mặn. Tuy nhiên, những hộ dân nhỏ lẻ, canh tác tự phát vẫn còn tâm lý chủ quan không chú ý đến việc cảnh báo của các cơ quan chức năng cho nên bị ảnh hưởng nặng nề hơn.

Những nơi trồng cây ăn trái ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, người dân chủ động đào các rãnh, ao tại vườn trồng để trữ nước, tích nước cho cây cho nên những đợt nắng nóng vừa qua khu vực này bị ảnh hưởng rất ít. Đây cũng là một trong những giải pháp mà người dân cần quan tâm. Bên cạnh đó, cũng phải chuyển đổi sản xuất từng loại cây trồng phù hợp với từng khu vực. Những khu vực nào có nguy cơ hạn thường xuyên thì cần chuyển sang các loại cây trồng có nhu cầu ít nước hơn để thích ứng với thời tiết.

Một giải pháp nữa là cần chủ động đẩy sớm thời vụ hơn để cây trồng được cung cấp nước đầy đủ trong thời gian có khả năng cấp nước. Còn vào các đợt cao điểm nắng nóng hạn hán phải áp dụng các biện pháp giãn vụ để né được những đợt hạn hán xâm nhập mặn, giúp không ảnh hưởng đến năng suất cây trồng….

Ngoài ra, một trong những giải pháp vô cùng quan trọng là cần có sự vào cuộc mạnh mẽ của cộng đồng người dân tạo ra một thói quen cứ đến mùa khô là phải chống hạn, phải chủ động tích nước cho cây trồng, nước sinh hoạt, thì chắc chắn sẽ hiệu quả hơn. Chỉ khi cộng đồng người dân tích cực vào cuộc cùng với cả hệ thống chính trị thì chúng ta mới có thể chủ động kiểm soát và hạn chế được những rủi ro do thiên tai gây ra.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!