Thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta. Ngay từ đầu, nhân dân Hà Tĩnh đã đối mặt trực tiếp với chiến tranh. Địch đánh từ phía Lào sang, từ thành phố Vinh lăm le tiến vào, từ phía Quảng Bình tập kích đánh ra. Trong bối cảnh đó, Hà Tĩnh vẫn kịp thời cung cấp cho chiến trường Nam Bộ những thanh niên ưu tú. Các đơn vị nam tiến của Hà Tĩnh lập được nhiều chiến công trên các mặt trận, nêu nhiều tấm gương chiến đấu dũng cảm, trong đó có sự hy sinh anh dũng của Liệt sĩ Lê Bình. Trong suốt cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, địch đã nhiều lần đổ bộ lên các cửa biển như: Cửa Nhượng, Cửa Sót…, thả biệt kích, cho máy bay ném bom đánh phá, nhưng quân và dân Hà Tĩnh đã chiến đấu dũng cảm, không để cho thực dân Pháp đứng chân được trên quê hương của mình trọn một ngày. Hà Tĩnh giữ vững là vùng tự do, cung cấp sức người, sức của cho các chiến trường.

Trong suốt cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, địch đã nhiều lần đổ bộ lên các cửa biển như: Cửa Nhượng, Cửa Sót…, thả biệt kích, cho máy bay ném bom đánh phá, nhưng quân và dân Hà Tĩnh đã chiến đấu dũng cảm, không để cho thực dân Pháp đứng chân được trên quê hương của mình trọn một ngày. Hà Tĩnh giữ vững là vùng tự do, cung cấp sức người, sức của cho các chiến trường.

Trên đất Hà Tĩnh thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, có nhiều phong trào nổi tiếng như: phong trào đi dân công hỏa tuyến và tiếp tế chi viện cho mặt trận Trung Lào, mặt trận Bình-Trị-Thiên, chiến dịch Điện Biên Phủ; phong trào bình dân học vụ, xóa mù chữ; phong trào tự sản, tự tiêu, tự cung cấp… Vào thời đó, Hà Tĩnh đã tự sản xuất được giấy, bút mực cho học sinh; đã có những xưởng đúc súng đạn, xưởng in bạc tài chính, sản xuất đủ lương thực và nộp thuế nông nghiệp vượt mức; sản xuất đường mật, nước mắm, dệt vải, dệt lụa, làm đồ sành, đồ gốm, buôn bán trên bến dưới thuyền… Đảng bộ Hà Tĩnh đã lãnh đạo nhân dân vừa tham gia kháng chiến, giữ vững vùng tự do, vừa đẩy mạnh sản xuất, phát triển văn hóa, giáo dục, vừa củng cố chính quyền, đào tạo cán bộ, cung cấp cán bộ cho cả nước, trong đó có nhiều nhà khoa học, nhiều cán bộ ưu tú hoạt động trên các lĩnh vực. Hà Tĩnh còn là tỉnh thực hiện sớm giảm tô, cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức… tạo sinh khí mới trong nông thôn, góp phần cùng cả nước đánh thắng giặc Pháp trên chiến trường Điện Biên Phủ.

Từ mùa hè năm 1953, cục diện chiến tranh ở Việt Nam và trên toàn chiến trường Đông Dương đã có những chuyển biến quan trọng. Lực lượng kháng chiến của nhân dân Việt Nam đã lớn mạnh cả thế và lực. Điều kiện để tiến lên giành thắng lợi lớn, quyết định của cuộc kháng chiến ngày càng hiện ra rõ rệt. Trong lúc đó, thực dân Pháp ngày càng gặp nhiều khó khăn mới, bị thất bại nặng nề hơn trên các lĩnh vực chính trị, quân sự, ngoại giao. Để cứu vãn tình thế, tháng 5/1953, được Đế quốc Mỹ thỏa thuận và tài trợ, Pháp đã cử tướng Navarre làm Tổng chỉ huy các lực lượng viễn chinh ở Đông Dương và vạch ra một kế hoạch chiến lược hòng chuyển bại thành thắng.

Trong bối cảnh chiến cuộc chung và với vị trí của một tỉnh hậu phương, từ giữa năm 1953, Đảng bộ Hà Tĩnh đã tập trung cao độ sự lãnh đạo vào nhiệm vụ bảo vệ vững chắc địa phương. Ra sức bồi dưỡng sức dân, đẩy mạnh sản xuất và sẵn sàng chi viện cao nhất sức người, sức của cho các chiến trường.

Hòng phá hoại, cản trở phát triển sản xuất và ngăn chặn sự chi viện của hậu phương cho tiền tuyến, từ đầu năm 1953 đến tháng 7/1954, thực dân Pháp đã tăng cường đánh vào Hà Tĩnh. Máy bay của chúng liên tục đánh phá giao thông và các cơ sở kinh tế, các vùng dân cư trong tỉnh, trong đó có một số vụ nghiêm trọng gây thiệt hại về người, tài sản cho nhân dân ở Hoàng Vang (Kỳ Anh), Chu Lễ, Phú Xuân, Tây Hồ, Trúc, Thanh Luyện, Hợp Phố (Hương Khê)…

Ở vùng biên giới, tháng 8/1953, lực lượng biệt kích gồm cả lính Pháp và lính ngụy Lào đột nhập Giáo phận Kim Cương (Hương Sơn) và Hương Quang (Hương Khê) bắt nhân dân để khủng bố, khai thác tin tức. Ở vùng ven biển, hoạt động của chúng ngày càng ráo riết hơn. Chúng liên tục tập kích, càn quét, phá hoại, bắn giết đồng bào ta ở Thịnh Lộc (Can Lộc), Cẩm Nhượng, Cẩm Phúc (Cẩm Xuyên). Tuy nhiên, lực lượng du kích tại chỗ của các huyện Hương Khê, Thạch Hà, Can Lộc, Nghi Xuân, Kỳ Anh, Cẩm Xuyên với sự chi viện của Trung đoàn 18 đã chiến đấu bảo vệ làng, giết và làm bị thương hàng chục tên địch, đánh đuổi chúng ra khỏi địa phương.

Riêng trận chiến ở Nhượng Bạn (Cẩm Xuyên) ngày 4/9/1953, quân ta đã kiên cường chiến đấu từ 6 giờ sáng đến 13 giờ chiều đánh lui 3 đại đội địch có máy bay, tàu chiến yểm trợ, diệt 40 tên, bắt sống 3 tên, buộc địch phải rút ra biển. Đây là một trong những trận chiến đấu và chiến thắng có ý nghĩa lớn của lực lượng quân dân Hà Tĩnh trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp.

Trong bối cảnh chiến cuộc chung và với vị trí của một tỉnh hậu phương, từ giữa năm 1953, Đảng bộ Hà Tĩnh đã tập trung cao độ sự lãnh đạo vào nhiệm vụ bảo vệ vững chắc địa phương.

Hành động phá hoại của địch tuy có làm tổn hại về người và của cho nhân dân Hà Tĩnh, song chúng đã gây thêm lòng thù hận, làm cho tinh thần kháng chiến của nhân dân ta ngày càng lên cao. Sau mùa hè năm 1953, ngoài việc huy động 2.235 tấn gạo, 25 tấn muối chuẩn bị cho chiến trường Bình-Trị-Thiên đánh mạnh trong Đông Xuân 1953-1954, từ tháng 10/1953, Hà Tĩnh còn huy động lương thực, thực phẩm cung cấp cho Đại đoàn 325 đang đứng chân tại địa phương của mình.