HAI THỊ XÃ

1.Lịch sử hình thành

Tên cổ của vùng đất này là An Sinh, đời vua Trần Dụ Tông mới đổi thành Đông Triều. Xưa huyện Đông Triều rất rộng, bao gồm cả một phần huyện Kinh Môn và tổng Bí Giàng, năm 1896 tổng Bí Giàng cắt về huyện Yên Hưng. Do vậy, trong sử sách vùng danh sơn Yên Tử thuộc Đông Triều.

Sau Cách mạng, đến 9/7/1947, Đông Triều mới về tỉnh Quảng Hồng, 28/1/1959 Đông Triều trở về Hải Dương. Từ 27/10/1961 Đông Triều nhập lại vào khu Hồng Quảng (từ 30/10/1963, Hồng Quảng hợp nhất với Hải Ninh thành tỉnh Quảng Ninh).

Đông Triều là quê hương của một chiến khu oanh liệt trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 (sau được gọi là Chiến khu thứ tư hoặc Chiến khu Trần Hưng Đạo). Trong cao trào cách mạng tiền khởi nghĩa, sau ba tháng xây dựng lực lượng, ngày 8-6-1945 Du kích quân Đông Triều từ căn cứ Hổ Lao, Bác Mã đã tiến quân hạ đồn và chiếm huyện lỵ Đông Triều, hạ đồn Chí Linh, đồn Tràng Bạch, buộc đồn binh Nhật ở Mạo Khê đầu hàng và chính thức thành lập uỷ ban quân sự cách mạng của Chiến khu.

Chiến khu Đông Triều đã nhanh chóng phát triển lực lượng, đầu tháng 7 giải phóng Uống Bí, cuối tháng 7 giải phóng tỉnh lỵ Quảng Yên rồi thừa thắng tiến quân giải phóng Hải Phòng, Hải Dương, Kiến An, Hòn Gai, Cẩm Phả. Riêng ở Đông Triều, ngay cuối tháng 6, Uỷ ban nhân dân cách mạng lâm thời đã được thành lập ở huyện và tất cả các xã.

Trong kháng chiến chống Pháp, Đông Triều là vùng chiến tranh du kích nổi tiếng, điển hình là chiến công và gương hy sinh của du kích xã Yên Đức. Sau trận chiến đấu quyết liệt 5 ngày 5 đêm làm địch thiệt hại nặng, du kích cố thủ ở hang núi Canh đã bị chúng hun lửa khói vào hang, 73 du kích hy sinh. Đông Triều nằm trong khu tập kết 100 ngày, ngày 31-10-1954 những tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi thị trấn Đông Triều, Mạo Khê. Riêng 4 xã phía đông nằm trong khu tập kết 300 ngày nên 14/4/1955 mới được giải phóng.

2.Vị trí địa lý – điều kiện tự nhiên

Đông Triều nằm trong dải cánh cung Đông Triều - Móng Cái, chạy dài theo hướng Tây - Đông; kiến tạo địa hình thấp dần từ Bắc xuống Nam. Phía Bắc cao nhất là núi Yên Tử với độ cao 1.068m, núi Bảo Đài cao 875m. Phía Nam thấp nhất là vùng bãi bồi, trũng ngập nước ven sông Đá Bạc (UBND thị xã Đông Triều, 2021).

Địa hình của thị xã Đông Triều khá đa dạng, vừa có đồi núi vừa có đồng bằng ven sông, trong đó có 2/3 diện tích là đồi núi dốc nghiêng từ Bắc xuống Nam. Ở phía bắc và tây bắc của thị xã là vùng đồi núi thuộc cánh cung Đông Triều, còn ở phía nam là vùng đồng bằng ven sông.

Đông Triều cách Hà Nội khoảng 90 km, cách Hạ Long 80 km là cửa ngõ phía tây của tỉnh Quảng Ninh. Phía bắc giáp tỉnh Bắc Giang; phía nam và phía tây giáp Hải Phòng, Hải Dương, phía đông giáp thị xã Uông Bí.

3. Đặc điểm dân số, xã hội

Dân cư sống ở Đông Triều có dân tộc Việt (Kinh) chiếm khoảng 98% dân số toàn huyện. 2% còn lại là dân số của các dân tộc Hoa, Tày, Sán Dìu, Dao.

Tỷ lệ dân số thị xã Đông Triều khá đồng đều với tỷ lệ nam là 50,2% và tỷ lệ nữ là 49,8%. Tốc độ tăng trưởng dân số hàng năm của thị xã đạt 1%/năm, cơ cấu dân số trong độ tuổi lao động được đánh giá ở mức tương đối cao, là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế trên địa bàn thị xã.

Thu nhập bình quân đầu người ước đạt 4.770 USD/người/năm, tăng 18% so với năm trước.

4. Di sản văn hóa vật thể

Thị xã Đông Triều là vùng đất có bề dày lịch sử và truyền thống cách mạng, vùng đất địa linh nhân kiệt, đất và người Đông Triều còn gìn giữ nhiều di sản văn hóa, với 133 điểm di tích trải rộng trên 21 xã, phường, trong đó có 22 di tích đã được xếp hạng các cấp gồm: 01 khu di tích lịch sử nhà Trần ở Đông Triều được xếp hạng Quốc gia đặc biệt với 14 điểm di tích; 04 di tích xếp hạng Quốc gia; 17 di tích xếp hạng cấp Tỉnh. Tại các di tích còn lưu giữ được hàng trăm di vật, cổ vật có giá trị về lịch sử, văn hóa, khoa học được cộng đồng nhân dân gìn giữ. Đó là những vốn di sản vô giá mà đất và người Đông Triều qua nhiều thế hệ đã bảo lưu, giữ gìn.

Đông Triều đóng vai trò quan trọng trong lịch sử tồn tại, phát triển của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử nói riêng và lịch sử Phật giáo Việt Nam nói chung.

5. Đặc điểm kinh tế, hạ tầng

a. Tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế

Thị xã Đông Triều là đô thị trực thuộc tỉnh Quảng Ninh, là cửa ngõ kết nối tỉnh Quảng Ninh với vùng thủ đô Hà Nội, vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng duyên hải Bắc Bộ, là một trong những trung tâm văn hóa tâm linh, công nghiệp khai khóang, sản xuất điện năng và vật liệu xây dựng của tỉnh Quảng Ninh, vùng Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và Quốc gia. Là một trong những trung tâm sản xuất các sản phẩm nông nghiệp theo hướng hiện đại, trung tâm giáo dục đào tạo, du lịch sinh thái, làng nghề của tỉnh Quảng Ninh và vùng Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Là khu vực phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, trở thành trọng điểm sản xuất chế biến nông nghiệp lớn của tỉnh.

Trong xu hướng phát triển kinh tế, thị xã Đông Triều tập trung nâng cao tỷ trọng và giá trị các ngành dịch vụ du lịch và công nghiệp xây dựng, đồng thời giảm dần tỷ trọng các ngành nông, lâm, ngư nghiệp để nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng.

b. Cơ sở hạ tầng

Thị xã Đông Triều đã tập trung huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn lực đầu tư xây dựng và phát triển hạ tầng đồng bộ theo hướng hiện đại. Thời gian vừa qua, được sự quan tâm của Trung ương, UBND tỉnh Quảng Ninh, thị xã Đông Triều đã được quan tâm đầu tư, hoàn thiện hệ thống hạ tầng kỹ thuật, như: Đầu tư nâng cấp, mở rộng tuyến đường Quốc lộ 18, nâng cấp, mở rộng các tuyến đường tỉnh lộ tỉnh lộ 345, 332, 333, đầu tư xây dựng đường ven sông kết nối từ đường cao tốc Hạ Long - Hải Phòng đến thị xã Đông Triều đoạn từ đường tỉnh 338 đến thị xã Đông Triều (giai đoạn 1),...; nghiên cứu đầu tư xây dựng một số tuyến đường mới phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội…

Thị xã Đông Triều có 86 cơ sở giáo dục ở tất cả các cấp học, trong đó mỗi xã có tối thiểu một trường tiểu học và một trường trung học cơ sở hoặc một trường kết hợp, 100% số trường học có kết nối Internet. Hiện tại, thị xã Đông Triều có 80 trường học các cấp đạt chuẩn quốc gia tương ứng với tỷ lệ 93%.