Đối với các hoạt động bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trên thế giới, với tư cách là một thành viên của Liên hợp quốc, Việt Nam luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm khi sẵn sàng trao đổi, hợp tác cùng các cơ quan nhân quyền trực thuộc tổ chức liên chính phủ lớn nhất hành tinh để tìm ra những giải pháp tối ưu nhất.

Việc Việt Nam nhận được tín nhiệm cao và trúng cử trở thành một trong 14 thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc trong hai nhiệm kỳ 2014-2016 và 2023-2025 đã khẳng định niềm tin của các quốc gia trên thế giới, đồng thời cho thấy sự coi trọng của bạn bè quốc tế đối với vị thế của Việt Nam trong các hoạt động thúc đẩy, bảo đảm quyền con người trên phạm vi toàn cầu.

Trên thực tế, kể từ khi gia nhập Liên hợp quốc vào năm 1977, Việt Nam đã luôn chứng tỏ là một thành viên có trách nhiệm với công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong cộng đồng quốc tế, thông qua việc tham gia hầu hết các công ước quốc tế cơ bản về quyền con người.

Cụ thể là: Công ước về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR); Công ước về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa; Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ; Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt chủng tộc; Công ước về quyền trẻ em; Công ước về quyền của người khuyết tật; Công ước chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người...

Tính đến năm 2022, Việt Nam đã phê chuẩn, gia nhập 7/9 công ước cơ bản của Liên hợp quốc về quyền con người; phê chuẩn, gia nhập 25 công ước của ILO, trong đó có 7/8 công ước cơ bản.

Từ cơ sở này, Việt Nam đã từng bước tiến hành nội luật hóa và hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về quyền con người nhằm bảo đảm sự tương thích, phù hợp với điều kiện đặc thù của nước ta. Nhờ đó, các quyền con người đã và đang được quy định tương đối đầy đủ, cụ thể, toàn diện trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Đây là hành lang pháp lý quan trọng giúp Nhà nước ta nâng cao hiệu quả trong công tác bảo vệ quyền con người, đạt được những thành tựu vượt bậc được bạn bè quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.

Mặc dù thế, trước năm 2006, từ nhiều nguyên nhân khách quan bao gồm cả sự hạn chế trong cơ chế hoạt động của UNCHR, vị thế và tiếng nói của Việt Nam trong các hoạt động thúc đẩy, bảo đảm quyền con người chưa thực sự được cộng đồng quốc tế chú ý, coi trọng. Vì lý do này, sự thành lập của Hội đồng Nhân quyền có ý nghĩa rất lớn, là cơ hội để Việt Nam tăng cường thúc đẩy và bảo vệ quyền con người ở cả cấp độ quốc tế và quốc gia.

Thật vậy, những năm qua, dù trên tư cách quan sát viên, quốc gia tham gia cơ chế rà soát định kỳ phổ quát hay thành viên của UNHRC, Việt Nam đều cho thấy bản thân là một quốc gia tôn trọng, bảo đảm quyền con người và chủ trương tăng cường đóng góp và thúc đẩy hợp tác quốc tế trên lĩnh vực này.

Ngay sau khi cơ chế UPR chu kỳ đầu tiên của UNHRC có hiệu lực vào năm 2008, Nhà nước ta đã khẩn trương xây dựng Báo cáo quốc gia kiểm điểm định kỳ việc thực hiện quyền con người ở Việt Nam. Ban soạn thảo đã được thành lập với sự tham gia của các cơ quan liên quan trực tếp đến việc bảo vệ, thực hiện và thúc đẩy các quyền con người.

Chúng ta cũng cử nhiều đoàn công tác đi học hỏi kinh nghiệm quốc tế về soạn thảo báo cáo UPR như: tham dự Hội thảo tập huấn do Liên hợp quốc tổ chức, dự các phiên bảo vệ báo cáo UPR tại Hội đồng Nhân quyền, tổ chức các hội thảo trong nước có sự tham gia của chuyên gia Liên hợp quốc và một số nước đã bảo vệ báo cáo nhằm giới thiệu về cơ chế UPR và kinh nghiệm làm báo cáo của các nước này.

Không chỉ vậy, Ban soạn thảo cũng tích cực tiếp nhận những ý kiến xác đáng từ toàn thể nhân dân, các tổ chức chính trị xã hội, chính quyền địa phương thông qua các cuộc họp tham vấn và các tọa đàm đối thoại cởi mở.

Năm 2009, Việt Nam đã tiến hành thực hiện cơ chế UPR và chấp thuận 96 khuyến nghị trên tổng số 123 khuyến nghị được Hội đồng Nhân quyền đưa ra. Trong giai đoạn 2009-2014, chúng ta đã nghiêm túc thực hiện những khuyến nghị này. Minh chứng rõ ràng nhất chính là việc Quốc hội đã soạn thảo, ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng nhằm hoàn thiện khung pháp lý về quyền con người. Trong đó, nổi bật nhất là Quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân trong Hiến pháp 2013.

Chúng ta cũng bổ sung, hoàn thiện hàng loạt văn bản pháp luật nhằm nâng cao quyền tự do ngôn luận, tự do biểu đạt như Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo 2011; bảo vệ các nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương như việc ban hành Luật Người khuyết tật.

Bên cạnh đó, với việc nhất quán trong chính sách, pháp luật lấy con người làm trung tâm, vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển, Nhà nước Việt Nam đã thu về nhiều thành tựu to lớn trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Qua đó, góp phần nâng cao đời sống của nhân dân, giúp người dân thực sự được thụ hưởng ngày càng đầy đủ các quyền con người, quyền công dân.

Việc tích cực triển khai chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, chủ động hội nhập quốc tế theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nghị quyết 22 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế đã góp phần khẳng định, củng cố, nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Trong giai đoạn này này, Việt Nam đã thiết lập khuôn khổ quan hệ đối tác chiến lược hoặc toàn diện với tất cả các nước Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Ngày 12/11/2013, Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 68 đã tiến hành bỏ phiếu kín bầu 14 thành viên mới của Hội đồng Nhân quyền cho nhiệm kỳ 2014-2016. Việt Nam đã nhận được 184 phiếu ủng hộ (trên tổng số 193 nước bỏ phiếu), lần đầu trúng cử Hội đồng Nhân quyền với sự ủng hộ gần như tuyệt đối, cao nhất trong số 14 nước trúng cử.

Đây chính là kết quả xứng đáng ghi nhận những nỗ lực, đóng góp của Việt Nam trên lĩnh vực quyền con người ở trong nước và trên toàn cầu. Không chỉ vậy, sự kiện Việt Nam trúng cử vào UNHRC cũng khẳng định thắng lợi của chân lý và lẽ phải khi chúng ta đã đập tan các âm mưu, thủ đoạn của thế lực thù địch, cá nhân, tổ chức thiếu thiện chí nhằm ngăn chặn Việt Nam tham gia cùng cộng đồng quốc tế trong các hoạt động vì quyền con người.

Trên tư cách là thành viên của UNHRC nhiệm kỳ 2014-2016, Việt Nam tiếp tục thực hiện và công bố Báo cáo quốc gia của Việt Nam tại Phiên Rà soát Định kỳ phổ quát chu kỳ 2 diễn ra từ ngày 5/2/2014 đến ngày 7/2/2014, thu hút được sự quan tâm của dư luận trong và ngoài nước, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Báo cáo đã nhận được 221 khuyến nghị từ 116 quốc gia và trên cơ sở đó Việt Nam cam kết tiếp thu, làm rõ 182 khuyến nghị để bảo đảm quyền con người và tự do cơ bản tiếp tục được thúc đẩy trong giai đoạn tiếp theo.

Trong giai đoạn 2014-2018, Việt Nam đã bổ sung, sửa đổi, ban hành mới 96 văn bản luật, pháp lệnh liên quan đến việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, phù hợp với Hiến pháp 2013 bao gồm những đạo luật quan trọng như: Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), Bộ luật Dân sự 2015, Luật Trưng cầu dân ý, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Tín ngưỡng, tôn giáo, Luật Trẻ em 2016, Luật Báo chí 2016, Luật Tiếp cận thông tin 2016, Luật Trợ giúp pháp lý 2017...

Kể từ lần rà soát đầu tiên, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách mới, quan trọng với mục tiêu để mọi người Việt Nam được thụ hưởng đầy đủ quyền con người, đặc biệt là nỗ lực xây dựng và hoàn thành các mục tiêu phát triển bền vững, bảo đảm quyền phát triển, quyền cho nhóm dễ bị tổn thương, quyền của người lao động.

Chính phủ Việt Nam đã tập trung nghiên cứu, từ đó ban hành các chính sách chất lượng, có tính chất nhất quán, bảo đảm tính phủ khắp, hướng đến nhiều loại đối tượng, nhất là các nhóm dễ bị tổn thương như: trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, người cao tuổi, người nghèo, người khuyết tật...

Trên trường quốc tế, trong giai đoạn 2014-2018, Việt Nam đã phê chuẩn Công ước về quyền của người khuyết tật và Công ước Chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục người khác. Việt Nam coi trọng hợp tác, đối thoại với Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên hợp quốc, các Thủ tục Đặc biệt của Hội đồng Nhân quyền phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của các Thủ tục Đặc biệt và quy tắc thủ tục của Hội đồng Nhân quyền trên tinh thần minh bạch, hiệu quả, công bằng.

Chúng ta cũng tham gia có trách nhiệm vào các cơ chế nhân quyền của Liên hợp quốc bên cạnh Hội đồng Nhân quyền (2014-2016) như: Hội đồng Kinh tế-Xã hội (2016-2018), Hội đồng Chấp hành UNESCO (2015-2019), Ủy ban Luật pháp quốc tế (ILC) nhiệm kỳ 2017-2021.

Từ năm 2014, Bộ Quốc phòng đã tổ chức lễ ra mắt Trung tâm gìn giữ hòa bình Việt Nam đồng thời cử hai sĩ quan đầu tiên đi làm nhiệm vụ cùng Phái bộ gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc tại Nam Sudan.

Từ tháng 6/2014 đến nay, chúng ta đã cử hàng trăm lượt cán bộ, nhân viên thuộc Bộ Quốc phòng đi làm nhiệm vụ Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại hai Phái bộ ở Cộng hòa Nam Sudan (UMMISS) và Cộng hòa Trung Phi, cho thấy sự trưởng thành về trình độ chuyên môn của các sĩ quan Việt Nam cùng sự lớn mạnh của lực lượng gìn giữ hòa bình Việt Nam ngày càng đáp ứng yêu cầu của của hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Đồng thời thể hiện cam kết chính trị của Đảng và Nhà nước Việt Nam với vai trò là một thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, sẵn sàng chung tay giải quyết các thách thức mang tính toàn cầu nhằm duy trì môi trường hòa bình, ổn định vì hợp tác, phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Các bệnh viện dã chiến của Việt Nam tại Nam Sudan không chỉ tham gia công tác khám, chữa bệnh mà còn thực thi nhiều nhiệm vụ nhân đạo, thiện nguyện như trao tặng nhiều phần quà và quần áo cho các em học sinh khó khăn, tổ chức trồng cây xanh ở trường học.

Ở cấp độ khu vực, Việt Nam và các nước ASEAN đã tích cực lồng ghép quyền con người trong tất cả các trụ cột của cộng đồng ASEAN “dung nạp, hướng tới người dân, lấy người dân làm trung tâm”; tham gia phê chuẩn Công ước ASEAN về phòng chống buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em vào ngày 13/12/2016. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng ký thỏa thuận song phương với các nước láng giềng, trong khu vực để hợp tác phòng chống buôn bán người xuyên biên giới.

Không chỉ vậy, trong giai đoạn này, nước ta cũng có quan hệ hợp tác với hơn 1.000 tổ chức phi chính phủ nước ngoài để cùng tìm ra những sáng kiến, giải pháp, đóng góp tích cực vào nỗ lực phát triển kinh tế-xã hội ở Việt Nam.

Ngày 29/11/2019, Hội đồng Nhân quyền đã thông qua kết quả Báo cáo UPR chu kỳ III của Việt Nam. Trong đó, nhiều quốc gia đã đánh giá rất cao về những thành tựu toàn diện của Việt Nam trên các lĩnh vực xây dựng văn bản chính sách, pháp luật; gắn phát triển kinh tế với phát triển xã hội và phát triển bền vững; đạt nhiều tiến triển trong các vấn đề mới về quyền con người như vấn đề di cư, biến đổi khí hậu, bảo đảm quyền cho người đồng tính, chuyển giới.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đồng ý tới 241 trên tổng số 291 khuyến nghị, thể hiện mong muốn và quyết tâm của Đảng, Nhà nước ta trong công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền con người. Điều này được phản ánh qua việc ngày 29/12/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định 1975/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch tổng thể thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III Việt Nam đã chấp thuận.

Những năm qua, dù trên tư cách quan sát viên, quốc gia tham gia cơ chế rà soát định kỳ phổ quát hay thành viên của UNHRC, Việt Nam đều cho thấy bản thân là một quốc gia tôn trọng, bảo đảm quyền con người và chủ trương tăng cường đóng góp và thúc đẩy hợp tác quốc tế trên lĩnh vực này.

Từ năm 2019 đến nay, dù vấp phải vô vàn khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, tình hình thế giới, khu vực có nhiều diễn biến bất ổn, Đảng và Nhà nước ta vẫn luôn dành sự quan tâm, chú trọng đặc biệt trên lĩnh vực quyền con người. Trong đó, vấn đề nhân quyền trong đại dịch được đặt lên hàng đầu, thậm chí trong một số thời điểm Chính phủ Việt Nam chấp nhận hy sinh lợi ích kinh tế đất nước để bảo vệ sức khỏe, tính mạng người dân, bảo đảm an toàn, ổn định xã hội nhằm hỗ trợ cho người lao động và doanh nghiệp gặp khó khăn do ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19, góp phần phục hồi sản xuất, kinh doanh và giảm thiểu những tác động tiêu cực của đại dịch, bảo đảm đời sống và an toàn cho người lao động.

Trong đó, việc triển khai thực hiện Nghị quyết 68/NQ-CP về một số chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch Covid-19 đã đến tay 36,5 triệu người dân trên cả nước, 394.000 đơn vị sử dụng lao động và 500.000 hộ kinh doanh với tổng số tiền là 45.600 tỷ đồng.

Không chỉ vậy, ngay trong giai đoạn khó khăn nhất do tác động của đại dịch Covid-19, tỷ lệ hộ nghèo của Việt Nam vẫn tiếp tục có chiều hướng giảm. Tính riêng trong giai đoạn 2010-2020, tỷ lệ nghèo ở Việt Nam đã giảm từ 16,8% xuống còn 5%. Đó là tiến bộ từ việc tăng việc làm năng suất cao, cải thiện các dịch vụ xã hội, mở rộng hệ thống bảo trợ xã hội.

Mặc dù vậy, chưa hài lòng với những kết quả đã đạt được, Việt Nam tiếp tục áp dụng chuẩn nghèo đa chiều mới làm công cụ xác định mục tiêu, theo dõi tình hình nghèo đói và xây dựng chính sách. Đồng nghĩa với việc, hơn 10 triệu người dân sẽ được hưởng lợi từ chương trình mục tiêu của Chính phủ về công tác giảm nghèo trong giai đoạn 2021-2025.

Trên trường quốc tế, Việt Nam có những bước tiến mới trong nỗ lực triển khai đường lối đối ngoại của Đại hội Đảng XIII và Chỉ thị 25 của Ban Bí thư về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến 2030. Chúng ta tiếp tục khẳng định vị thế của một quốc gia có trách nhiệm trong lĩnh vực quyền con người với việc tham gia chủ động, tích cực vào các thể chế đa phương toàn cầu.

Dấu ấn của Việt Nam tại hai Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP26 và COP27 là không thể phủ nhận. Chúng ta đã phát đi nhiều thông điệp, sáng kiến, cam kết mạnh mẽ nhằm tăng cường tính hợp tác quốc tế để hỗ trợ những người dễ bị tổn thương trước tác động của biến đổi khí hậu.

Tại COP26, Việt Nam là một trong những nước đi đầu trong cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050; không xây dựng nhà máy điện than mới từ năm 2030 và loại bỏ dần điện than vào năm 2040; tuyên bố về rừng và sử dụng đất; tham gia Liên minh thích ứng ứng toàn cầu; giảm 30% khí thải metan vào năm 2030 so với mức năm 2020. Cam kết đó được Việt Nam tái khẳng định tại COP27 bằng việc xây dựng, thông qua hàng loạt biện pháp tổng thể, toàn diện trong lĩnh vực chuyển đổi năng lượng.

Những khó khăn từ đại dịch Covid-19 không thể cản trở Việt Nam thực hiện các khuyến nghị UPR. Ngày 22/3/2022, Việt Nam đã hoàn thiện và công bố Báo cáo giữa kỳ tự nguyện thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III và nhận được sự đánh giá cao từ đại diện các cơ quan của Liên hợp quốc và các cơ quan ngoại giao tại nước ta. Cần biết rằng, kể từ khi cơ chế UPR được thành lập, chỉ có 79 quốc gia từng ít nhất một lần nộp Báo cáo giữa kỳ tự nguyện. Riêng với chu kỳ III, Việt Nam nằm trong số 20 quốc gia đã xây dựng Báo cáo giữa kỳ tự nguyện.

Ngày 13/9/2022, Việt Nam tiếp tục ghi dấu ấn tại Phiên họp thứ 91 của Ủy ban Quyền trẻ em của Liên hợp quốc (CRC) với những thành tựu vượt bậc trong quá trình xây dựng luật pháp, chính sách cũng như các biện pháp nhằm thúc đẩy và nâng cao quyền trẻ em theo tinh thần của Công ước Liên hợp quốc.

Chính những thành tích nêu trên đã khiến các thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) nhất trí ủng hộ Việt Nam là ứng cử viên duy nhất của Đông Nam Á cho vị trí ứng viên vào Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2023-2025. Và không phụ lòng tin tưởng ấy, nước ta đã lần thứ hai trúng cử vào Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, vượt qua sự cạnh tranh của nhiều quốc gia trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Như vậy, từ sự tín nhiệm của bạn bè quốc tế, Việt Nam đang đồng thời đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng tại các cơ quan Liên hợp quốc như Hội đồng khai thác Liên minh Bưu chính thế giới (UPU) nhiệm kỳ 2022-2025, Hội đồng Thống đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), nhiệm kỳ 2021-2023, Ủy ban Luật pháp quốc tế (ILC), nhiệm kỳ 2023-2027...

Trên tinh thần “Tôn trọng và hiểu biết. Đối thoại và hợp tác. Tất cả các quyền con người - cho tất cả mọi người”, Việt Nam đã và đang đóng góp trực tiếp vào công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trên toàn thế giới, nhất là về bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương và bảo đảm quyền con người trong ứng phó với các vấn đề toàn cầu như mà nổi lên là biến đổi khí hậu.

Với tư cách là thành viên của Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2023-2025, Việt Nam đã ngay lập tức chứng tỏ vai trò của mình trong lĩnh vực quyền con người trên phạm vi toàn cầu khi hỗ trợ khẩn cấp Thổ Nhĩ Kỳ và Syria sau thảm họa động đất diễn ra ngày 6/2/2023. Ngày 9/2/2023, 100 chiến sĩ của Bộ Quốc Phòng và Bộ Công an đã bay sang Thổ Nhĩ Kỳ để tham gia công tác giải cứu các nạn nhân của vụ động đất.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã hỗ trợ khẩn cấp Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, mỗi nước 100.000 USD cùng hàng chục tấn hàng hóa y tế, lương thực viện trợ. Các lực lượng cứu hộ, cứu nạn của Quân đội nhân dân Việt Nam và Công an nhân dân Việt Nam đã chạy đua với thời gian để tìm kiếm từng tia hy vọng sống trên những địa hình rộng lớn bị phá hủy nặng nề của đất nước Thổ Nhĩ Kỳ. Lời cảm ơn Đại sứ Thổ Nhĩ Kỳ Haldun Tekneci đã nói lên tất cả.

“Tôi xin trân trọng cảm ơn Bộ Quốc phòng và Bộ Công an đã đóng góp to lớn cho Thổ Nhĩ Kỳ; cảm ơn các đội tham gia cứu hộ, cứu nạn cũng như gia đình của họ, đã quên mình phục vụ và không ngại hiểm nguy tại đất nước chúng tôi; cảm ơn Chính phủ Việt Nam vì tình đoàn kết, tương thân tương ái mà các bạn đã dành cho chúng tôi trong thời khắc khó khăn vừa qua”.

Đại sứ Thổ Nhĩ Kỳ tại Việt Nam Haldun Tekneci

“Cảm ơn Việt Nam” cũng là cụm từ quen thuộc được bạn bè quốc tế dành cho Việt Nam sau những cống hiến không ngừng nghỉ trong lĩnh vực bảo đảm và thúc đẩy quyền con người trên phạm vi toàn cầu. Đồng thời, trở thành động lực để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phát huy ý chí, khát vọng mạnh mẽ trong công cuộc đổi mới đất nước. Từ đó, nâng cao thế và lực của đất nước, khẳng định sức mạnh tổng hợp của quốc gia và uy tín quốc tế trên tất cả mọi lĩnh vực.

Ngày xuất bản: 28/3/2023
Tổ chức: PHONG ĐIỆP, TRƯỜNG SƠN
Nội dung: NGUYỄN HẢI ĐĂNG
Trình bày: HOÀNG HÀ