Những thông tin trên các phương tiện truyền thông về sự thay đổi của môi trường sông Tô Lịch làm nhiều người tò mò. Nhiều người dân đã không quản đường xa, tìm đến để tận mắt chứng kiến sự đổi thay của sông Tô Lịch. Dù mới bước đầu vận hành hệ thống xử lý môi trường, nhưng tất cả đều ngạc nhiên. Nhiều người “không thể tin được” khi chỉ sau hơn nửa năm, dòng sông ô nhiễm đến mức nhức nhối giờ đã đổi khác hoàn toàn.

Những người dân sinh sống gần sông Tô Lịch là những người cảm nhận rõ nhất những thay đổi tích cực về môi trường, cảnh quan của dòng sông này. Bà Nguyễn Thị Lan, sinh sống tại phố Quan Hoa vui mừng cho biết, thay đổi rõ nhất là mùi hôi giảm rõ rệt, nhất là trong những ngày thời tiết oi nóng, bất chợt gặp mưa rào rồi lại nắng. Bà Lan chia sẻ, việc cải tạo dòng sông lần này được thực hiện khẩn trương, nhưng rất bài bản, đồng bộ, từ việc nạo vét bùn, rác thải tồn lưu lâu năm dưới lòng song, đến việc tách nguồn nước thải đổ trực tiếp vào sông, bổ sung thêm nguồn nước từ hồ Tây, xây dựng đập dâng để giữ mực nước ổn định và tạo dòng chảy thông thoáng…

Từ khi còn loay hoay với xử lý ô nhiễm nước, Hà Nội vẫn tiến hành song song với việc cải tạo, chỉnh trang hai bên bờ sông với những hàng cây, hoa xanh mát. Gần đây, nhiều chậu cây xanh, chậu hoa trang trí đẹp mắt được bố trí thêm ở khu vực đường ống dẫn nước từ hồ Tây và các bè thủy sinh, máy sục khí hoạt động liên tục càng làm cho dòng sông thêm sống động. Ước mơ từ rất nhiều năm của những người dân sinh sống gần hai bên bờ về dòng sông trong xanh đang dần trở thành hiện thực.

Theo ghi nhận của chúng tôi, không chỉ khu vực đường Hoàng Quốc Việt, nơi đặt đường ống dẫn nước từ hồ Tây vào sông Tô Lịch được lắp giàn sắt trang trí, bố trí cây cảnh, chậu hoa, mà dọc hai bờ sông, các đơn vị thi công đang khẩn trương hoàn thiện những công việc cuối cùng các hạng mục kè bờ sông, các cửa xả, họng xả; sửa chữa, lắp đặt lan can, cải tạo vỉa hè…, tạo cảnh quan cho dòng sông. 

Đặc biệt, Ủy ban nhân dân thành phố vừa có Tờ trình gửi Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội xem xét, thông qua chủ trương đầu tư Dự án Cải tạo chỉnh trang, tái thiết công viên hai bên sông Tô Lịch ngay tại Kỳ họp lần thứ 26 Hội đồng nhân dân thành phố khóa 16.

Dự án được triển khai dọc theo sông Tô Lịch, đi qua các phường Ngọc Hà, Nghĩa Đô, Láng, Giảng Võ, Cầu Giấy, Yên Hòa, Thanh Xuân, Đống Đa, Khương Đình, Định Công, Thanh Liệt, Hoàng Liệt, với diện tích gần 738.000m2 đất, do Công ty cổ phần Tập đoàn Mặt trời thực hiện.

Các hạng mục chính dự kiến đầu tư gồm sân, đường, vỉa hè và quảng trường, tường kè chắn bồn cây, đường dạo ven sông, bồn cây, bãi đỗ xe, sân thể thao, sân chơi, đường cho người đi bộ; công trình dịch vụ, công trình điểm nhấn và công trình phụ trợ; hạng mục cây xanh và các trang thiết bị, tiện ích khác.

Sơ bộ tổng mức đầu tư dự án khoảng 4.670 tỷ đồng, được thực hiện theo hợp đồng BT. Thời gian thực hiện dự án từ quý III/2025 đến quý III/2027. Dự án hoàn thành sẽ mở ra một không gian mới, một “dải lụa xanh” trong lòng thành phố.

Sông Tô Lịch đang hồi sinh từng ngày, nhưng đây chỉ là kết quả bước đầu của quá trình cải tạo hệ thống sông nội đô. Hiện nay, ba sông còn lại (gồm sông Kim Ngưu, sông Lừ và sông Sét) vẫn là kênh chứa nước thải khổng lồ, không còn khả năng điều tiết hệ sinh thái tự nhiên và ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị, cuộc sống người dân, do nước thải sinh hoạt, nước thải từ các làng nghề, cơ sở sản xuất, kinh doanh chưa qua xử lý xả thẳng xuống sông. Lượng bùn thải, rác thải rất lớn lưu cữu lâu ngày dưới lòng sông, gây cản trở dòng chảy…

Theo kết quả quan trắc môi trường trong giai đoạn 2015-2022, các sông nội đô đều trong tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng. Nồng độ ô-xi hòa tan rất thấp, nhiều đoạn sông gần như không còn khả năng tự làm sạch. Chỉ tiêu vi sinh vượt ngưỡng cho phép gấp từ 30-70 lần, hàm lượng các hợp chất hữu cơ cũng vượt xa quy chuẩn kỹ thuật môi trường.

Riêng đối với sông Tô Lịch, sau khi đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ và quá trình hồi sinh đang diễn ra nhanh chóng, nhưng tình trạng nước thải hòa lẫn nước mưa vẫn đổ vào sông mỗi khi có mưa lớn.

Theo lý giải của đại diện Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp Hà Nội, toàn bộ 245 cửa xả dọc sông Tô Lịch hiện đã được thu gom, dẫn về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá xử lý, nhưng do nước mưa và nước thải vẫn sử dụng chung hệ thống cống, chưa có hệ thống thu gom nước thải, nước mưa riêng biệt. Vì thế, vào những ngày không mưa thì 100% nước thải được thu gom về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, còn những ngày mưa lớn, lượng nước đổ về nhiều, vượt lưu lượng dẫn nước về nhà máy, cho nên nước vẫn tràn xuống sông.

Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá cũng đã lường trước được tình huống này và đã áp dụng công nghệ hiện đại của Nhật Bản là hệ thống lọc nhanh, với công suất hơn 570.000m3/ngày đêm để chủ động xử lý mỗi khi mưa lớn, lượng nước dẫn về nhiều.

Về lâu dài, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp Hà Nội sẽ nghiên cứu triển khai giải pháp tách nước mưa, nước thải để giải quyết dứt điểm tình trạng nước thải hòa lần nước mưa chảy tràn xuống sông, ảnh hưởng đến quá trình tự điều tiết, “làm sạch” hệ sinh thái của dòng sông. Cùng với đó, tiếp tục nghiên cứu, bổ cập thêm nước từ sông Hồng vào sông Tô Lịch.