Khát khao đổi mới
Một đồng nghiệp của chúng tôi, cũng là cộng tác viên thân thiết nhiều năm của Nhân Dân cuối tuần – nhà báo Đức Hoàng – khẳng định: “Thời đại mà trí tuệ nhân tạo/AI có thể làm thay nhiệm vụ của báo chí có lẽ sẽ còn lâu mới tới, hoặc không bao giờ nên tới!”.
Nhu cầu đổi mới, vì vậy, luôn luôn đặt ra với mọi ấn phẩm báo chí. Và trong dòng chảy đó, suốt những năm qua, Nhân Dân cuối tuần cũng không ngừng nỗ lực làm tươi mới diện mạo của chính mình.
Thách thức của thời đại
Có rất nhiều thay đổi chóng mặt đã liên tục diễn ra, kể từ khi loài người bước vào kỷ nguyên bùng nổ thông tin nhờ sự hiện diện phổ quát của mạng internet. Chưa bao giờ, báo chí đối diện những thách thức mang tính sinh tồn đến như thế!
Vào ngày cuối cùng của năm 2012, tạp chí hằng tuần có tuổi thọ lên đến 80 năm Newsweek ngừng phát hành bản in, đánh dấu một cơn bão thổi bay dần các tờ tuần báo trên toàn cầu, với một lý do tưởng chừng vô cùng hợp lý: Không có chỗ cho sự chậm chạp và rề rà, trong thời đại internet.
Song, ngược lại, vẫn có những “cây cổ thụ” của làng báo chí thế giới trụ vững, nhờ những sự thay đổi thông minh. Thí dụ như Scientific American (SA), tuần báo của Hoa Kỳ có lịch sử 173 năm chứa đựng những dữ liệu vô cùng quý giá: Gần 200.000 bài báo nguyên bản trong hai thế kỷ, ghi chép đầy đủ về những sự kiện ngày xửa ngày xưa, từ việc Alexander Graham Bell phát minh ra điện thoại cho đến sợi dây tóc bóng đèn của Thomas Edison.
Cách thức để duy trì tương tác với độc giả của nó dựa vào "tài sản" vô giá ấy. Tờ tuần báo này đặt ra hai gói nội dung cho độc giả muốn truy cập vào kho dữ liệu khổng lồ này của họ: 99 USD để đọc thỏa thích trọn đời tất cả các nội dung từ bản in đến online, và 75USD nếu chỉ muốn truy cập các dữ liệu báo giấy. Và đến giờ, SA vẫn sống. Bằng cách "lợi dụng" chính tuổi thọ của nó, và sự lì lợm của việc lưu trữ. Độc giả không chỉ mua một tờ báo, mà còn thưởng thức cả lịch sử, bề dày, và sự kiên định.
Hay một chiều hướng khác, thí dụ như Real Change – tờ tuần báo có tuổi đời mới 27 năm, tại Seatle. Tim Harris, nhà sáng lập Real Change, khẳng định: "Chúng tôi sẽ không bao giờ phát hành trên mạng" – điều hoàn toàn điên rồ trong kỷ nguyên số. Tuần báo này bán được trung bình 550.000 bản mỗi năm (dù trong vòng 5 năm qua, doanh số của nó đã giảm 30% theo đà xuống dốc chung của báo in), và chỉ sử dụng một mô hình phát hành vô cùng cơ bản: Bán rong. Mô hình phát hành cổ lỗ này, kết hợp với việc tận dụng lực lượng lao động là những người đang bị xã hội bỏ lại phía sau, đã giúp không chỉ một tờ tuần báo sống sót, mà góp phần thay đổi số phận của nhiều người vô gia cư hay thất nghiệp.
Có điều, đó là những ngoại lệ, và vấn đề then chốt đối với mọi ấn phẩm báo chí nói chung cũng như tuần báo nói riêng nằm ở cùng một điểm: những giá trị mà các sản phẩm báo chí này mang lại.
Hãng tin CNN của Mỹ, trong thập kỷ trước, thay đổi câu khẩu hiệu của hãng. Trong nhiều thập kỷ, tôn chỉ của hãng này là “Be the first to know” - “Hãy là người đầu tiên biết tin”, ý nói đến sự nhanh nhạy trong việc đưa tin của CNN. Nhưng họ quyết định đổi câu tuyên ngôn đi kèm với thương hiệu thành “Go There” - “Tới đó”.
Báo chí hiện đại vẫn luôn cần một cây viết giàu lòng trắc ẩn “tới đó”, quan sát và viết. Nói cách khác, AI có thể giúp bạn biết được mọi thứ về những nông sản đang bày trên kệ siêu thị, từ nguồn gốc xuất xứ đến hàm lượng dinh dưỡng. Nhưng máy móc không thể diễn đạt được tâm trạng đích thực phía sau các món hàng đó, của người nông dân đã làm ra nó - và đó có thể là thứ sẽ khiến bạn quyết định lại khi lựa chọn mua gì và bán gì.
Máy móc có thể làm thay con người rất nhiều thứ. Và trí tuệ nhân tạo có thể nghĩ thay con người rất nhiều việc. Nhưng có một thứ tài sản riêng quan trọng của chúng ta, mà máy móc không được phép và cũng không thể vận hành thay thế. Đó là cảm xúc!
Chuyển mình
Sự sinh tồn và đổi thay của báo chí nói chung, dĩ nhiên cũng in dấu vào những gì mà báo chí trong nước nói riêng trải qua, nhất là kể từ khi dịch Covid-19 gây nên những tác động sâu sắc, đa chiều đến mọi mặt của đời sống.
Trong dòng chảy ấy, Nhân Dân cuối tuần, không đứng yên và cũng chưa từng tự biến mình thành những sản phẩm mang hơi hướng AI, cho dù “tiến công” vào địa hạt “chuyển đổi số” là hành trình bắt buộc.
Cuộc hành trình không có điểm dừng.
Cuộc hành trình không có điểm dừng.
Những bước thay đổi mạnh mẽ đầu tiên và gấp gáp đã bắt đầu diễn ra từ đầu năm 2011, để đến năm 2012 thì ấn phẩm này, vẫn với măng-sét và tôn chỉ ấy, lại thể hiện một diện mạo hoàn toàn mới, với sự xuất hiện của cả các chuyên mục – chuyên trang mới lẫn cách tiếp cận vấn đề hay “văn phong” mới, tươi trẻ và hiện đại hơn, bắt kịp với hơi thở cuộc sống hơn.
Nhà báo Lê Mạnh Tuấn – nguyên Trưởng ban Nhân Dân cuối tuần, “kiến trúc sư” của lần thay đổi mạnh mẽ đó – bộc bạch:
Nhà báo Lê Mạnh Tuấn - nguyên Trưởng ban Nhân Dân cuối tuần, kiến trúc sư của lần thay đổi mạnh mẽ năm 2012.
Nhà báo Lê Mạnh Tuấn - nguyên Trưởng ban Nhân Dân cuối tuần, kiến trúc sư của lần thay đổi mạnh mẽ năm 2012.
“Trong công việc làm báo, nếu có đam mê nào đến mức ám ảnh thì với tôi, giai đoạn từ 2011 đến 2014 là một trong số đó. Cùng với không khí đổi mới của Báo Nhân Dân, ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần (NDCT) đã có cho mình khoảng thời gian thật ý nghĩa bởi chính nỗ lực của một tập thể luôn khát khao cái mới”.
Để xác lập diện mạo mới cho ấn phẩm, Nhân Dân cuối tuần đã kịp thời củng cố, mở rộng đi đôi với tiếp tục chọn lọc một đội ngũ cộng tác viên uy tín, nhiệt thành, và cùng đó triển khai thận trọng nhưng rốt ráo các yêu cầu chính của công việc.
Thay đổi tư duy làm việc từ "tĩnh" sang "động" là đòi hỏi bắt buộc.
Thay đổi tư duy làm việc từ "tĩnh" sang "động" là đòi hỏi bắt buộc.
Tư duy làm báo ở Nhân Dân cuối tuần chuyển từ “tĩnh” sang “động”. Ở đó, mọi kế hoạch dù đã được chuẩn bị kỹ đến mấy cũng sẵn sàng được thay bằng lựa chọn mới sát với đòi hỏi của thực tế cuộc sống hơn.
Nói cách khác, khắc phục lối làm báo “an phận”, ỳ trệ, thay thế bằng tác phong làm việc chuyên nghiệp cũng như sự tôn trọng cá tính của các cây bút, bằng sự “dân chủ trong nghiệp vụ, công bằng trong đánh giá”, bằng tình yêu và lòng tự trọng của người cầm bút; bằng bản lĩnh chính trị và sự tinh thông nghiệp vụ và trên hết là làm việc vì uy tín của ấn phẩm trong lòng bạn đọc.
Với vai trò của một tờ tuần báo, Nhân Dân cuối tuần cũng cần là nơi lắng đọng lại những ý kiến chuyên sâu, xác đáng, mới mẻ về những đề tài quan trọng. Tờ báo không nhất thiết phải ôm đồm về mặt thông tin, nhưng cần là chiếc mỏ neo tin cậy để giải thích thấu đáo cho công chúng những vấn đề được quan tâm. Lấy thí dụ như các thông tin kinh tế: phần lớn những kiến thức về kinh tế, số liệu thống kê… vốn dễ khiến độc giả thấy nhàm chán. Tuy nhiên, những thông tin này lại vô cùng hữu ích để công chúng đưa ra những quyết định ảnh hưởng đến chính túi tiền của mình. Nhiệm vụ của báo chí, bởi thế, là phải giúp độc giả tiếp cận những thông tin đó một cách dễ dàng nhất.
Để bứt phá
Và cũng đã 10 năm trôi qua, kể từ những vận động năm 2012. Những vận động khi ấy là mới mẻ, giờ đã lại cần thêm những động lực mới, đối diện những thách thức mới, trong một cuộc hành trình không có điểm cuối.
Xây dựng các chuyên đề, loạt đề tài có chất lượng, tạo dấu ấn và tiếng vang trong lòng độc giả và xã hội, song song với việc tiếp tục đổi mới ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần, hoàn thiện giao diện Nhân Dân cuối tuần online mới để tăng tính tương tác với độc giả và quảng bá hình ảnh của báo đối với độc giả trong nước và quốc tế là nhiệm vụ bắt buộc đối với đội ngũ này.
Nhìn lại một chặng đường Nhân Dân cuối tuần. Nguồn: Truyền hình Nhân Dân - Nhân Dân cuối tuần.
Nhìn lại một chặng đường Nhân Dân cuối tuần. Nguồn: Truyền hình Nhân Dân - Nhân Dân cuối tuần.
Nhiệm vụ ấy vẫn đã, đang và sẽ luôn được nỗ lực thực hiện, như đã từng diễn ra trong suốt năm 2021, cho dù cả đất nước bị ảnh hưởng bởi những tác động của đại dịch toàn cầu Covid-19, gây khó khăn cho hoạt động nghiệp vụ, chuyên môn, cũng như một số yếu tố về công tác bảo đảm, hỗ trợ xuất bản.
Đổi mới nội dung, hình thức ấn phẩm luôn được coi là nhiệm vụ trọng tâm và xuyên suốt để bắt kịp nhu cầu của xã hội và bạn đọc. Hướng đổi mới luôn bám sát yêu cầu phải nâng cao chất lượng thông tin bảo đảm yêu cầu nhiệm vụ chính trị đi đôi với việc đa dạng phương thức, cách tiếp cận thể hiện để nắm bắt kịp những thay đổi trong xu thế tiếp nhận thông tin của độc giả. Ban Nhân Dân cuối tuần tập trung đổi mới cả nội dung và hình thức. Trang nhất được đầu tư công phu, kỹ lưỡng cho từng số báo theo hướng hiện đại, hấp dẫn. Tăng số trang báo dành cho chuyên đề để tập trung theo hướng “báo chí chậm”, “báo chí dữ liệu”. Cùng với đó, trang Nhân Dân cuối tuần điện tử cũng thay đổi diện mạo với nhiều longform, video clip…
Nội san Người làm Báo Nhân Dân, nơi chia sẻ những kinh nghiệm đổi mới của các ban chuyên môn, ấn phẩm.
Nội san Người làm Báo Nhân Dân, nơi chia sẻ những kinh nghiệm đổi mới của các ban chuyên môn, ấn phẩm.
Cũng không thể không nhắc tới một lực lượng cộng tác viên hùng hậu và “rất đặc biệt” góp phần tạo dựng nên bản sắc ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần trong nhiều năm qua. Đó là lực lượng phóng viên thường trú tại các tỉnh, thành phố của Báo Nhân Dân. Khi có các vấn đề thời sự hoặc phát hiện vấn đề cần phản ảnh tại các địa phương, vùng miền, biên tập viên, phóng viên của Nhân Dân cuối tuần chủ động hợp tác với phóng viên thường trú tổ chức bài vở, chuyển tải thông tin một cách kịp thời, phong phú và đa dạng, bảo đảm tiêu chí vừa thông tin nhanh nhạy vừa có góc nhìn sâu mà ấn phẩm cuối tuần luôn chú trọng.
Nhiều bài báo chất lượng cao của phóng viên thường trú được đăng tải trên ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần.
Nhiều bài báo chất lượng cao của phóng viên thường trú được đăng tải trên ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần.
Nhiều phóng sự, tùy bút, các bài viết có vấn đề, các loạt chuyên đề có sự kết hợp giữa phóng viên Nhân Dân cuối tuần và phóng viên thường trú hoặc bài viết riêng của phóng viên thường trú dành cho ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần đã được bạn đọc hoan nghênh, đón đọc, không ít tác phẩm giành giải thưởng cao của trung ương và địa phương. Trong từng giai đoạn đổi mới Nhân Dân cuối tuần, lực lượng phóng viên thường trú đều để lại dấu ấn bằng những tác phẩm hấp dẫn, cuốn hút.
Thước đo cho hiệu quả của ấn phẩm chính là sự phản hồi của độc giả và số lượng phát hành báo được nâng lên. Nhiều chuyên đề của báo Nhân Dân cuối tuần được đồng nghiệp, độc giả đánh giá cao với tính thời sự, đề cập được những vấn đề sâu sắc và đa dạng. Có nhiều loạt bài dài kỳ về những vấn đề nóng liên quan lĩnh vực xây dựng đảng, kinh tế, văn hóa, v.v. Bước đầu tiếp cận lộ trình xây dựng phiên bản điện tử của ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần.
Nhiều đồng chí lãnh đạo ban và phóng viên của ban Nhân Dân cuối tuần đã đạt giải báo chí quốc gia, giải Búa liềm vàng và các giải thưởng uy tín từ các bộ, ngành…
Càng tự hào bao nhiêu về quá khứ, càng gắn bó sâu nặng bao nhiêu với tờ báo này, trách nhiệm và thách thức dành cho đội ngũ cán bộ - phóng viên – cộng tác viên báo Nhân Dân cuối tuần lại càng trở nên nặng nề. Mỗi thành tựu đều sẽ nhanh chóng lùi sâu lại phía sau lưng, khi cuộc sống trước mắt luôn vận hành và phát triển với tốc độ chóng mặt. Phải bắt kịp mọi xu thế của báo chí hiện đại, nhưng cũng phải duy trì và bảo vệ được bản sắc của tờ báo.
Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, đại diện Bộ Thông tin và Truyền thông, các chuyên gia và công tác viên, lãnh đạo ban Nhân Dân cuối tuần, Trung tâm thông tin... tại Hội thảo tổng kết thực hiện phụ trương Dân tộc - Tôn giáo trên ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần.
Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, đại diện Bộ Thông tin và Truyền thông, các chuyên gia và công tác viên, lãnh đạo ban Nhân Dân cuối tuần, Trung tâm thông tin... tại Hội thảo tổng kết thực hiện phụ trương Dân tộc - Tôn giáo trên ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần.
Và hơn hết, phải bảo đảm hoàn thành được những nhiệm vụ chính trị vinh quang được Đảng và Nhà nước giao cho, trên cương vị là tờ tuần báo chính trị - xã hội hàng đầu của nền báo chí cách mạng Việt Nam.
Trước những đòi hỏi hoàn toàn không dễ dàng, những người làm báo Nhân Dân cuối tuần lại siết chặt đội ngũ, vượt qua thử thách, để trở thành một trong những ấn phẩm tiên phong đổi mới của Báo Nhân Dân. Những nỗ lực bắt nhịp yêu cầu thời đại sẽ một lần nữa mang đến cho độc giả một sự lựa chọn quen mà không cũ. Nhân Dân cuối tuần đang từng bước đổi thay, để đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao hơn từ thực tế. Và Nhân Dân cuối tuần, dù thế nào, cũng vẫn sẽ là tờ báo ấy. Một ấn phẩm được yêu mến của những người làm báo tận tụy và sắc sảo. Một chốn đi về của những cây bút chân thành, những con người chân thành…
Xuất bản: Tháng 3/2022
Tổ chức sản xuất: Vũ Mai Hoàng
Thực hiện: Ngô Phương Thảo, Lưu Hương, Võ Hoàng, Khúc Hồng Thiện, Hoàng Nghĩa Nam, Nguyễn Văn Học, Thu Hà, Trung Hiếu, Đức Hoàng, Phạm An và CTV
Trình bày: Phan Anh, Duy Long
Built with Shorthand