Khi cuộc tiến công Trại lính Moncada ở thành phố Santiago de Cuba do Fidel Castro lãnh đạo nổ ra vào ngày 26/7/1953 mở ra một chương mới trong lịch sử cận đại Cuba cách đây hơn 60 năm, tôi là một cậu học trò cấp một mới 10 tuổi ở một miền quê Thanh Hóa, chưa biết gì về tình hình thế giới và có lẽ cũng không có khái niệm gì vể đông hay tây bán cầu.

Ngày 1/1/1959 khi cách mạng Cuba thành công, tôi 16 tuổi, là học sinh lớp 7, cuối cấp 2. Lúc bấy giờ chúng tôi đã biết đến các từ ngữ: cách mạng, chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa đế quốc, phe xã hội chủ nghĩa...nhưng cũng chưa biết gì vể cách mạng Cuba và Hòn đảo tự do. Mãi đến những năm học cấp 3 (lớp 8-9-10 theo hệ phổ thông 10 năm thời đó) đầu những năm 1960, nhờ có các thầy giáo trẻ lứa tuổi 25-30 từ Đại học Sư phạm và Đại học Tổng hợp Hà Nội vể trường, chúng tôi nghe lỏm các thầy bàn luận về thời sự quốc tế và trầm trồ khâm phục tài năng của nhà cách mạng trẻ Fidel Castro, 27 tuổi lãnh đạo cuộc khởi nghĩa vũ trang và 33 tuổi trở thành người đứng đầu một đất nước dù nhỏ bé, chỉ có 10 triệu dân nhưng dám đứng lên chống lại sự áp đặt và đe dọa của Mỹ, siêu cường đế quốc số một thế giới lúc bấy giờ.

Năm 1963, bước vào tuổi 20 và là sinh viên năm thứ 2 Khoa Ngữ văn Đại học Tổng hợp Hà Nội, tôi được biết đến đất nước hình con cá sấu trên biển Caribe qua bài thơ "Thăm Cuba" của Tố Hữu với bốn câu mở đầu thật ấn tượng:

“Nửa vòng trải đất rẽ tầng mây,
Anh đến Cuba một sáng ngày,
Nắng rực trời tơ và biển ngọc,
Đảo tươi một dải lụa đào bay...”

Ít năm sau, khi đã ra trường và trở thành phóng viên Việt Nam Thông tấn xã (sau này đổi thành TTXVN), tôi có dịp đọc nhiều tin tức, tài liệu về đất nước Cuba anh hùng, biết đến chiến thắng Girón tháng 4/1961, cuộc khủng hoảng tên lửa tháng 10/1962 và những bài diễn văn ứng khẩu hào hùng, lay động lòng người của Fidel Castro. Vào khoảng năm 1967-1968 tập bút ký "Hiên ngang Cuba" của nhà văn, nhà báo Thép Mới ra đời đã đem lại những cảm nhận mới cho bạn đọc Việt Nam về dân tộc Cuba dũng cảm, kiên cường, giàu tinh thần đoàn kết quốc tế, quyết tâm chống cường quyền.

Mười năm sau, vào năm 1978, gặp Thép Mới tại Cuba nhân dịp ông sang viết về Festival Thanh niên và Sinh viên thế giới lần thứ 11, tôi kể với ông việc mình đã say sưa đọc một mạch tập bút ký ấy ra sao, Thép Mới cười bảo: “Ơ, hồi đó mình sang Cuba với một đoàn đại biểu cấp cao, lẽ ra chỉ ở có bảy ngày, nhưng mình tìm cách xé rào ở lại thêm một tháng, lang thang nhiều nơi nên về mới viết được loạt bài đăng trên báo Nhân Dân, sau in thành sách...”

“Xin cảm ơn cuộc đời đã cho tôi gặp may mắn, cảm ơn đất nước Cuba, cảm ơn tất cả những người bạn của tôi”.

Từ chỗ chỉ biết về Cuba trên sách báo và tin tức, tôi đã có may mắn được đến và sống trong tình thương yêu, đùm bọc của những người dân xứ đảo trong hầu như suốt cả thập kỷ 70 của thế kỷ trước. Tháng 9/1970, một nhóm 10 phóng viên và biên tập viên của VNTTX được cử sang Cuba học tiếng Tây Ban Nha theo chỉ đạo trực tiếp của Tổng Giám đốc VNTTX Đào Tùng với tinh thần học để vể làm bản tin đối ngoại bằng tiếng Tây Ban Nha phát sang khu vực Mỹ Latin.

Vào thời điểm đó, cách mạng Cuba và phong trào đấu tranh của nhân dân các nước Trung và Nam Mỹ đang có vai trò quan trọng trên chính trường quốc tế, cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân ta cần phải được tuyên truyển rộng rãi ở khu vực này. Vì vậy cùng với các bản tin tiếng Anh và tiếng Pháp, VNTTX cần phải có thêm bản tin tiếng Tây Ban Nha. Đoàn 10 người chúng tôi đi học Cuba năm đó gồm có: Anh Hồ Tiến Nghị (trưởng đoàn), sau này là Tổng Giám đốc TTXVN và các bạn Nguyễn Trung Đức (đã mất năm 2001), Nguyễn Xuân Tiếp (đã mất năm 2008), Nguyên Hữu Thành (tức Đàm), Nguyễn Quốc Dũng, Dương Thị Sâm, Nguyễn Sĩ Mậu, Chu Huy Sơn, Bùi Ánh và Phạm Đình Lợi, được Thông tấn xã Cuba Prensa Latina mua vé máy bay đi từ Hà Nội sang Bắc Kinh, qua Moscow và từ đó bay đến thủ đô Rabat của Marốc rồi vượt qua bầu trời Đại Tây Dương sang La Habana.

Kết thúc 4 năm học tiếng TBN, tháng 11/1974 tôi từ Cuba về nước và chỉ làm việc ở Tiểu ban tin tiếng TBN, Ban Tin đối ngoại trong nửa năm, đến tháng 7/1975 tôi và anh Bùi Ngọc Hải (Ban Tin thế giới) được cử sang Phân xã La Habana thay cho anh Nguyễn Khắc Thìn và chị Trần Thị Hồ. Đầu năm 1979, tôi kết thúc nhiệm kỳ về nước còn Bùi Ngọc Hải ở lại phụ trách Phân xã cho tới năm 1981.

Đến cuối thập kỷ 1980, lần thứ hai tôi sang Cuba làm Trưởng Phân xã thay anh Nguyễn Duy Cương. Lần này thời gian công tác của tôi ở Cuba cũng kéo dài gần hai nhiệm kỳ, từ tháng 4/1987 đến tháng 11/1992. Giữa thập kỷ 1990, vào tháng 6/1996, lần thứ ba tôi trở lại Cuba thay trưởng lão Vũ Văn Âu, người từng có mặt trong đoàn sinh viên và cán bộ Việt Nam sang Cuba học tiếng TBN năm 1961 và đã thay tôi tiếp quản Phân xã TTXVN tại Cuba năm 1992.

Tháng 9/1999, tôi kết thúc nhiệm kỳ công tác cuối cùng tại đất nước Cuba thân yêu với một kỷ niệm không thể nào quên: Hôm ấy tôi và anh Đặng Thành đã "Thức trắng đêm cùng Fidel" (đây là tên bài báo của nhà báo Đặng Thành đăng trên báo “Tin tức Buổi chiều” của TTXVN ít ngày sau đó). Lý do là vì dù tôi đã bàn giao công việc và mua vé máy bay về nước, nhưng tối hôm cuối cùng có một buổi họp báo quan trọng của Fidel và các cán bộ của Trung tâm báo chí quốc tế khuyên nên tham dự cùng với Trưởng phân xã mới. Chúng tôi đã cùng nhau nghe Fidel nói về các vấn đề quốc tế và tình hình Cuba từ 7 giờ tối hôm trước cho đến gần sáng hôm sau vẫn chưa kết thúc, và 4 giờ 30 sáng ngày 8/9/1999 tôi buộc lòng phải rời cuộc họp báo tại Cung Cách mạng để đi thẳng ra sân bay cho kịp bay chuyến 7 giờ sáng sang Mexico trên đường về nước theo ngả Los Angeles- Đài Bắc-Hà Nội.