Lúa hữu cơ Sepon và hành trình "kiến tạo" hạt cơm dinh dưỡng  

Năm 2021, hành trình “khởi nghiệp” trồng lúa hữu cơ theo tiêu chuẩn USDA được triển khai. Ông Hồ Xuân Hiếu dẫn theo 11 cán bộ kỹ thuật xuống khảo sát ruộng, thuyết phục bà con đưa công nghệ vào trồng lúa.

Đơn vị đã thuê chuyên gia về khảo sát, phân tích chất đất ở vùng ruộng của một số huyện cũng như các huyện nhằm tìm ra diện tích đất phù hợp.

Làm lúa hữu cơ đúng tiêu chuẩn xuất đi nước ngoài với các thị trường khó tính cần phải có sự nỗ lực và chuyên nghiệp từ khâu chọn vùng sản xuất, hệ thống nước tưới, đầu vào sản xuất, làm đất, trồng, chăm sóc, thu hoạch, chế biến và bảo quản với yêu cầu nghiêm ngặt đáp ứng hoàn toàn các tiêu chí hữu cơ.

Đơn vị đã làm việc với Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Israel tại Việt Nam Yaron Mayer để đặt hàng với các doanh nghiệp liên kết bốn nội dung liên quan trồng lúa hữu cơ gồm: Giải pháp sinh học để trừ cỏ, phân bón cho lúa, thuốc trừ sâu thảo dược và cách bảo quản lúa, được đối tác nhận lời.

Ngoài việc đặt hàng với Israel, đơn vị còn hợp tác với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Quảng Trị, Trường Đại học Khoa học Huế, Trung tâm Khuyến nông tỉnh… nghiên cứu và thành lập xưởng sản xuất phân bón vi sinh chuyên dùng cho cây lúa; nhập máy gieo hạt, máy cấy lúa, máy bay không người lái phun các chế phẩm hữu cơ chăm sóc lúa; chuẩn bị khu sản xuất chế phẩm sinh học bảo đảm.

“Muốn trồng lúa hữu cơ, việc lựa chọn đầu vào và quá trình canh tác rất quan trọng”, ông Hiếu kể.

Đứng trên vùng trồng 17ha tại Tiên Mỹ - vùng trồng rộng nhất của dự án, ông Hiếu lấy tay nắm nắm đất, chia sẻ: Toàn bộ vùng đất này đều xa nguồn ô nhiễm, test 405 chỉ tiêu về hóa chất bảo vệ thực vật và 6 chỉ tiêu về kim loại nặng đạt yêu cầu. Toàn bộ vùng nước khu vực này đều sạch, test đạt 35 chỉ tiêu của chất lượng nước mặt. Giống S25 có 2 lần đạt danh hiệu ngon nhất thế giới do kỹ sư Hồ Quang Cua nghiên cứu và phát triển được Sepon lựa chọn làm giống cho vùng trồng hữu cơ.

Để đất được tươi tốt, sản phẩm phải sử dụng phân bón hữu cơ có nguồn gốc tự nhiên, chủ yếu lấy từ gia trại. Vùng đệm vật lý bảo đảm cách ly không bị lây nhiễm từ vùng ruộng sản xuất thông thường. Toàn bộ ruộng của người dân tham gia dự án bảo đảm thời gian chuyển đổi (3 năm không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hóa học,..).

“Người sản xuất được tập huấn, cung cấp kiến thức về trồng lúa hữu cơ. Nhật ký trồng lúa được ghi chép đầy đủ về vật tư đầu vào, canh tác, bón phân, chăm sóc…”, ông Hiếu cho hay. 

Chủ tịch Hội đồng quản trị Hồ Xuân Hiếu bàn với anh em “phải làm chủ quy trình và các loại vật tư, thiết bị, phân bón, thảo mộc; anh em chịu khó kiểm tra đồng ruộng, giám sát thay bà con để bà con triển khai càng ít công đoạn càng tốt. Cần tích tụ ruộng đất để có cánh đồng mẫu lớn, có giao thông nội đồng thuận lợi, đưa cơ giới hóa vào sản xuất”.

Trong 11 quy trình trồng lúa hữu cơ, người dân chỉ thực hiện 5 khâu, còn lại do Sepon thực hiện.

“Sản xuất gạo hữu cơ, nếu làm theo mắt xích không ổn. Chúng tôi bàn giải pháp khép kín từ đồng ruộng đến bàn ăn”, ông Hiếu kể.

Hành trình khởi nghiệp lúa Sepon một lần nữa được thay đổi. Sự riêng biệt trong trồng lúa hữu cơ của Sepon được đội ngũ kỹ thuật công ty chắt chiu lại từ nhiều năm tháng nghiên cứu, áp dụng thành tựu kỹ thuật, kèm những sáng tạo riêng có.

Giống có chất lượng vượt trội, cộng thêm canh tác theo quy trình hữu cơ nên chất lượng càng tốt. Nhờ cung cấp dưỡng chất đầy đủ, hằng tuần nên lúa tốt, không sâu bệnh, cây không bị đổ ngã, chất lượng gạo có sự vượt trội.

Để tốt cho đồng ruộng nuôi lúa, ông Hồ Xuân Hiếu nghĩ tới sản xuất phân hữu cơ có bổ sung vi sinh vật bản địa để nâng cao hiệu suất phân bón. Phân hữu cơ từ Australia rất tốt, nhưng khi mua thử về Việt Nam, ông Hiếu thấy vi sinh vật không phát triển được. “Phải dùng vi sinh vật bản địa”, nói rồi ông bàn với kỹ thuật viên, dùng cơm nguội bỏ vào ống tre, chôn 7 ngày đêm. Những bông nở trắng, tơi xốp được nuôi tiếp và phun lên giá thể phân gà và thực hiện quy trình ủ phân bảo đảm trên dây chuyền hiện đại để cho ra sản phẩm phân hữu cơ Sepon.

Sepon thử nghiệm, đưa phân gà vào bón ruộng thì thấy tỷ lệ chuột phá ruộng giảm hẳn. “Sự phát hiện này cũng rất tình cờ. Tôi thấy nhiều nơi trồng lúa hữu cơ nhưng vẫn bị chuột phá ruộng. Khi thử nghiệm phân gà, thì chuột không còn ăn lúa nữa”.

Để có nguồn phân đạm tốt, Sepon Group triển khai rất nhiều khâu. Ông dùng cá rô phi với đường vàng thay bón phân đạm. Bổ sung lân, can-xi bằng xương heo, bò và vỏ trứng thiêu kết, giã nhỏ, ngâm với dấm. Nguồn kali, các khoáng chất khoáng cho đất được sản xuất từ thân cây chuối ướp đường vàng.

Sản xuất thuốc trừ sâu sinh học bằng những nguyên liệu dân gian cũng là một hướng đi được nghiên cứu rất kỹ lưỡng. “Chúng tôi trộn ớt tỏi, gừng, thuốc lá giã nhỏ, ngâm với bia cho ra thành phẩm. Qua 6 vụ triển khai, từ những ngày đầu, cây lúa ít gặp dịch bệnh gì”, ông Hiếu nói.

Đau đầu nhất trong trồng lúa, chính là diệt cỏ. Trước đây, thuốc dioxin dạng nhẹ được bà con pha rồi phun 3-4 tuần/lần. Bà con vừa tiếp xúc mầm bệnh, lúa lên vẫn có những bệnh vàng lá, đạo ôn… môi trường bị chai đất, nhiễm độc nặng. Nhiều vùng khi lúa trổ chín rồi nhưng bị đạo ôn hoặc rầy nâu thì người dân lại tiếp tục phun hóa chất. “Lúa này bà con không dám ăn, chỉ mang đi bán”, ông Hiếu nói.

Một trong những sáng kiến mang lại niềm vui lớn nhất cho Sepon, chính là dùng nước diệt cỏ. Công ty đã áp dụng quy trình cấy lúa bằng máy để hạn chế cỏ. Vì vậy, trong vòng 45-50 ngày đầu ruộng phải có nước thường xuyên.

Ông Hiếu bảo, sau khi nghiên cứu hạt cỏ chỉ lên tốt khi tiếp xúc ánh mặt trời. Chính từ đặc điểm này nên khi cày bừa xong mình luôn phủ nước khoảng 2-3cm để cấy lúa. Trong 45 ngày đầu giữ nước để hạt cỏ không thể tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Điều này giúp lúa phát triển tốt và đây cũng cách diệt cỏ. Sau đó, rút hết nước ở ruộng để cho khô vết chân chim, oxy lúc này có kẽ hở chui vào đất, đợi 4 ngày sau, lại bơm nước về ruộng.

Tuy nhiên, vụ đầu tiên không thành công, do chưa tính toán đủ ngày. 15 công nhân được cử ra đồng nhổ cỏ. Cỏ vừa nhổ xong, quay qua ruộng khác nhổ thì cỏ lại mọc um tùm. Năm ấy, tốn kém bao sức lực mà năng suất thấp.

“Bà con không tiếp xúc hóa chất độc hại, sản phẩm đưa ra thị trường tốt; môi trường được trả lại như ban đầu. Cách bón phân hữu cơ tạo hệ sinh vật tự nhiên nên đất trồng lúa ngày càng tơi, xốp, nhiều. Trồng lúa hữu cơ con gì cũng sống được, châu chấu, cá tôm cũng sống được. Đến con ốc giờ cũng dám bắt về ăn”, ông Hiếu khoe.

Ông nói thêm: “Chúng tôi cam kết mua lúa tươi tại đồng với giá 13 nghìn đồng/kg. Một héc-ta lúa thu hoạch được 5,5 tấn, doanh thu khoảng 71 triệu đồng. Trừ các chi phí, người dân lãi trung bình 40-50 triệu đồng/ha”.

Sau 3 năm triển khai dự án ý nghĩa này, Sepon Group đã từng bước nâng diện tích trồng lúa hữu cơ từ 18ha ban đầu lên 80ha của vụ đông xuân 2022-2023 với giống lúa ST25.

Tuy nhiên, giá trị hơn thế của việc trồng lúa này mang lại, chính là hạn chế được tối đa người dân tiếp xúc với hóa chất độc hại; trả lại môi trường tự nhiên vốn có như trước đây. “Người dân được ăn gạo ngon, sạch, bổ dưỡng với giá cả không đắt hơn so với gạo thường là bao”, ông Hiếu nói. “Gạo hữu cơ Sepon- đong đầy dưỡng chất” được người tiêu dùng đánh giá chất lượng tốt, không đủ phục vụ thị trường tiêu thụ.