Suốt nhiều giờ đồng hồ, niềm hy vọng sống của Nguyễn Đăng Tuấn cùng 9 ngư dân khác chuội dần khi cả cơ thể mất nhiệt do chìm trong biển lạnh.

7 giờ sáng 26/9, tàu SAR 272 rời cảng Bến Đầm ra tới vị trí báo nạn.

Dù điều kiện thời tiết vô cùng thách thức, nhưng toàn bộ chiến sĩ đều tỏa lên boong, bám trụ từng vị trí được phân công.

Nhờ sự điều phối, các tàu cá chung quanh nhanh chóng phát hiện cả 10 ngư dân và kịp thời ứng cứu.

Côn Đảo mùa bão, gió Tây Nam vần vũ khiến cho bất kỳ ai đi biển khoảng thời gian tháng 7-10 đều chờn. Những ngư dân đến vùng này mưu sinh đánh bắt cá, liều mạng chiếm phần chính. Trong chuyến đi mưu sinh từ vùng biển Bạc Liêu ra Côn Đảo, anh Nguyễn Đăng Tuấn không thể ngờ cơn sóng giật cấp 8 do ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới đã quật ngã chiếc tàu cá mỏng manh của anh làm nhiều mảnh trên vùng biển Côn Đảo vào rạng sáng 26/9. Anh chỉ kịp gọi về nhà báo tàu chìm, ôm vội can nước cùng 9 ngư dân lao xuống biển. Toàn bộ thông tin báo nạn cuối cùng được gia đình gọi tới Trung tâm Phối hợp Tìm kiếm cứu nạn hàng hải khu vực III (Bộ Giao thông vận tải) là vị trí tàu chìm.

Suốt nhiều giờ đồng hồ, niềm hy vọng sống của Nguyễn Đăng Tuấn cùng 9 ngư dân khác chuội dần khi cả cơ thể mất nhiệt do chìm trong biển lạnh. Những cơn sóng giật dữ dội trực đánh bật anh ra khỏi chiếc can nước – cái phao cứu sinh duy nhất giúp anh nổi trên biển lúc này. Anh ngước nhìn chung quanh và tuyệt vọng, bật khóc. Vùng biển là nơi mưu sinh của anh hơn 20 năm qua, đã không còn ưu đãi anh nữa.

Dưới sự chỉ đạo của Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn, Bộ Giao thông vận tải, Cục Hàng hải Việt Nam, Trung tâm Phối hợp tìm kiếm, cứu nạn hàng hải Việt Nam (Vietnam MRCC) đã điều động tàu tìm kiếm cứu nạn chuyên dụng SAR 272 chốt chặn tại Côn Đảo khẩn trương xuất phát đi cứu nạn. Đồng thời, Trung tâm phối hợp với Đài thông tin duyên hải Hồ Chí Minh phát thông báo hàng hải huy động lực lượng tàu thuyền tại chỗ hành trình đến hỗ trợ tàu cá bị nạn.

Nhận lệnh lên đường khẩn cấp, thuyền trưởng tàu SAR 272 Nguyễn Văn Độ quan ngại vì sức chịu đựng của con tàu cứu nạn cỡ nhỏ chỉ đáp ứng với sóng gió cấp 6 đổ lại. Lúc này, gió cấp 6, cấp 7, giật trên cấp 8, sóng cao 3 mét. “Nếu quyết tâm ra khơi, sẽ vô cùng nguy hiểm cho tàu và tính mạng toàn bộ thuyền viên cứu nạn. Chưa kể, thông tin liên lạc với tàu chìm đã bị cắt đứt hoàn toàn. Nhưng nếu không ra khơi, mình sẽ không làm tròn nhiệm vụ chốt chặn trên vùng biển giáp ranh”, thuyền trưởng Độ nói.

7 giờ sáng 26/9, tàu SAR 272 rời cảng Bến Đầm ra tới vị trí báo nạn. Sóng cao 3m chùm lên boong tàu không làm nản lòng các chiến sĩ, cố gắng bảo đảm lịch trình tối đa để tiếp cận vị trí. Đến 9 giờ sáng, tàu SAR 272 đã đến hiện trường, phát hiện nhiều vật thể nổi nghi của tàu bị nạn, nhưng không phát hiện người.

Dù điều kiện thời tiết vô cùng thách thức, nhưng toàn bộ chiến sĩ đều tỏa lên boong, bám trụ từng vị trí được phân công, mở rộng tầm quan sát tìm kiếm. Dựa vào phán đoán thời tiết gió mùa xuôi hướng đông bắc, tàu xuôi theo dòng nước. “Chúng tôi lúc này mới xác minh chính xác được có tàu cá bị chìm. Nhanh chóng phát tin cứu nạn tới các thuyền cá đang đánh bắt ở khu vực này cùng hỗ trợ tìm kiếm”, thuyền trưởng Độ kể lại.

Nhờ sự điều phối, các tàu cá chung quanh nhanh chóng phát hiện cả 10 ngư dân đang ôm các vật thể nổi trên nước và kịp thời ứng cứu chờ tàu SAR đến đưa lên tàu, chăm sóc y tế, đưa về bờ. “Tôi nhớ nhất ánh mắt sợ hãi của cậu bé mới 16 tuổi, lần đầu tiên đi theo tàu đánh bắt xa bờ sau khi được cứu lên tàu. Cả 10 ngư dân đều hoảng loạn về tinh thần, mất nhiệt. Rất may mắn tàu chìm vào sáng sớm, thời gian ứng cứu khẩn cấp chỉ khoảng 4 giờ đồng hồ, nếu qua đêm thì không sức ai chịu đựng được”, thuyền trưởng Độ kể lại.

Trong ký ức người dân đi biển, vùng biển Côn Đảo vốn là “cái rốn” của thời tiết xấu do liên tục bị chịu ảnh hưởng bởi cả gió mùa Tây Nam và Đông Bắc. Vùng nước sâu, gió mùa dồn nén, tích tụ và thường đến muộn nên khi biển động, mưa bão, sóng và gió tại đây khốc liệt hơn nhiều so với các vùng biển khác. Ngoài là vựa hải sản cho ngư dân khai thác, vùng biển này còn là tuyến đường hàng hải quốc tế đi các nước Bắc Á, chồng lấn, giáp ranh đường biển với nhiều quốc gia.

Nhiều năm đi chốt chặn ở vùng biển này, có quá nhiều đau thương, mất mát mà anh và đồng đội không thể làm hết được vì sự khắc nghiệt của thời tiết, vì phương tiện cứu nạn và sức người có hạn.

Theo kinh nghiệm nhiều năm tìm kiếm cứu nạn, vào mùa cuối năm, vùng biển Côn Đảo, Phú Quý, Phú Quốc… xảy ra nhiều vụ tai nạn so với các vùng biển khác. Để ứng cứu kịp thời người và phương tiện, từ nhiều năm qua, Trung tâm Phối hợp tìm kiếm, cứu nạn hàng hải Việt Nam đã điều tàu SAR 413 và 272 khu vực III ở Vũng Tàu luân phiên chốt chặn tại Côn Đảo từ tháng 7 đến tháng 10.

Theo ông Nguyễn Bảo Anh, Giám đốc Trung tâm Phối hợp tìm kiếm, cứu nạn hàng hải khu vực III, trong năm 2022, Trung tâm đã xử lý hơn 110 vụ việc, điều động 11 chuyến tàu tìm kiếm cứu nạn, cứu và hỗ trợ 344 người gặp tai nạn, sự cố trên biển.

Lực lượng cứu nạn hàng hải hiện nay làm việc trên tinh thần “Coi người bị nạn như chính người thân của mình”.

-- Ông Nguyễn Bảo Anh --

“Hằng năm, để chủ động ứng phó với thời tiết biển khu vực do ảnh hưởng của các cơn bão, áp thấp nhiệt đới, Trung tâm cũng thực hiện bố trí phương tiện trực chốt chặn tại Côn Đảo. Đây là khu vực có nguy cơ cao xảy ra tai nạn, sự cố hàng hải trong mùa mưa bão”, ông Bảo Anh nói và khẳng định, lực lượng cứu nạn hàng hải hiện nay làm việc trên tinh thần “Coi người bị nạn như chính người thân của mình”.

Nhiều năm đi chốt chặn ở vùng biển này, có quá nhiều đau thương, mất mát mà anh và đồng đội không thể làm hết được vì sự khắc nghiệt của thời tiết, vì phương tiện cứu nạn và sức người có hạn. Trong những chuyến cứu nạn, có những chuyến thành công, nhưng có những chuyến mang dư âm buồn đến mất ăn, mất ngủ.

Những chiến sĩ mặc áo da cam chỉ tự biết an ủi, mình đã cố gắng hết sức có thể, thậm chí nhiều lần liều mình đánh đổi tính mạng với sự hung dữ của biển khơi để làm lá chắn cho ngư dân trên biển.

Chúng ta đã xác lập uy tín và lòng tin quốc tế về hệ thống tìm kiếm cứu nạn trên biển của Việt Nam.

Hằng năm Trung tâm thu nhận và xử lý từ 350-500 vụ việc liên quan đến tai nạn, sự cố hàng hải, cứu và hỗ trợ hàng nghìn lượt người, hàng trăm tàu thuyền trong và ngoài nước gặp nạn trên vùng biển trách nhiệm của Việt Nam, góp phần giảm thiểu thiệt hại do tai nạn, sự cố gây ra trên cả nước, khẳng định chủ quyền lãnh thổ và uy tín của Việt Nam đối với quốc tế.

Trong những năm vừa qua, hoạt động tìm kiếm cứu nạn trên biển đã đạt được những kết quả tích cực: Cứu và hỗ trợ tất cả những người bị nạn trên biển, không phân biệt quốc tịch, tôn giáo, điều kiện và hoàn cảnh; là chỗ dựa tinh thần cho người đi biển.

Chúng ta đã xác lập uy tín và lòng tin quốc tế về hệ thống tìm kiếm cứu nạn trên biển của Việt Nam với hiệu quả và độ tin cậy cao, đồng thời góp phần khẳng định chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Đồng thời, thể hiện trách nhiệm của Việt Nam là quốc gia có biển thực hiện các Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên tham gia hoặc thừa nhận.

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Trung tâm đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan đơn vị có liên quan từ Trung ương đến địa phương và các đơn vị tìm kiếm cứu nạn quốc tế, tiếp nhận xử lý các thông tin báo nạn, lập kế hoạch phối hợp tìm kiếm cứu nạn, trình cấp có thẩm quyền và tiến hành điều động lực lượng phương tiện chuyên dụng, tổ chức chỉ huy cứu nạn tại hiện trường bảo đảm nhanh chóng, hiệu quả.

Lực lượng, phương tiện quá mỏng ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tìm kiếm, cứu nạn trên biển nói chung và triển khai hoạt động phối hợp quốc tế tại các vùng biển xa, vùng biển quốc tế.

Tổng Giám đốc
Bùi Văn Minh

Coi tính mạng ngư dân như người nhà, nhiều năm làm lá chắn trên biển, là chỗ dựa an toàn cho ngư dân, các chiến sĩ tàu SAR đã trải qua muôn trùng sóng gió và những hoàn cảnh khắc nghiệt, vượt ngưỡng của sức người, sức tàu để ứng cứu người và tàu kịp thời trên biển. Tuy nhiên, có nhiều bài toán được đặt ra với ngành cứu nạn khi nhiệm vụ ngày càng nặng nề hơn.

Theo Tổng Giám đốc Trung tâm Bùi Văn Minh, hiện Trung tâm có 7 tàu tìm kiếm cứu nạn chuyên dụng tại Hải Phòng, Đà Nẵng, Nha Trang và Vũng Tàu, phụ trách khu vực tìm kiếm cứu nạn rộng lớn với hơn 3.260 km chiều dài bờ biển, vùng biển rộng trên 1 triệu km2.

Nhưng các tàu tìm kiếm, cứu nạn chuyên dụng hiện tại được trang bị chỉ hoạt động được ở mức sóng cấp 8 trở xuống, các tàu đều đã cũ, trên 15 tuổi, vùng giới hạn hoạt động trong khoảng 250-350 hải lý, do vậy, đối với các vụ việc tìm kiếm, cứu nạn tại các khu vực biển xa hoặc trong điều kiện bão, áp thấp nhiệt đới, gió mùa mạnh còn hạn chế về năng lực thực hiện nhiệm vụ. Lực lượng tìm kiếm cứu nạn hàng hải là một trong những lực lượng tham gia hoạt động trực tiếp tại khu vực biển quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa trong khi khả năng về phương tiện, trang thiết bị tìm kiếm, cứu nạn còn rất hạn chế.

Đây là đơn vị chuyên nghiệp duy nhất thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm cứu nạn trên biển, còn các lực lượng khác như Cảnh sát biển, Hải quân, Kiểm ngư, Biên phòng là lực lượng chấp pháp trên biển, được giao nhiệm vụ phối hợp trong hoạt động tìm kiếm cứu nạn. Mặc dù vậy, trong thực hiện nhiệm vụ chủ trì phối hợp, đặc biệt là chủ trì phối hợp tìm kiếm cứu nạn quốc tế, Trung tâm gặp nhiều khó khăn.

Về nhân lực, Tổng Giám đốc Bùi Văn Minh thừa nhận, lực lượng tham gia hoạt động tìm kiếm cứu nạn tại hiện trường ít, chưa đủ sức đảm nhiệm một số nhiệm vụ như: Tìm kiếm cứu nạn dài ngày trên biển, xử lý các tình huống đặc biệt, khó khăn tại hiện trường. Trình độ ngoại ngữ, khả năng giao tiếp, tiếp nhận các thông tin, ra mệnh lệnh, thông báo các thông tin hiện trường phục vụ cho việc chỉ huy hiện trường (OSC) còn thấp; thiếu nhận lực chất lượng cao, có khả năng cập nhật công nghệ, kỹ thuật mới ứng dụng trong hoạt động tìm kiếm cứu nạn.

“Lực lượng, phương tiện quá mỏng ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tìm kiếm, cứu nạn trên biển nói chung và triển khai hoạt động phối hợp quốc tế tại các vùng biển xa, vùng biển quốc tế”, Tổng Giám đốc Bùi Văn Minh bày tỏ.

Một yếu tố khách quan mà cũng là thách thức với cả ngành cứu nạn thế giới chính là tình trạng biến đổi khí hậu với sự khắc nghiệt của thiên nhiên vượt xa dự báo của con người

Một yếu tố khách quan mà cũng là thách thức với cả ngành cứu nạn thế giới chính là tình trạng biến đổi khí hậu với sự khắc nghiệt của thiên nhiên vượt xa dự báo của con người làm cho công tác tìm kiếm cứu nạn càng trở nên khó khăn, nguy hiểm và phức tạp, đặc biệt là sự gia tăng của các đợt gió mùa mạnh tương đương cấp bão trên vùng biển nước ta.

Trong hoạt động tìm kiếm cứu nạn ở vùng biển giáp ranh, ngành cứu nạn Việt Nam cũng vướng mắc nhiều về vấn đề pháp lý trong triển khai cứu nạn. Hiện nay, dựa theo các nguyên tắc về phân vùng tìm kiếm cứu nạn trong hệ thống tìm kiếm cứu nạn toàn cầu, Tổ chức hàng hải quốc tế (IMO) đã khuyến cáo các quốc gia phân định các khu vực tìm kiếm cứu nạn của mình để làm rõ trách nhiệm.

Các ranh giới này được xác định dựa trên các đường phân định ranh giới tìm kiếm cứu nạn trên biển đã được các quốc gia Đông Nam Á thỏa thuận, các đường phân định ranh giới tìm kiếm cứu nạn trên biển do các quốc gia đơn phương tự công bố (tại Hội thảo IMO khu vực Thái Bình Dương về tìm kiếm cứu nạn hàng hải và GMDSS tổ chức vào tháng 4/1997), trong đó có một số vùng chồng lấn về trách nhiệm giữa các quốc gia. Chính vì vậy, các ranh giới này được IMO chỉ ra với tính chất khuyến cáo và không phải là cơ sở pháp lý chung để các quốc gia trong khu vực Biển Đông căn cứ thực hiện.

Từ năm 2007, sau khi Việt Nam chính thức là thành viên Công ước quốc tế về tìm kiếm cứu nạn trên biển - SAR79, thực hiện Quyết định số 06/2009/QĐ-TTg ngày 15/1/2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch thực hiện Công ước quốc tế về tìm kiếm và cứu nạn hàng hải năm 1979 (Công ước SAR 79), Bộ Giao thông vận tải được giao chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan triển khai việc đàm phán, phân vùng trách nhiệm tìm kiếm cứu nạn trên biển. Phương án đàm phán đã được Thủ tướng Chính phủ thông qua.

Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn trong ký kết các Hiệp định, Thỏa thuận song phương và đa phương với các quốc gia trong khu vực Biển Đông.

Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn trong ký kết các Hiệp định, Thỏa thuận song phương và đa phương với các quốc gia trong khu vực Biển Đông. Các Hiệp định hàng hải, Quy tắc ứng xử trên Biển Đông và Hiệp định ASEAN về Tạo thuận lợi cho việc tìm kiếm tàu biển bị nạn và cấp cứu người bị nạn đều có những điều khoản quy định về hoạt động tìm kiếm cứu nạn.

Tuy nhiên, những quy định này đều là các vấn đề chung, chưa được cụ thể hóa bằng các thỏa thuận cụ thể giữa các quốc gia riêng đối với hoạt động phối hợp tìm kiếm cứu nạn trên biển.

Triển khai thực hiện Quyết định số 06/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ nêu trên, các đoàn đàm phán do Bộ Giao thông vận tải chủ trì đã tiến hành đàm phán với các quốc gia để ký kết thỏa thuận song phương. Đến thời điểm hiện tại, Việt Nam mới chỉ ký kết được Thỏa thuận song phương về tìm kiếm cứu nạn trên biển với Philippines.

Đối với các quốc gia khác, việc tiến hành đàm phán hết sức khó khăn, phức tạp. Do đó, hoạt động phối hợp tìm kiếm cứu nạn trên biển đối với các vụ việc có yếu tố nước ngoài gặp nhiều khó khăn.