Ra đi hẹn một ngày về
Thế hệ đầu tiên của Trung đoàn Thủ Đô sau 60 ngày đêm chiến đấu “quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” bảo vệ thủ đô Hà Nội, đã thực hiện thành công cuộc rút lui thần kỳ bảo toàn lực lượng để kháng chiến lâu dài. Tại cuộc mít-tinh mừng thắng lợi ở làng Thượng Hội, huyện Đan Phượng tỉnh Hà Đông, toàn thể cán bộ chiến sĩ đã đồng thanh hòa vang cùng Đại tướng - Tổng Chỉ huy Võ Nguyên Giáp lời thề nghiêm trang: “Ta thề thủ đô sẽ chiến thắng quân thù”.
Chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô vượt sông Hồng, rút khỏi Hà Nội, 17-2-1947. (Ảnh tư liệu BTLSQG).
Chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô vượt sông Hồng, rút khỏi Hà Nội, 17-2-1947. (Ảnh tư liệu BTLSQG).
Ra khỏi Thủ đô, trong tâm tưởng cán bộ, chiến sĩ trung đoàn da diết một nỗi nhớ Hà Nội khôn nguôi.
Có đoàn người lên đóng trên rừng sâu
Đêm nay mơ thấy trở về Hà Nội
Bao giờ trở lại?
Phố phường xưa gạch ngói ngang đường
Ôi đêm nay họ nhớ mái nhà hoang
Bức tường để điêu tàn ngày xưa trấn ngự
Nhớ đêm ra đi, đất trời bốc lửa
Cả đô thành nghi ngút cháy sau lưng…”
Đoàn quân tiến về tiếp quản Thủ đô Hà Nội, ngày 10/10/1954. (Ảnh: Bảo tàng lịch sử Việt Nam)
Đoàn quân tiến về tiếp quản Thủ đô Hà Nội, ngày 10/10/1954. (Ảnh: Bảo tàng lịch sử Việt Nam)
Đoàn xe chở các chiến sĩ Đại đoàn 308 tiến qua phố Hàng Đào, sáng 10/10/1954 trong niềm hân hoan chào đón của hàng vạn người dân. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
Đoàn xe chở các chiến sĩ Đại đoàn 308 tiến qua phố Hàng Đào, sáng 10/10/1954 trong niềm hân hoan chào đón của hàng vạn người dân. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
Năm 1947, Chính Hữu, nhà thơ của trung đoàn đã viết những dòng thơ trên và Lương Ngọc Trác, nhạc sĩ của trung đoàn đã phổ nhạc. Cùng với những ca khúc khác như Mơ đời chiến sĩ, Trường Chinh ca, ca khúc Ngày về đã phản ánh đúng tâm trạng của chúng tôi ngày ấy. Ai ai cũng mơ tới ngày về, hẹn một ngày về, và trong trí tưởng tượng của chúng tôi, ngày về sẽ là một cuộc chiến đấu quyết liệt.
Chính Hữu viết:
Súng chuốt, gươm lau, mắt ngời sáng quắc
A ha! Nhà xiêu mái sập
Xác oan cừu ngập lối chân đi
Gạch ngói xưa mừng đón gót lưu ly
Bước căm giận xéo quân thù lớp lớp...
Thế rồi đến năm 1954, ngày 10 tháng 10, Trung đoàn Thủ Đô dẫn đầu đội hình của Đại đoàn 308 Quân tiên phong tiến vào tiếp quản thủ đô Hà Nội. Ngày giải phóng Thủ đô đã diễn ra đúng như nhạc sĩ Văn Cao đã tưởng tượng và sáng tác ca khúc “Tiến về Hà Nội” từ năm 1949:
Trùng trùng quân đi như sóng
Lớp lớp đoàn quân tiếp về
Chúng ta đi nghe vui, lúc quân thù đầu hàng
Cờ ngày nào tung bay trên phố
Trùng trùng say trong câu hát
Lấp lánh lưỡi lê sáng ngời
Chúng ta đem vinh quang, sức dân tộc trở về
Cả cuộc đời tươi vui về đây
Năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về...
Ngày giải phóng Thủ đô đã diễn ra như ngày hội!
Không phải đánh vào Hà Nội mà vẫn giải phóng Hà Nội, đó là kết quả của sự lãnh đạo tài tình của Đảng và Hồ Chủ tịch, tài thao lược của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, sự hy sinh chiến đấu của toàn dân suốt chín năm kháng chiến trường kỳ, "Chín năm làm một Điện Biên, nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng” (Tố Hữu).
Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ đã đưa đến kết quả giải phóng miền bắc và giải phóng thủ đô Hà Nội.
Đeo huy hiệu “Chiến sĩ Điện Biên Phủ” trên ngực, các chiến sĩ Trung đoàn Thủ Đô trở về với đất mẹ, với thành phố quê hương nơi sinh ra trung đoàn. Ngày 10/10/1954, đối với nhân dân cả nước là ngày Giải phóng Thủ đô, còn đối với Trung đoàn Thủ Đô, đó là Ngày về, ngày về lịch sử mà thế hệ chúng tôi hằng mơ ước suốt chặng đường vạn dặm của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Đơn vị đầu tiên rút ra khỏi Hà Nội (15/1/1947) lại là đơn vị đầu tiên vào tiếp quản Thủ đô (8/10/1954)
Theo các điều khoản của Hiệp định Giơnevơ và Hội nghị Trung Giã của Ủy ban Liên hiệp đình chiến, Hà Nội thuộc khu vực 80 ngày, Hải Phòng thuộc khu vực 300 ngày để quân Pháp rút.
Ngày 8/10/1954, đúng 80 ngày sau khi ký kết Hiệp định Giơnevơ (20/7/1954), tiểu đoàn Bình Ca (Trung đoàn Thủ Đô, Đại đoàn 308) dưới danh nghĩa một đơn vị cảnh vệ là đơn vị bộ đội đầu tiên tiến vào Hà Nội tiếp quản 35 vị trí có quân Pháp chiếm đóng. Cùng ngày, quân viễn chinh Pháp làm lễ hạ cờ. Ngày 9/10/1954, quân Pháp bắt đầu rút khỏi Hà Nội. Quân Pháp rút đến đâu, quân ta tiếp quản đến đấy. Đến 16 giờ 30 phút, quân Pháp rút hết qua cầu Long Biên. Ngày 10/10/1954, đại quân ta tiến vào trong sự đón chào tưng bừng của nhân dân Hà Nội. Đó là quá trình tiếp quản Thủ đô.
Sự kiện tiểu đoàn Bình Ca có vinh dự là đơn vị bộ đội đầu tiên vào tiếp quản Thủ đô là một sự trùng hợp lịch sử hiếm thấy, vì đó chính là đơn vị đầu tiên được lệnh rút ra khỏi Hà Nội hồi đầu kháng chiến toàn quốc. Các cựu chiến binh tiểu đoàn Bình Ca rất tự hào về đơn vị mình là nhân chứng lịch sử hai đầu sự kiện: Ra đi và Ngày về. Tiểu đoàn Bình Ca là đơn vị đầu tiên thực hiện lời thề của các chiến sĩ Thủ đô “Ra đi, hẹn một ngày về”.
Ngày 10/10/1954, đại quân ta tiến vào trong sự đón chào tưng bừng của nhân dân Hà Nội. Đó là quá trình tiếp quản Thủ đô.
Lúc đánh trận Bình Ca, tôi là chính trị viên đầu tiên của tiểu đoàn, còn khi về tiếp quản Thủ đô thì anh Vũ Huy Hậu là chính trị viên cuối cùng của tiểu đoàn trong kháng chiến chống Pháp.
Trước khi vào Hà Nội, các chiến sĩ đã được quán triệt nhiệm vụ là: tiếp nhận sự bàn giao các vị trí đóng quân của Pháp; bảo vệ và làm hậu thuẫn cho các cơ sở cách mạng và nhân dân đấu tranh chống địch khủng bố. cướp bóc, phá hoại; bảo đảm an toàn cho đại đoàn vào tiếp quản Thủ đô ngày 10/10/1954; bảo đảm đời sống bình thường của Thủ đô, đặc biệt là điện và nước.
Xe phóng thanh tuyên truyền thông báo kế hoạch đón quân ta trở về. (Ảnh: Sách ảnh "Hà Nội ngày tiếp quản" của UBND thành phố Hà Nội)
Xe phóng thanh tuyên truyền thông báo kế hoạch đón quân ta trở về. (Ảnh: Sách ảnh "Hà Nội ngày tiếp quản" của UBND thành phố Hà Nội)
Tiểu đoàn chọn 214 người, trong số hơn 400 cán bộ chiến sĩ, chia làm 35 tổ vào tiếp quản 35 vị trí có quân Pháp chiếm đóng. Mỗi tổ có ít nhất 3 người, hai tổ vào tiếp quản Nhà máy Nước và Điện, mỗi tổ 13 người do đại đội trưởng và chính trị viên đại đội 261 chỉ huy.
Vào Hà Nội ngày 8/10/1954, sau hai ngày cùng canh gác chung với quân Pháp, tiểu đoàn Bình Ca đã giữ nguyên vẹn 35 điểm an toàn. Hai ngày căng thẳng, và có bộ phận bị đói, nhưng tiểu đoàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ “tiễn” quân Pháp đi, đón Đại đoàn vào tiếp quản Thủ đô. Cuộc sống bình thường của Hà Nội vẫn giữ vững: xe điện vẫn leng keng, nước vẫn chảy, điện vẫn sáng trong mỗi gia đình... Đó là chiến công của các cơ sở cách mạng trong lòng Hà Nội và của cả các chiến sĩ tiểu đoàn Bình Ca.
Đại quân tiến vào Hà Nội
5 giờ sáng ngày 10/10/1954, lệnh giới nghiêm vừa hết, cả thành phố náo nhiệt hẳn lên. Nhà nhà mở cửa đón chào ngày mới, ngày Giải phóng Thủ đô. Phố xá trang điểm thêm bằng cờ, biểu ngữ, trang trí thêm cổng chào. Người người mặc quần áo đẹp nhất, đường phố sạch sẽ tinh tươm để đón đoàn quân chiến thắng trở về.
8 giờ sáng. Các đơn vị trong Đại đoàn 308 Quân tiên phong quân phục chỉnh tề, huy hiệu “Chiến sĩ Điện Biên Phủ” cài trên ngực áo trở về trong lòng nhân dân Hà Nội, giữa một rừng cờ hoa trong sự đón mừng nồng nhiệt của đồng bào.
Anh hùng Nguyễn Quốc Trị, Trung đoàn trưởng Trung đoàn Thủ Đô và Tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 54 Trần Đông dẫn đầu đội hình bộ binh tiến từ khu vực Mai Dịch, qua ô Cầu Giấy, Kim Mã, Hàng Đẫy, vườn hoa Cửa Nam, Hàng Bông, Hàng Gai ra Bờ Hồ, qua Hàng Đào, chợ Đồng Xuân, Hàng Đậu, Cửa Bắc vào Thành Hà Nội.
Từ phía nam, một mũi bộ binh khác gồm trung đoàn Tu Vũ và Đại đoàn bộ do Trung đoàn trưởng trung đoàn Tu Vũ chỉ huy từ Việt Nam học xá lần lượt tiến qua Bạch Mai, phố Huế, đầu phố Tràng Tiền rồi vòng về khu Cột Cờ Hà Nội.
Tiến sau đội hình bộ binh là đoàn xe cơ giới, xuất phát từ sân bay Bạch Mai qua Ngã tư Trung Hiền lên phố Bạch Mai. Hơn 100 xe Môlôtôva nước sơn màu lá mạ còn mới tinh khôi, cánh cửa in phù hiệu sao vàng trên nền đỏ, nối đuôi nhau tiến vào nội thành. Trên xe, các chiến sĩ ngồi ngay ngắn, súng dựng trên sàn, lưỡi lê tuốt trần sáng loáng.
Dẫn đầu đoàn xe cơ giới là một tốp xe commăngca mui trần. Trên xe đầu tiên, tướng Vương Thừa Vũ, Tư lệnh Đại đoàn 308 Quân tiên phong, Chủ tịch Ủy ban quân chính Thành phố giơ tay chào đồng bào. Tiếp theo đó là xe của bác sĩ Trần Duy Hưng, Phó Chủ tịch Ủy ban quân chính, rồi đến xe của các đồng chí trong Bộ Tư lệnh Đại đoàn: Chính ủy Song Hào, Đại đoàn phó Cao Văn Khánh.
Sau đoàn xe Môtôlôva chở bộ binh là đội hình pháo binh. Những khẩu đội pháo cao xạ nòng súng vươn thẳng trời cao với các chiến sĩ ngồi nghiêm trang trên mâm pháo.
Đoàn quân đi đến đâu là tiếng reo hò nổi lên như sóng dậy. Đường phố rực màu cờ, chật ních người. Những gương mặt rạng rỡ, nụ cười, ánh mắt, tay vẫy và cả những giọt lệ mừng vui, xúc động.
Thiếu tướng Vương Thừa Vũ, Tư lệnh Đại đoàn 308, Chủ tịch Ủy ban Quân chính thành phố đọc Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào Thủ đô, tại Lễ chào cờ đầu tiên trong Ngày giải phóng Hà Nội, diễn ra tại sân Cột Cờ (nay là Đoan Môn - Hoàng thành Thăng Long) vào lúc 15 giờ ngày 10/10/1954. (Ảnh: Tư liệu/TTXVN)
Thiếu tướng Vương Thừa Vũ, Tư lệnh Đại đoàn 308, Chủ tịch Ủy ban Quân chính thành phố đọc Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào Thủ đô, tại Lễ chào cờ đầu tiên trong Ngày giải phóng Hà Nội, diễn ra tại sân Cột Cờ (nay là Đoan Môn - Hoàng thành Thăng Long) vào lúc 15 giờ ngày 10/10/1954. (Ảnh: Tư liệu/TTXVN)
Các phóng viên mặt trận trên đường Đinh Tiên Hoàng. (Ảnh: sách ảnh "Hà Nội ngày tiếp quản" của UBND thành phố Hà Nội)
Các phóng viên mặt trận trên đường Đinh Tiên Hoàng. (Ảnh: sách ảnh "Hà Nội ngày tiếp quản" của UBND thành phố Hà Nội)
Lễ chào cờ lịch sử
Buổi chiều ngày 10/10/1954 là lễ chào cờ lịch sử. Lá cờ chiến thắng của Tổ quốc tung bay trên đỉnh Cột cờ. Trời thu Hà Nội xanh ngắt, điểm một sắc cờ đỏ thắm tựa bông hoa.
Trên sân vận động Cột Cờ (nay thuộc Khu di tích Hoàng thành Thăng Long), các đơn vị tham dự lễ chào cờ đã tập hợp thành khối vuông nghiêm chỉnh. Hàng đầu là đội hình bộ binh gồm Trung đoàn Thủ Đô, đại diện các đơn vị Đại đoàn 308 và trung đoàn 57 Đại đoàn 304. Tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 54 - Quyết tử quân Hà Nội mùa đông 1946 - được cử chỉ huy chỉnh đốn đội ngũ, báo cáo với Tham mưu trưởng Đại đoàn Vũ Yên.
Đứng sau đội hình bộ binh là đội hình cơ giới và pháo binh xếp hàng ngang thẳng tắp, xe pháo nghiêm chỉnh, pháo thủ và bộ binh cơ giới đứng nghiêm trên xe.
Người dân hân hoan hướng về lá quốc kỳ tung bay trên Cột cờ Hà Nội trong ngày Thủ đô được giải phóng, ngày 10/10/1954. (Ảnh: Tư liệu/TTXVN)
Người dân hân hoan hướng về lá quốc kỳ tung bay trên Cột cờ Hà Nội trong ngày Thủ đô được giải phóng, ngày 10/10/1954. (Ảnh: Tư liệu/TTXVN)
Xung quanh sân vận động, nhân dân các khu phố đã kéo đến đông nghịt đứng vòng trong vòng ngoài chật ních cả đường Hoàng Diệu và đường Cột Cờ (nay là đường Điện Biên Phủ). Ai ai cũng muốn có mặt trong lễ chào cờ lịch sử.
Đúng 15 giờ, còi Nhà hát Lớn nổi lên một hồi dài. Toàn thành phố hướng về Cột cờ thành Hoàng Diệu,
Đứng chủ lễ chào cờ là tướng Vương Thừa Vũ và bác sĩ Trần Duy Hưng. Đoàn quân nhạc do nhạc trưởng Đinh Ngọc Liên chỉ huy cử Quốc thiều. Mọi người kính cẩn nhìn lên lá quốc kỳ đang tung bay trên đỉnh Cột cờ cao ngất, lòng tràn đầy tự hào về sự kiện lịch sử trọng đại đánh dấu mốc son chói lọi: Hà Nội đã vĩnh viễn trở thành Thủ đô của nước Việt Nam độc lập!
Trung tướng Phạm Hồng Cư,
Chính trị viên tiểu đoàn 18 Bình Ca, Trung đoàn Thủ Đô (năm 1947)
Trình bày: T. Lâm
Bài đăng trong cuốn sách "Trung đoàn Thủ Đô anh hùng - Ngày về vinh quang", trang 235
Built with Shorthand