Nghị quyết 66 – “Chìa khóa” hữu hiệu để tháo gỡ những “điểm nghẽn” trong công tác xây dựng pháp luật

Bên cạnh việc ghi nhận nhiều thành tựu quan trọng, Nghị quyết 66 cũng thẳng thắn nhìn nhận, công tác xây dựng pháp luật còn nhiều hạn chế, bất cập. Một số chủ trương, định hướng của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, đầy đủ. Tư duy xây dựng pháp luật trong một số lĩnh vực còn thiên về quản lý. Chất lượng pháp luật chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Còn có những quy định chồng chéo, mâu thuẫn, chưa rõ ràng, cản trở việc thực thi, không thuận lợi cho việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút và khơi thông nguồn lực đầu tư. Việc phân cấp, phân quyền chưa đủ mạnh; thủ tục hành chính còn rườm rà…

Về vấn đề này, Đảng ta đã sớm nhận diện. Khi tham dự và phát biểu tại phiên thảo luận tại Tổ 12, Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã từng nêu lên một thực trạng: "Nhiều lần tôi đã nói, rất bức xúc. Một tờ giấy khai sinh thôi nhưng 5-6 cơ quan tham gia và người dân mất cả tuần đến 10 ngày để làm thủ tục. Một bà mẹ sinh một đứa con, đếm ra: Giấy chứng sinh của trạm y tế cấp; xong Giấy chứng sinh lại sang bên Công an để lấy số định danh; có số định danh lại sang bên Tư pháp để làm giấy khai sinh; có Giấy khai sinh lại quay trở về bên Công an để làm hộ khẩu; xong lại sang bên Y tế để làm bảo hiểm. Năm, sáu cơ quan làm việc ấy. Tại sao không làm ngay được ở trạm y tế đó? Khi người mẹ ở trạm y tế đó một, hai ngày là hoàn thành tất cả thủ tục. Người ta bế con về là đầy đủ giấy tờ hết rồi. Như vậy dân có sướng không? Tại sao phải đi trình bày, phải làm những chuyện nó khổ đến như thế?"

Vì vậy, Nghị quyết 66 ra đời và xác định, công tác xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá” trong hoàn thiện thể chế phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; là một nhiệm vụ trọng tâm của tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Để triển khai chủ trương trong Nghị quyết 66, nhất là phục vụ cuộc “sắp xếp lại giang sơn”, ngay tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV vừa qua, sau 1 tháng lấy ý kiến rộng rãi Nhân dân, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Theo đó, Điều 110 của Hiến pháp được sửa đổi như sau: Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định.

Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đã thể chế hóa quan điểm của Đảng, là cơ sở pháp lý quan trọng để ngay sau đó, đất nước ta đã triển khai sắp xếp, tổ chức lại chính quyền địa phương thành 2 cấp, góp phần quyết định trong việc “sắp xếp lại giang sơn” một cách thành công, thuận lợi, kịp thời, được cả hệ thống chính trị và toàn thể các tầng lớp Nhân dân nhiệt liệt ủng hộ, vui mừng.

Một điểm rất đáng chú ý, trong Nghị quyết 66, về quan điểm chỉ đạo, Đảng nhấn mạng: “Xây dựng pháp luật phải bám sát thực tiễn, đứng trên mảnh đất thực tiễn của Việt Nam”.

Xây dựng pháp luật phải bám sát thực tiễn, đứng trên mảnh đất thực tiễn của Việt Nam.

Thực tiễn thời gian qua tại nước ta, trong rất nhiều vụ án, đặc biệt là các vụ án tham nhũng, kinh tế, khi các cơ quan tư pháp tiến hành các thủ tục trong quy trình tố tụng thì nhiều bị can đã “cao chạy xa bay”, bỏ trốn ra nước ngoài. Về vấn đề này, triển khai, thực hiện Nghị quyết 66, Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã rà soát và thấy rằng, quy định của pháp luật còn có những “lỗ hổng” trong việc xử lý đối với các trường hợp bị can vắng mặt (bỏ trốn).

Nguyên nhân là bởi, Bộ luật Tố tụng hình sự (trước khi được sửa đổi và có hiệu lực từ ngày 1/7/2025) mới chỉ có quy định về xét xử vắng mặt tại Điều 290 mà chưa có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục này trong giai đoạn điều tra, truy tố.

Để giải quyết vướng mắc nêu trên và triển khai thực hiện Nghị quyết 66, Viện trưởng Kiểm sát nhân dân tối cao đã xây dựng và trình Quốc hội Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật Tố tụng hình sự.

Luật được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9 đã bổ sung quy định trong Điều 233 về kết luận điều tra trong trường hợp đề nghị truy tố. Theo đó, Cơ quan điều tra có thể kết luận điều tra đề nghị truy tố bị can khi đã có đủ căn cứ và bảo đảm quyền bào chữa cho bị can theo quy định của Bộ luật này trong các trường hợp sau: Bị can trốn hoặc không biết bị can ở đâu và việc truy nà không có kết quả; Bị can đang ở nước ngoài mà không thể triệu tập để phục vụ các hoạt động điều tra.

Cùng với đó, Luật cũng bổ sung quy định tại Điều 243 về quyết định truy tố bị can. Theo đó, Viện kiểm sát có thể quyết định truy tố bị can khi đã có đủ căn cứ và bảo đảm quyền bào chữa cho bị can theo quy định của Bộ luật này trong các trường hợp sau: Bị can trốn hoặc không biết bị can ở đâu và việc truy nà không có kết quả; Bị can đang ở nước ngoài mà không thể triệu tập để phục vụ các hoạt động nhằm quyết định việc truy tố.