“Ngọc bích” lưng chừng trời

Sát Tết, chúng tôi ngược “cổng trời” trên vòng cung lớn Tả Van lên Séo Mý Tỷ, vùng đất “gần nhà xa ngõ”, chỉ cách thị xã Sa Pa tráng lệ chưa đầy 20km mà như một thế giới khác, với bao câu chuyện về đất và người nơi đây đậm màu cổ tích, như chàng hoàng tử miền sơn cước đang bước ra hội nhập cùng bè bạn muôn phương.

Tả Van, theo tiếng đồng bào Giáy là vòng cung lớn. Quả thật, đứng trên mỏm đá Hầu Thào, nhìn qua dải lụa trắng suối Mường Hoa những nếp ruộng bậc thang giống như vân tay của đất mẹ Hoàng Liên hùng vĩ cứ “xếp chồng” lên nhau, cao ngút tận Séo Mý Tỷ.

Cả vùng Tả Van như một vòng cung lớn, chở che bản làng trù phú, người dân hồn hậu, dòng suối Mường Hoa xanh mát tự bao đời.

“Ngọc bích” ở nơi cao nhất Việt Nam

Vượt qua suối Mường Hoa, rẽ sương mù đặc quánh như từng nắm bông trắng tinh khôi từ trên cao rắc xuống thung lũng Tả Van, con đường bê tông mới mở rộng, nâng cấp mấy năm nay, như sợi chỉ lanh màu bạc sáng dẫn chúng tôi lên Séo Mý Tỷ đại ngàn xanh sẫm.

Bắt đầu từ bản Tả Van Mông, vòng cung Tả Van dựng dốc cao gập gềnh, “sợi chỉ lanh màu” dẫn lối theo hình dích dắc, cứ thế hút ngược lên cao, sương trắng loãng dần, như màn voan mỏng bao phủ miền cổ tích. Có cảm giác như lạc vào một thế giới khác, hơi thở nhẹ như mây, gió lồng lộng trên đầu, bất ngờ hiện ra trước mặt hồ thủy điện Séo Chong Hô, nằm lọt giữa Séo Mý Tỷ đại ngàn, hoang sơ mà hùng vĩ.

Đó, viên ngọc bích Séo Mý Tỷ treo lưng chừng trời, ẩn chứa biết bao câu chuyện về đất và người nơi đây. Bên ấm trà rừng chát nóng mà ngọt hậu nơi cổ họng, già làng Giàng A Khoa, nguyên là Phó Chủ tịch UBND xã Tả Van hồi tưởng: Séo Mý Tỷ theo tiếng địa phương là “hạt gạo nhỏ”, cái tên sao mà thân thương nhưng cũng thật kỳ bí, gây bao tò mò?! Hóa ra, nó khắc ghi trong tâm khảm những người Mông đầu tiên từ phương bắc di cư đến đây lập nghiệp về vùng đất lạnh giá, thừa thãi gió sương, cách biệt với bên ngoài như “ốc đảo”, bởi trập trùng núi cao đá dựng, gian khó không sao kể xiết.

Séo Mý Tỷ theo tiếng địa phương là “hạt gạo nhỏ”.

Người Mông nổi tiếng can trường và sáng tạo, dùng đất làm nhà trình tường ngăn giá lạnh, che gió sương, khai ruộng bậc thang từ những mạch nước nhỏ ngang sườn núi, dưới thung sâu để làm ra hạt gạo nuôi người, giữ rừng và nguồn nước quý giá.

Khí hậu rét lạnh nên chỉ cấy được một vụ. Tháng ba ngày tám giáp hạt dài như cơn gió hoang lạnh trên núi, cái đói ập tới, người Mông dòng họ Giàng nơi đây khôn khéo tìm ra cây xèo nhỏ nhoi mà sức sống mạnh mẽ, không chê đất cằn, uống gió ngậm sương, vượt lên giá rét, chắt chiu tinh túy của đất trời mà kết hạt nhỏ nuôi người.

Người Mông nhờ cây xèo ấy mà vượt qua cái đói mùa giáp hạt, bám đất bám rừng mà lập bản, cái tên Séo Mý Tỷ như là ân tình của người Mông nơi đây với đất đai, với “hạt gạo nhỏ” biết bao ơn nghĩa lúc khởi nguồn mở đất, lập làng thủa ban đầu…!

Người Mông nhờ cây xèo mà vượt qua cái đói mùa giáp hạt, bám đất bám rừng mà lập bản, cái tên Séo Mý Tỷ như là ân tình của người Mông nơi đây với đất đai, với “hạt gạo nhỏ” biết bao ơn nghĩa lúc khởi nguồn mở đất, lập làng thủa ban đầu…!

Bây giờ, tràn đầy thung lũng trồng xèo năm xưa ấy, là hồ thủy điện xanh mênh mông ở nơi cao nhất Việt Nam, hơn 1.600 mét so với mực nước biển, đồng thời nằm trong top những hồ nước cao thứ hai Đông Dương. Giữa trưa, những tia nắng mặt trời mạnh nhất xuyên qua tầng mây và sương mù vần vũ rọi xuống mặt hồ xanh thẳm, hắt lên không trung lấp lánh ánh bạc, đẹp như huyền thoại.

Già làng Giàng A Khoa bảo, mạch nước từ lõi Vườn quốc gia Hoàng Liên chảy ra đến Na Háng thì chia làm hai, một nhánh chảy vào hồ Séo Mý Tỷ, còn một nhánh chảy ngược (do địa hình thấp) vào Dền Thàng, rồi đổ ra phía Bản Hồ.

Sao mà nước hồ xanh thẳm sâu, trong văn vắt đến vậy?

Có phải do nguồn nước sinh thủy từ Mẹ rừng Hoàng Liên có đỉnh Phan Xi Păng cao nhất Việt Nam, được mệnh danh “nóc nhà Đông Dương” mà nước ở đây quanh năm một màu xanh ngọc bích, phản chiếu nền trời và soi bóng cả dãy Hoàng Liên sừng sững, tạo nên một bức tranh thủy mặc đẹp đến mê hoặc như thế !?

Mọi thời điểm trong ngày hồ Séo Mý Tỷ đều đẹp, nhưng đẹp nhất có lẽ là vào thời khắc sáng sớm, khi làn sương mờ giăng phủ trắng xóa trên mặt hồ, lúc bình minh những tia nắng đầu tiên soi chiếu xuống mặt nước tạo khung cảnh huyền ảo; hoặc khi chiều tàn, hoàng hôn buông xuống, chỉ còn vệt nắng cuối cùng vương vấn trên mặt hồ lung linh như tấm gương trời khổng lồ hắt sáng lên không trung.

Ngắm khung cảnh tráng lệ ấy, khó có thể nghĩ rằng, ở dưới đáy hồ kia, cách đây không lâu chính là bản, là làng của hơn 67 hộ người Mông đầu tiên khai thiên, phá thạch lập ra bản “hạt gạo nhỏ” để trường tồn cùng lịch sử nơi này.

Giữ cho ngọc quý sáng và xanh