NHÂN CHỨNG CỦA NHỮNG KHOẢNH KHẮC HÀO HÙNG

Dương Tuấn Hoa

Bài đăng trong sách: "Trung đoàn Thủ đô Anh hùng - Ngày về vinh quang", NXB Hà Nội, 2014.

Vốn là một thanh niên nghèo, một thợ vẽ truyền hình ở thành phố Hải Phòng quê hương, được cách mạng giao nhiệm vụ, ông trở thành người chiến sĩ cầm máy, lăn lộn trên các chiến trường khói lửa, chứng kiến những đồn bốt địch bị diệt, xe cháy đen thui, xác giặc nằm ngổn ngang.

Ông đã có mặt trong nhiều khoảnh khắc không thể nào quên, như ở đồn Cẩm Lý (Bắc Giang) - nơi quân ta đánh giặc bằng mã tấu và lựu đạn; các trận chiến đấu ở núi Đanh (Vĩnh Phúc), ở Phúc Yên, ở Lai Châu, Tây Bắc, cả những trận đánh ban ngày như đợt truy kích đường 41. Trận nào cũng có ảnh chụp, chụp xong là làm ảnh ngay có khi chui vào đồn địch mà tráng phim, toàn cỡ phim 6x4.

Thời kỳ đó, làm ra một tấm ảnh đâu dễ dàng. Không có đèn flash, phải dùng pháo sáng chụp ban đêm. Dùng công sự làm buồng tối. Có khi quây vải bạt cạnh suối in tráng phim; dùng dòng suối chảy thay ngâm vỗ ảnh làm sạch, phơi khô, để kịp thời phục vụ chiến dịch...

Đó là chuyện trong 9 năm chống Pháp.

Rồi Nguyễn Đình Ưu đã vinh dự được chọn vào tiếp quản Hà Nội sớm. Cấp trên yêu cầu ông: phải làm thế nào chụp được bức ảnh “Ta ra ta, địch ra địch!”. Ông đã bám theo một mũi của Trung đoàn 102, thuộc Đại đoàn 308 về tiếp thu đoạn đường từ Ba Đình đến cầu Long Biên. Nghĩ đến những bức ảnh “Ta ra ta, địch ra địch” mà lo. Khó quá. Mãi vẫn chưa chụp được một kiểu ảnh như thế.

Về đến bốt Hàng Đậu, Nguyễn Đình Ưu nhận ra rằng, những tên lính Pháp bại trận rất sợ chụp ảnh. Chúng cứ cúi mặt xuống và chạy mau khi ông giơ máy. Rút kinh nghiệm, ông trao đổi với một chiến sĩ ta vào đổi gác, và bí mật tiếp cận bốt gác chờ sẵn. Lúc chiến sĩ ta bất ngờ xuất hiện thì bọn giặc trở nên lúng túng, bị động và lùi lũi cầm súng bước ra, mắt lấm lét, khẩu súng trong tay bị “pu” đi như tan biến trong một cơn ác mộng.

Ở bức ảnh hiếm hoi này, chúng ta được gặp một anh bộ đội quân phục chỉnh tề, tay cầm khẩu súng tiểu liên K50 với tư thế hiên ngang. Ngay phía trước, hai tên lính viễn chinh Pháp như bị nhòe đi... Đúng là bức ảnh “Ta ra ta, địch ra địch!”. Một khoảnh khắc đã khắc họa được hình ảnh nổi bật của người chiến thắng và kẻ chiến bại.

Nguyễn Đình Ưu đã rất thành công với chùm phóng sự ảnh mang tên Hà Nội sạch bóng quân thù về những ngày lịch sử trọng đại tháng 10/1954 ấy. Ngoài bức ảnh Lính Pháp rút khỏi bốt Hàng Đậu, còn có các bức: Quân Pháp rút khỏi cầu Long Biên, Những tên lính Pháp cuối cùng rút xuống tàu há mồm, Nhân dân Hà Nội tưng bừng đón mừng bộ đội; Anh hùng Nguyễn Quốc Trị, nét mặt rạng rỡ, nhận hoa của các bà mẹ Thủ đô; Các cô gái, các em thiếu nhi bên Hồ Gươm, trên Quảng trường Ba Đình nô nức tung cờ hoa chào mừng các chiến sĩ ta từ mặt trận trở về.