Sau khi tốt nghiệp khoa Toán, Trường đại học Sư phạm Huế, anh Trần Đình Chiến trở về quê hương gắn bó với bảng đen phấn trắng, tận tâm chèo đò, đưa các thế hệ học trò miền sơn cước đến với những ước mơ, chân trời mới. Thế nhưng, là người con sinh ra tại thủ phủ nuôi hươu sao lớn nhất cả nước, gắn bó với núi rừng và nghề nuôi hươu từ nhỏ, anh Chiến vẫn luôn đau đáu làm sao để nhiều người biết đến các sản phẩm nhung hươu của quê nhà nhiều hơn và bảo đảm thu nhập ổn định cho bà con nông dân.

Anh Chiến chia sẻ, ở Hương Sơn, bước vào nhà nào cũng có hươu, nuôi hươu trở thành một công việc và thú vui của mỗi hộ gia đình nơi đây. Hươu nuôi ở Hương Sơn nhiều hơn tất cả các vật nuôi khác cộng lại, mỗi trang trại có hàng trăm con, còn người dân nuôi nhỏ lẻ thì cũng dăm bảy con.

Về nguồn gốc nghề nuôi hươu, theo anh Chiến, bắt nguồn từ Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, người được coi là ông tổ ngành y học cổ truyền Việt Nam. Sau khi từ quan. ông đã về quê ngoại Hương Sơn, Hà Tĩnh ở ẩn và trong thời gian này, ngày ngày ông hái thuốc, viết sách, dạy người thuần hóa hươu rừng và nuôi hươu để thu hoạch một trong tứ đại linh dược, nhung hươu. Do vậy, người dân Hương Sơn không ai không biết nuôi hươu.

Hươu sao ở khu vực này được nuôi hoàn toàn bằng các loại lá, cây, cỏ có nguồn gốc từ dãy Trường Sơn hùng vĩ, kết hợp với điều kiện thổ nhưỡng thuận lợi cho loài vật hiền lành, nhút nhát này sinh trưởng. Khí hậu nắng nóng khắc nghiệt của miền trung, gió tây nam vào mùa hạ, gió mùa vào mùa đông dường như đã tôi luyện cho hươu sao Hương Sơn hình thành sức chịu đựng và đề kháng mà những con hươu sao nuôi ở vùng khác không có được. Chính vì thế, dù nuôi hươu lấy nhung đã phát triển ở nhiều địa phương trên cả nước, nhưng hươu sao nuôi ở Hương Sơn, Hà Tĩnh vẫn được biết đến là sản phẩm có chất lượng tốt nhất cả nước, và cũng đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý do Cục Sở hữu Trí tuệ Việt Nam theo quyết định số 787/QĐ-SHTT cấp ngày 28/2/2019.

Nhớ lại những năm 1990, anh Chiến cho biết, khi đó nghề nuôi hươu tăng trưởng nóng, giá 1 con hươu lên tới 40-50 triệu đồng (trong khi giá vàng thời điểm đó chỉ hơn 2 triệu đồng/cây). Người dân ồ ạt nuôi, nhưng thị trường tiêu thụ thì không có khiến nhiều gia đình thua lỗ lớn, chán nản. Chẳng thể trụ lại được với con hươu, không ít hộ đã bán hươu cho các lò mổ, chuyển hướng làm ăn, thậm chí hươu khi đó còn được thả vào rừng.

Sau này, thị trường ổn định hơn, nhưng bà con vẫn loay hoay, nuôi hươu lấy nhung, rồi sử dụng theo cách thức cách thức truyền thống như ngâm rượu hoặc sử dụng thô nên không khai thác được hết tiềm năng của sản phẩm này. Do đó, tuy đã có công việc dạy học ổn định, nhưng anh Chiến vẫn luôn trăn trở làm sao phát triển, khai thác hết giá trị và đưa sản phẩm đặc sản nhung hươu của quê hương tới gần hơn với người tiêu dùng.

Chính nỗi niềm và đam mê với nghề nuôi hươu lấy nhung đã thôi thúc anh Chiến thành lập Công ty cổ phần Nông nghiệp Hương Sơn, xây dựng thương hiệu Nhung hươu Chiến Sơn vào năm 2018. Bao nhiêu vốn liếng anh dành hết đầu tư máy móc, thiết bị sơ chế hiện đại để làm ra các sản phẩm chế biến sâu như nhung hươu khô thái lát, nhung hươu khô tán bột, rượu nhung hươu… Vừa dạy học, anh vừa tìm tòi chế biến sâu các sản phẩm từ nhung để có thể thu mua nhiều hơn cho bà con, đồng thời đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng và giúp nâng cao giá trị của nhung hươu.

Đến năm 2019, bất chấp những khuyên ngăn của bạn bè, người thân, anh quyết định dừng hẳn sự nghiệp giảng dạy để dành hết thời gian và tâm huyết phát triển công việc kinh doanh, đơn giản vì anh nghĩ việc dạy học mình không làm, thì sẽ có nhiều người khác làm thay được, nhưng nông dân đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm, thì đang cần những người như anh để đồng hành cùng bà con nâng cao vị thế của đặc sản quê hương.

Những ngày đầu đi tìm kiếm khách hàng, quảng bá sản phẩm là những ngày rất khổ. Từ nam ra bắc, Hội chợ nào anh Chiến cũng tham gia. “Có thời điểm đi hội chợ ở công viên Thống Nhất, rồi lại di chuyển tiếp đến Hồ Hoàn Kiếm, thời tiết ngoài bắc mùa đông rét giá, càng về đêm càng buốt, sản phẩm nhung hươu giá trị cao, không thể bỏ hàng tại quầy để đi tìm nhà nghỉ, anh đành dùng manh chiếu trải trên nền gạch ngủ giữa trời đông Hà Nội. Lúc đó, cực quá, anh thoáng nghĩ không hiểu sao lại bỏ nghề ổn định để giờ vất vả thế này”, anh Chiến nhớ lại những đầu gây dựng thương hiệu.

Mùa đông là thế, còn mùa hè thì nóng kinh khủng, anh và các bạn trong công ty vẫn kiên trì bám trụ, giới thiệu sản phẩm nhung hươu tới người dân tại các hội chợ. Cứ thế, rồi dần dần sản phẩm cũng có chỗ đứng nhất định, người dân dùng thấy tốt, giới thiệu cho nhau tìm đến Nhung hươu Chiến Sơn. May mắn tiếp tục đến khi anh Chiến được giới thiệu sản phẩm và chụp ảnh với các lãnh đạo cấp cao, khi đó huyện tỉnh mới biết đến doanh nghiệp anh và đến hướng dẫn, hỗ trợ tham gia Chương trình OCOP. Công ty có 4 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP, trong đó nhung hươu tán bột đạt 4 sao, các sản phẩm nhung hươu thái lát, nhung hươu tươi và rượu nhung hươu đạt chứng nhận 3 sao.

Giống như anh Chiến, chị Nguyễn Thị Hiền, cũng là một thí dụ điển hình thành công với mô hình kinh doanh nhung hươu chế biến sâu, đem lại giá trị cao cho sản phẩm quê hương. Những ngày đầu khởi nghiệp khó khăn, thiếu vốn, đi xúc tiến vất vả, máy móc công nghệ thô sơ, nhưng chưa khi nào chị có ý định từ bỏ đam mê với nghề nuôi hươu. Nhìn chị Hiền nhẹ nhàng cầm chậu ngô, bước vào chuồng cho hươu ăn, rồi xoa đầu, vuốt ve, chuyện trò hỏi han từng chú hươu, tôi đã hiểu được sự gắn bó, tình yêu của chị với mỗi chú hươu sao Hương Sơn lớn thế nào. Tâm huyết của chị được trả công xứng đáng khi cơ sở Nhung hươu Hiền Ngọc được khách hàng gần xa đón nhận ngày càng nhiều. Năm 2019, Nhung hươu Hiền Ngọc tham gia OCOP và có 4 sản phẩm đạt OCOP 3 sao: nhung hươu tươi, nhung khô thái lát, nhung hươu khô tán bột và rượu nhung hươu.