Ngành kỹ thuật, đặc biệt là năng lượng tái tạo, từ lâu đã được xem như một lĩnh vực chủ yếu dành cho nam giới. Tuy nhiên, cô Ngô Thị Kim Hậu, một giảng viên đầy nhiệt huyết tại Trường Cao đẳng Nghề Ninh Thuận đã khẳng định rằng, giới tính không phải là rào cản trong việc theo đuổi thành công trong ngành này.

“Tôi vẫn còn nhớ khi còn học đại học chuyên ngành điện, cả lớp chỉ có 4 bạn nữ. Đến lúc tốt nghiệp và bắt đầu làm ở công ty, tôi cũng là một trong số những phụ nữ hiếm hoi trong doanh nghiệp mảng kỹ thuật. Vốn tính tỉ mỉ, tôi nhanh chóng được giao nhiệm vụ giám sát các đồng nghiệp khác, mà toàn là nam giới. Sau một vài năm, tôi trở về quê tìm kiếm công việc kỹ thuật khác để tiện gần gũi với gia đình. Đó cũng là điểm bắt đầu cho hành trình 14 năm đi dạy của tôi tại trường Cao đẳng Nghề Ninh Thuận”, giảng viên Ngô Thị Kim Hậu chia sẻ.

Nhớ lại những ngày đầu mới vào nghề giảng dạy, cô Hậu thừa nhận gặp rất nhiều khó khăn khi cơ sở vật chất còn thiếu thốn, và phần lớn bài giảng của cô đều dựa trên lý thuyết khô khan. Việc thiếu thiết bị thực hành đã hạn chế khả năng cung cấp cho sinh viên trải nghiệm thực tế cần thiết để hiểu sâu hơn về ngành nghề mà họ đang theo đuổi. Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi khi cô nhận được sự hỗ trợ, đặc biệt từ Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ) trong khuôn khổ các dự án phát triển giáo dục nghề nghiệp liên quan đến năng lượng tái tạo.

Với sự hỗ trợ từ GIZ, cô đã tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu như lắp đặt điện mặt trời áp mái, kỹ thuật an toàn điện gió và nhiều khóa học khác giúp nâng cao năng lực chuyên môn. Những kiến thức mới mẻ này đã không chỉ giúp cô tự tin hơn trong việc giảng dạy mà còn mang đến những phương pháp truyền tải kiến thức hiệu quả hơn cho sinh viên.

Cô Hậu kể lại rằng, một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất trong sự nghiệp giảng dạy của mình là khi cô tham gia khóa đào tạo và trải nghiệm thực tế tại nhà máy điện gió ở Đắk Lắk năm 2022. Mặc dù ban đầu có nhiều người nghi ngờ về khả năng của cô, nhưng cô đã mạnh dạn leo lên turbine gió cao 94m để khám phá cơ cấu bên trong, trở thành giảng viên nữ đầu tiên làm điều này.

“Ban đầu tôi có chút cảm thấy lạ khi dường như mọi người hiểu với nhau là giảng viên nữ không nên leo lên trên turbine gió. Trong khi các đồng nghiệp nam vẫn còn e dè, lưỡng lự, tôi đã mạnh dạn chủ động đề xuất được leo lên turbine gió cao 94m, tận dụng tối đa cơ hội để mở mang tầm mắt của mình. Tôi vẫn còn nhớ như in cảm giác tự hào khi là giảng viên nữ đầu tiên được leo lên tháp turbine gió”, cô Hậu chia sẻ.

Sau khi tham gia các khóa đào tạo, cô Hậu không ngừng nỗ lực đổi mới phương pháp giảng dạy, tạo ra môi trường học tập hấp dẫn và truyền cảm hứng cho sinh viên. Thay vì chỉ dạy lý thuyết, cô đã biến các bài học về năng lượng tái tạo thành những buổi thực hành sinh động. Các sinh viên không chỉ ngồi nghe giảng mà còn được trực tiếp thao tác trên các thiết bị. Những bài học này mang tính ứng dụng cao, giúp sinh viên không chỉ hiểu lý thuyết mà còn nắm bắt được các quy trình thực tế tại các doanh nghiệp.

“Nhờ được liên tục trau dồi chuyên môn từ các khóa đào tạo cộng với cơ sở vật chất giảng dạy được hỗ trợ, tôi mang các kiến thức tôi được học về, cùng với các thiết bị bảo hộ cá nhân mới được cung cấp để đổi mới cách giảng dạy. Hàng chục giờ học lý thuyết khô khan về các nguyên tắc an toàn trước đây giờ biến thành hoạt động giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm. Việc học tập dựa trên cộng cụ thật, có tính áp dụng cao làm cho sinh viên hứng thú với việc học hơn”, cô Hậu cho biết.

Cô cũng đưa sinh viên tham gia thực tế tại các nhà máy lớn, nơi các em có cơ hội làm việc cùng các kỹ sư và công nhân, đồng thời quan sát trực tiếp các hoạt động của nhà máy. Đây là bước đi quan trọng giúp sinh viên không chỉ hiểu sâu hơn về ngành học mà còn chuẩn bị kỹ năng và kinh nghiệm thực tiễn, giúp họ tự tin bước vào thị trường lao động.

Từ những kinh nghiệm và kiến thức chuyên sâu mà tích lũy được, cô đã truyền cảm hứng cho hàng trăm sinh viên, đặc biệt là những nữ sinh còn e ngại khi theo đuổi ngành kỹ thuật. Cô luôn khuyến khích họ dám bước ra khỏi vùng an toàn, tin tưởng vào bản thân và không để giới tính cản trở sự nghiệp.

“Việc các em thành công ở mảng kỹ thuật hay không nằm ở tinh thần lăn xả và thái độ học tập tích cực. Giới tính không phải, và cũng sẽ không bao giờ là yếu tố ngăn cản em tiến xa trong ngành này”, cô Hậu nhấn mạnh.

Nội địa hóa chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo là một trong những mục tiêu quan trọng của Việt Nam trong quá trình phát triển ngành năng lượng. Theo các chuyên gia, để gia tăng tỷ lệ nội địa hóa, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, bảo đảm tính ổn định và lâu dài để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ.

GS, TS Lê Chí Hiệp, Trường Đại học Bách khoa Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Để gia tăng tỷ lệ nội địa hóa, cần phải có những chính sách đủ hấp dẫn và ổn định đối với các nhà đầu tư. Nội địa hóa không thể đạt được trong một sớm một chiều mà cần phải có lộ trình rõ ràng và bảo đảm tính khả thi”.

Nhằm thúc đẩy quá trình tham gia của doanh nghiệp trong nước vào chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ phát triển công nghiệp phụ trợ, khuyến khích, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng. Theo Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam sẽ tiếp tục ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo, đồng thời đẩy mạnh các chương trình nội địa hóa sản xuất thiết bị và công nghệ liên quan.

Tuy nhiên, bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam nhấn mạnh rằng, sự tham gia của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng ngành năng lượng tái tạo còn rất hạn chế. Tính đến thời điểm này, doanh nghiệp Việt Nam đã tham gia vào việc cung cấp một số linh kiện turbine điện gió, nhưng số lượng còn rất ít. Điều này cho thấy rằng Việt Nam cần một chiến lược dài hạn để phát triển nguồn nhân lực và hỗ trợ doanh nghiệp.

Về tầm nhìn dài hơi, theo bà Bình, để doanh nghiệp Việt có thể tham gia vào chuỗi cung ứng, quan trọng nhất là thị trường, tức các nhà máy năng lượng tái tạo phải cho doanh nghiệp cơ hội để tham gia vào chuỗi này.

“Nếu như không được tham dự để cung cấp linh kiện ngay từ đầu cho những công ty bán các thiết bị điện gió, điện mặt trời, doanh nghiệp Việt có thể tham dự vào công đoạn cung cấp linh kiện thay thế. Thực tế trong các nhà máy lớn của Việt Nam trong nhiều lĩnh vực, nhiều khi linh kiện thay thế mua tại Việt Nam vừa rẻ hơn, vừa tốt hơn lại vừa nhanh hơn các linh kiện thiết kế của hãng ban đầu. Những linh kiện đơn chiếc như vậy cần sự phát triển của thị trường nội địa và sẽ thuận lợi hơn rất nhiều so với nhập khẩu”, Phó Chủ tịch-Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam cho biết.

Để những nhà máy đã đi vào hoạt động có thể tìm những linh kiện thay thế trong nước, theo bà Bình, cần phải có kế hoạch sớm bởi quá trình bảo hành, bảo dưỡng sẽ biết được về kế hoạch các linh kiện nào cần thời gian để thay thế. Do đó, ngay từ bây giờ, các bên nên ngồi lại với nhau để thảo luận về những linh kiện nào các nhà máy năng lượng tái tạo có thể cần trong tương lai gần để phát triển sớm.

Bên cạnh đó, theo Quy hoạch điện VIII, trong tương lai, chiến lược phát triển điện phụ thuộc rất nhiều vào năng lượng tái tạo. Do đó, rất cần một chính sách nội địa hóa dài hơi của Chính phủ để làm sao ngay từ ban đầu khi những nhà máy năng lượng tái tạo bắt đầu triển khai, họ phải có trách nhiệm với việc nội địa hóa những phần linh kiện, phụ tùng liên quan chế tạo ở trong nước. Nếu có chiến lược ban đầu và có kế hoạch nội địa hóa rõ ràng sẽ giúp các bên có sự chuẩn bị, từ đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt có thể tham gia vào chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo.

Về chiến lược hỗ trợ các doanh nghiệp năng lượng tái tạo từ phía Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, bà Bình cho biết, thời gian tới, hiệp hội sẽ làm việc với các đơn vị liên quan về việc thiết lập bản đồ công nghệ cho các lĩnh vực cụ thể như điện mặt trời, điện gió trên bờ, điện gió ngoài khơi… để cùng xác định xem khu vực nào doanh nghiệp Việt có thể tham dự được, và trong tương lai lộ trình sẽ thực hiện như thế nào.

Về hỗ trợ kỹ thuật, đối với mảng năng lượng tái tạo liên quan một số quy định, tiêu chuẩn quốc tế khá đặc thù và chi phí cao, hiệp hội đang hỗ trợ cung cấp thông tin. Để làm tốt phần việc sản xuất linh kiện cho ngành này, bà Bình nhấn mạnh, năng lực sản xuất, đặc biệt là tối ưu hóa sản xuất phải tốt, tức phải bảo đảm về chất lượng và giá thành thì doanh nghiệp mới có thể cung ứng được vào các chuỗi này. Do đó, hiệp hội cũng sẽ hỗ trợ doanh nghiệp năng lượng tái tạo đạt được tiêu chuẩn về năng lực sản xuất để trong mọi hoàn cảnh, doanh nghiệp nội đều có thể đáp ứng được yêu cầu của khách hàng.