Chuyện nước sạch
ở Hà Lan

Điều làm tôi ngạc nhiên nhất ở Hà Lan đó là nước sạch, không mùi clo, có thể uống từ vòi mà không cần đun sôi và chất lượng không kém gì nước khoáng đóng chai không có ga. Tuy vậy, một số người Việt Nam vẫn thường đun nước sôi để nguội rồi mới uống vì thói quen mang theo nên khó thay đổi.

Nước sạch quan trọng như thế nào?

Nước sạch là nước bảo đảm an toàn cho sức khỏe, trong suốt, không mầu, không vị, không chứa vi khuẩn hay virus gây bệnh, ký sinh trùng gây bệnh, không có các chất độc hại cho người ăn uống, tắm rửa, giặt giũ.

Khi nguồn nước bị ô nhiễm thì các virus và vi khuẩn sẽ gây bệnh cho người dùng, hay giun sán sẽ chui vào ruột, mật, não, mắt... gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu ăn rau sống rửa bằng nước đó hay các hóa chất sẽ gây ung thư mặc dù nước đã được nấu sôi. Theo Tổ thức Y tế thế giới (WHO) có đến 75% người Việt Nam mắc bệnh giun sán, trong số đó trẻ em chiếm tỷ lệ từ 70 - 90%.
Một số các hóa chất thường gặp trong nước là sắt, măng gan, chì, asen, thủy ngân, nitrat, nitrit, amoni, hóa chất bảo vệ thực vật, các sản phẩm dầu, mỡ và các hóa chất dùng trong công nghiệp... Trong trường hợp hàm lượng vượt quá tiêu chuẩn cho phép sẽ gây hại đối với sức khỏe, nước chứa kim loại nặng (asen, chì, thủy ngân, hóa chất bảo vệ thực vật) gây ngộ độc và sử dụng trong thời gian dài sẽ có khả năng tích tụ trong các mô cơ thể, có thể gây nên các bệnh ung thư hoặc nhiễm độc mạn tính.

Việc sử dụng nước bị nhiễm bẩn cũng là nguyên nhân gây nên các bệnh đường tiêu hóa như tiêu chảy, thương hàn, tả, lỵ. Nhiều người dùng chung một nguồn nước bị nhiễm vi khuẩn gây bệnh như E. Coli, Salmonella có thể gây bùng phát các dịch như bệnh tiêu chảy, dịch tả trong cộng đồng.

Bảo vệ nguồn nước

Nguồn nước uống lớn nhất ở Hà Lan là nước ngầm (hơn 60%). Ở phía tây của Hà Lan, nước ngầm chứa quá nhiều muối, đó là lý do tại sao nước mặt (từ sông Rhine, Maas và IJsselmeer) được sử dụng ở đây. Gần các khu vực cồn cát ở bắc và nam Hà Lan, nước uống được sản xuất bằng cách thấm nước bề mặt vào cồn cát, làm sạch nước trước. Ngoài ra còn có một dạng trung gian: nước lọc ở bờ sông, nước bề mặt đã được hấp thụ vào lòng đất qua bờ sông.

Nước từ lòng đất thường đã có từ rất lâu, đôi khi là vài thế kỷ. Nước mưa phải mất một thời gian dài mới đến được vị trí đó và phần lớn đã được làm sạch bởi các lớp đất sét và cát. Hơn nữa, nó không còn chứa oxy nên không có vi khuẩn và virus trong đó. Do đó, khá dễ dàng để biến nó thành nước uống sạch, chất lượng cao.

Đối với nước mặt, quá trình này có phần phức tạp hơn, thường có hồ chứa nước thô mà nguồn từ nước mưa hay từ những con sông mưa, nơi chất lượng nước thường tốt hơn khi lưu lượng nước cao vì nồng độ các chất có khả năng gây hại thấp hơn. Nước bề mặt trải qua một chu kỳ mở rộng gồm các bước thanh lọc, bắt đầu ở các hồ chứa, nơi các hạt lớn hơn chìm xuống đáy và chẳng hạn như thực vật thủy sinh và động vật thủy sinh đã cung cấp khả năng lọc nước tự nhiên. Trong lọc nước uống, nước đi qua các bộ lọc khác nhau, có thể loại bỏ các hạt ngày càng nhỏ hơn ra khỏi nước. Cuối cùng, tất cả vi khuẩn và virus đều trở nên vô hại nhờ ánh sáng tia cực tím đặc biệt và than hoạt tính sẽ loại bỏ mùi, mầu và hương vị.

Những hồ chứa nước này thường có rừng cây bao bọc chung quanh như một khu bảo tồn thiên nhiên, không có khu dân cư hay nhà máy công nghiệp nào cả. Những khu vực có nước ngầm đều có bảng lưu ý như một tài nguyên vô giá cần được bảo vệ. Thường có một vành đai bảo vệ chung quanh một khu vực khai thác nước ngầm. Nước mưa rơi xuống đây ngấm vào đất và vài năm sau mới chảy xuống suối. Nếu có chất gây ô nhiễm trong lòng đất, chúng sẽ chảy theo. Đó là lý do tại sao các quy tắc được áp dụng để giữ sạch nước ngầm rất nghiêm ngặt. Thí dụ, người dân được phép khoan và đào, miễn là không quá sâu. Nhưng không thể sử dụng tất cả các nguồn nước cho nông nghiệp hoặc làm vườn. Và du khách không được phép đậu xe ở mọi nơi. Một số vùng như Drentel, nông dân làm ruộng dùng nhiều chất phân đạm gây ra nồng độ nitrat lớn ở trong nước rồi ngấm vào nước ngầm và chính quyền địa phương đã phải có những biện pháp kịp thời để khắc phục.

Làm sao bảo đảm chất lượng nước uống tốt?

Đầu tiên, câu hỏi chính: chất lượng nước uống tốt là gì? Và ai xác định điều đó? Tại Hà Lan, tất cả các yêu cầu về chất lượng đối với nước máy được quy định trong Đạo luật Nước uống và Nghị định về Nước uống. Điều này bao gồm, thí dụ, các tiêu chuẩn về nồng độ cho phép của một số chất trong nước uống, chẳng hạn như nitrat, đồng và chì. Nhưng nó cũng nêu rõ mức độ thường xuyên phải kiểm tra nước uống, các tiêu chuẩn và kiểm soát chặt chẽ. Ngoài ra, tất cả mười công ty nước uống thường kiểm tra các giá trị ngưỡng thậm chí còn nghiêm ngặt hơn để bảo đảm rằng họ vẫn tuân thủ tốt các yêu cầu pháp lý đó. Do đó, nước máy được kiểm soát chặt chẽ hơn so với thực phẩm ở Hà Lan. Nó phải đáp ứng hàng trăm yêu cầu, gấp nhiều lần so với nước đóng chai chẳng hạn.

Những quy tắc nghiêm ngặt về nguồn nước và lọc nước bảo đảm cho Hà Lan có “nước máy tốt nhất thế giới”. Theo một nghiên cứu so sánh trên tạp chí khoa học hàng đầu Science cho thấy chất lượng nước uống ở Hà Lan tốt hơn nhiều so với ở Vương quốc Anh và Hoa Kỳ. Theo các nhà nghiên cứu, điều này chủ yếu do Hà Lan đã duy trì mạng lưới phân phối của mình (đường ống nước uống) tốt hơn nhiều so với ở hai quốc gia đó. Những đường ống dẫn nước hầu như không bị rò rỉ nên rất ít nước thất thoát ra ngoài. Điều quan trọng hơn nữa là các chất độc hại, vi khuẩn và virus gây bệnh không có cơ hội xâm nhập vào nước uống tinh khiết thông qua những rò rỉ này. Và bởi vì tất cả vi khuẩn và virus đều trở nên vô hại, bị tiệt trùng trong quá trình xử lý nước bằng tia UV hoặc khí ozone chẳng hạn, nên không cần thiết phải thêm chất khử trùng như clo. Hà Lan là nước duy nhất trên thế giới mà nước máy không có vị clo nên không ngửi thấy mùi clo lập tức như ở Tây Ban Nha, Pháp và Anh.

Người dân có thể mỗi tháng một lần được cập nhật với thông tin về chất lượng nước uống. Có mười công ty cung cấp nước uống chuyên nghiệp đã tổ chức rất tốt, phối hợp tốt với nhau để bảo đảm nước uống có chất lượng cao, chia sẻ kiến thức cho nhau. Ở Hà Lan, không có hóa chất nào như florua được thêm vào nước. Các tiêu chuẩn nghiêm ngặt và các giá trị hướng dẫn đã được soạn thảo về các chất có khả năng gây hại khác mà mọi công ty cung cấp nước uống phải tuân thủ. Những giá trị này được quy định trong Chỉ thị về Nước uống của châu Âu và luật pháp quốc gia, chẳng hạn như Nghị định về Nước uống. RIVM - Cơ quan quản lý nước thay mặt Bộ Cơ sở hạ tầng và Quản lý nước đặt ra các giá trị này, có tính đến cả những người tiêu dùng dễ bị tổn thương nhất, chẳng hạn như phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh và người già. Trong trường hợp không chắc chắn về ảnh hưởng có thể có đối với sức khỏe, các giới hạn an toàn bổ sung được tích hợp vào giá trị tiêu chuẩn hoặc hướng dẫn.

Tuy vậy, nước uống từ vòi đáp ứng các yêu cầu khắt khe ở mọi nơi trên đất nước Hà Lan nhưng không hoàn toàn giống nhau về thành phần. Đơn cử, có sự khác biệt nhỏ về tỷ lệ khoáng chất và độ cứng của nước. Điều này là do nước uống được sản xuất và phân phối tại địa phương bởi mười công ty nước uống.
Cách quản lý bảo vệ nguồn nước và phương pháp lọc nước không có clo là điều Việt Nam nên nghiên cứu và học hỏi. Hy vọng sẽ có thể áp dụng cách làm của họ vào nước ta trong thời gian gần nhất.

Tổ chức thực hiện :
Ban Nhân Dân hằng tháng
Nội dung :
Lâm Nhi-Đức Tuấn-Lâm Việt Tùng-Tiểu Vũ-Bình Nhi
Trình bày mỹ thuật :
Duy Thanh
Ảnh :
Nguyễn Hải, Trần Đức, Hương Nguyễn, Reuters, nguồn internet