Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân, quan điểm hậu cần toàn dân của Đảng làm cơ sở vận dụng sáng tạo trong xây dựng, củng cố hệ thống tổ chức hậu cần nhân dân các cấp, gắn với xây dựng khu vực phòng thủ địa phương vững chắc để sẵn sàng chi viện hậu cần cho lực lượng vũ trang trong mọi tình huống

Quán triệt đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân, quan điểm hậu cần toàn dân nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị, trong đó lực lượng vũ trang nhân dân làm nòng cốt để bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây là sự kế thừa tư tưởng, nghệ thuật quân sự, truyền thống của dân tộc trong lịch sử dựng nước và giữ nước.

Trong kháng chiến chống Pháp, bảo đảm hậu cần cho quân đội không phải chỉ có hậu cần quân đội, mà còn có sự chi viện đắc lực của hậu cần địa phương, sự tham gia trực tiếp và rất to lớn của hậu cần nhân dân. Hậu cần quân đội luôn kết hợp chặt chẽ với hậu cần địa phương và sử dụng lực lượng của hậu cần nhân dân để bảo đảm cho quân đội xây dựng và tác chiến. Đó là quan điểm chiến tranh nhân dân, hậu cần nhân dân Việt Nam; đó là đường lối chiến tranh nhân dân - toàn dân đánh giặc, toàn dân làm hậu cần.

Trong kháng chiến chống Mỹ, qua các giai đoạn chiến tranh, trên mọi địa bàn hoạt động, nhân dân ta đã tích cực tham gia công tác hậu cần, ủng hộ, giúp đỡ lực lượng vũ trang về mọi mặt, từ việc đóng góp sức người, sức của dưới mọi hình thức: Tự nguyện quyên góp “quỹ nuôi quân”; tự may sắm trang bị cho con em mình khi đưa vào lực lượng vũ trang; đóng góp theo nghĩa vụ “đảm phụ giải phóng” đến trực tiếp tham gia vào tiếp tế bảo đảm ăn, ở, sinh hoạt cho các lực lượng vũ trang; tải thương, che giấu, nuôi dưỡng, cứu chữa thương binh… có thể nói, ngay trong những hoàn cảnh hết sức khó khăn, ác liệt, nhân dân ta vẫn hướng về cách mạng, tham gia mọi mặt công tác hậu cần, từ hình thức thấp đến hình thức cao, từ phân tán nhỏ lẻ đến tập trung quy mô lớn có tổ chức của các đoàn thể quần chúng, các địa phương ở vùng giải phóng cũng như trong vùng địch kìm kẹp khống chế.

Thực hiện quan điểm hậu cần toàn dân của Đảng, tiếp tục hoàn thiện hệ thống tổ chức, gắn với phạm vi chức năng của từng cơ quan, tổ chức địa phương, đơn vị, trong đó: Ở bộ, ngành Trung ương: theo lĩnh vực, ngành, tổ chức các đơn vị dự bị động viên tương ứng với tổ chức và chuyên môn hậu cần quân sự (bệnh viện, đội điều trị, đội vệ sinh phòng dịch; trung, tiểu đoàn, đại đội vận tải, xăng dầu; kho vật tư, hàng hóa; trạm, xưởng sản xuất, chế biến, sửa chữa…), tổ chức tốt huấn luyện chuyên môn, nghiệp vụ quân sự, sẵn sàng động viên mở rộng, phát triển lực lượng cho hậu cần chiến lược, chiến dịch, hoặc thực hành các mặt bảo đảm theo yêu cầu nhiệm vụ tác chiến.

Ở cấp tỉnh, thành phố: theo lĩnh vực, ngành, quy mô, cơ cấu tổ chức, các sở, ngành tổ chức các phân đội dự bị động viên tương ứng với hậu cần quân sự, sẵn sàng động viên bổ sung cho hậu cần quân sự địa phương và các lực lượng tác chiến trên địa bàn; tham gia bảo đảm hậu cần cho tác chiến theo kế hoạch, hiệp đồng.

Xã, phường, thị trấn: tổ chức các tổ, đội, theo các mặt bảo đảm hậu cần (nấu ăn, tiếp tế cơm nước; vận tải bộ, thô sơ, chuyển thương binh; chăm sóc thương, bệnh binh…), bảo đảm cho dân quân tự vệ chiến đấu và tham gia bảo đảm cho các lực lượng tác chiến trên địa bàn.

Đối với các tổ chức chính trị - xã hội, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp, tổ chức kinh tế… theo quy mô, lĩnh vực hoạt động, tổ chức lực lượng tự vệ chuyên ngành tương ứng, tham gia chiến đấu, phục vụ, bảo đảm chiến đấu theo chức năng và chuyên môn, nghiệp vụ ngành, lĩnh vực.

Khi có tình huống, hoặc xảy ra chiến tranh, thành lập Hội đồng Cung cấp Trung ương, chiến trường (mặt trận). Củng cố, duy trì tốt hoạt động của Hội đồng cung cấp khu vực phòng thủ tỉnh, huyện, Ban hậu cần nhân dân cơ sở xã, phường, thị trấn, trong tham mưu giúp Chính phủ, chính quyền địa phương, thực hiện chức năng huy động, khai thác mọi nguồn lực của đất nước, địa phương, các tổ chức, cá nhân, đáp ứng yêu cầu bảo đảm hậu cần tác chiến; phối hợp với hậu cần quân đội bảo đảm, phục vụ tác chiến theo quy định.

Hai là, phát huy vai trò nòng cốt của hậu cần quân đội trong xây dựng hậu cần nhân dân

Trong kháng chiến chống Pháp, Hậu cần quân đội được tổ chức ban đầu là các ngành, từng bước phát triển thành hệ thống thống nhất trong toàn quân. Hậu cần địa phương cũng hình thành tổ chức đến cấp tỉnh, phát huy tác dụng trong việc chi viện nhân lực, vật lực cho hậu cần quân đội, là chỗ dựa của hậu cần quân đội. Hậu cần nhân dân là lực lượng to lớn, luôn có vai trò rất quan trọng phục vụ hậu cần quân đội, phục vụ kháng chiến. Ba thành phần của hậu cần có mối quan hệ khăng khít, trong đó hậu cần quân đội là nòng cốt: xây dựng kế hoạch, xác định nhu cầu, tham mưu với Đảng, Nhà nước chỉ đạo hậu cần địa phương, hậu cần nhân dân và sử dụng lực lượng của hậu cần nhân dân để bảo đảm cho quân đội xây dựng và tác chiến.

Trong kháng chiến chống Mỹ, từ hậu phương đến tiền tuyến, trên khắp các mặt trận, nhân dân vừa trực tiếp cầm súng chiến đấu, vừa là lực lượng hậu cần tại chỗ, đông đảo nhất, bảo đảm và phục vụ bộ đội chiến đấu, nhất là trên các mặt trận bảo đảm giao thông, tiếp đạn, tiếp gạo, cứu chữa thương binh...

Ở miền Nam, từ phong trào “Đồng khởi” đến các cuộc đấu tranh chính trị, nổi dậy phá “ấp chiến lược”, phát triển chiến tranh du kích chống địch càn quét trên cả ba vùng chiến lược, ở đâu nhân dân cũng là chỗ dựa, là nơi đứng chân, là lực lượng tiếp vận và bảo đảm nguồn cung cấp tại chỗ cho các đơn vị chủ lực tác chiến. Nhiều cơ sở mật nuôi giấu cán bộ, ém sẵn vũ khí được xây dựng ngay trong nội thành bảo đảm cho bộ đội đặc công và biệt động đánh sâu vào các căn cứ trong hậu phương địch...

Tiếp nối kinh nghiệm trong kháng chiến chống Pháp, hậu cần nhân dân ở các chiến trường miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ đã phát triển rất cao, sáng tạo nhiều phương thức tạo nguồn và bảo đảm linh hoạt, phù hợp với thực tế chiến trường và nhiệm vụ tác chiến. Hướng ra tiền tuyến lớn miền Nam, nhân dân ta trên hậu phương lớn miền Bắc đã “làm việc bằng hai”, vừa chiến đấu, vừa tiếp tục đẩy mạnh sản xuất, không ngừng tăng cường lực lượng, vật chất ra chiến trường với tinh thần “thóc thừa cân, quân thừa người”, “xe chưa qua, nhà không tiếc”...

Vừa chi viện tiền tuyến, vừa tiếp tục đẩy mạnh sản xuất; xây dựng tiềm lực và giữ vững sự ổn định của hậu phương, chăm lo, thực hiện chính sách hậu phương quân đội, hậu cần nhân dân trên miền Bắc thực sự là chỗ dựa, là nguồn cung cấp vật chất; đồng thời, là lực lượng trực tiếp đảm bảo và phục vụ trên tất cả các mặt hoạt động của ngành Hậu cần. Dựa vào sự chăm lo, giúp đỡ và tham gia đông đảo, trực tiếp của nhân dân các địa phương cả nước, sự giúp đỡ và hiệp đồng bảo đảm, thực hiện của các cơ quan, đơn vị bạn trong và ngoài quân đội, các lực lượng của ngành Hậu cần đã được xây dựng, phát triển nhanh chóng; trưởng thành vững chắc.

Dựa vào hậu phương quốc gia, hậu phương tại chỗ, kết hợp với hậu cần địa phương và hậu cần nhân dân, sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, trong đó ngành Hậu cần quân đội là nòng cốt được phát huy mạnh mẽ. Trong thế trận rộng khắp của chiến tranh nhân dân, một thế trận liên hoàn của hậu cần nhân dân kết hợp với hậu cần địa phương và hậu cần quân đội đã hình thành, phát triển nhanh, quy mô ngày càng rộng lớn, có thể chi viện và hỗ trợ lẫn nhau, làm cho quân địch dù đã huy động đến mức cao nhất sức mạnh quân sự, khoa học kỹ thuật cũng không thể nào ngăn chặn và chia cắt được. Trong thế trận đó, các lực lượng hậu cần quân đội được tổ chức đồng bộ, ngày càng hiện đại, cơ giới hóa; các chế độ, quy định... về hậu cần tiếp tục được xây dựng, bổ sung phù hợp với sự phát triển của ngành và yêu cầu phục vụ, bảo đảm chiến đấu.

Để phát huy vai trò nòng cốt của hậu cần quân đội trong xây dựng hậu cần nhân dân, trước hết, làm tốt công tác tham mưu, hoàn chỉnh hệ thống cơ chế chính sách để xây dựng tiềm lực, thế trận hậu cần. Theo phạm vi chức năng, cơ quan hậu cần các cấp kiến nghị, đề xuất xây dựng, ban hành đầy đủ, đồng bộ, thống nhất pháp luật, cơ chế, chính sách về xây dựng và huy động mọi tiềm lực của đất nước, bảo đảm cho quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Kết hợp chặt chẽ kinh tế - quốc phòng, quốc phòng - kinh tế, thực hiện xây dựng tiềm lực hậu cần ở tất cả các ngành, lĩnh vực kinh tế - xã hội, ở các địa bàn, tạo tiềm lực, sức mạnh vật chất đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, sẵn sàng bảo đảm cho tác chiến.

Hoàn thiện cơ chế, phương thức, đẩy mạnh xây dựng và hoạt động hậu cần phòng thủ quân khu, khu vực phòng thủ địa phương, huy động tiềm lực đất nước cho quân sự, quốc phòng, chiến tranh; chỉ đạo, thực hiện tốt chủ trương Quân đội tham gia xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh. Quy hoạch, tổ chức bố trí các thành phần hậu cần phù hợp với thế trận quân sự theo quyết tâm, kế hoạch tác chiến ở các cấp, đảm bảo kết hợp chặt chẽ kinh tế - quốc phòng, quốc phòng - kinh tế, xây dựng toàn diện, có trọng tâm, phát huy được sức mạnh tổng hợp của các thành phần lực lượng; đảm bảo liên hoàn, cơ động, vững chắc, gắn kết với các thành phần kinh tế trên từng vùng, miền, địa bàn, địa phương và cả nước, sẵn sàng chuyển hóa linh hoạt theo tình huống nếu xảy ra.

Ba là, đẩy mạnh xây dựng, chuẩn bị hậu cần nhân dân tạo tiềm lực hậu cần vững mạnh đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới

Để huy động, sử dụng lực lượng, phương tiện vật chất nhanh nhất, kịp thời nhất, giảm bớt được nhiều công sức vận chuyển từ nơi khác đến và hạn chế được thiệt hại do địch đánh phá, ngăn chặn bảo đảm cho tác chiến, trước hết cần quan tâm xây dựng hậu cần nhân dân rộng khắp. Lực lượng, phương tiện, vật chất hậu cần nhân dân nằm trong nền kinh tế - xã hội và dân cư trên cả nước; trong chiến tranh, nằm ở vùng tự do, vùng giải phóng và cả trong vùng tranh chấp, vùng địch chiếm. Trong chiến tranh giải phóng, do đánh giá đúng tình hình mọi mặt, ta đã có các giải pháp linh hoạt, sáng tạo trong triển khai thực hiện:

Trong kháng chiến chống Pháp ta tổ chức chiến trường và phân chia các khu vực, địa bàn phù hợp với điều kiện đất nước để xây dựng hậu phương, hậu cần tại chỗ (chủ yếu là hậu cần nhân dân) của cấp chiến lược, chiến dịch. Đề ra chủ trương về kinh tế: Phải xây dựng một nền sản xuất hợp lý để thực hiện tự cấp, tự túc, cải thiện đời sống cho nhân dân lao động, phá kinh tế địch; tịch thu tài sản ruộng đất của bọn phản quốc cấp cho dân nghèo và gia đình bộ đội, triệt để thực hiện giảm tô, chia lại công điền một cách hợp lý và công bằng[1].

Với chính sách kinh tế kháng chiến, nguồn vật chất bảo đảm cho lực lượng vũ trang ngày càng dồi dào để tổ chức các chiến dịch theo các quy mô khác nhau. Đông Xuân 1953 - 1954 ta liên tiếp mở các chiến dịch, đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ, việc bảo đảm lương thực cho chiến dịch phải tổ chức tạo nguồn khai thác trên 11 tỉnh thuộc 4 liên khu (Việt Bắc, Tây Bắc, Liên khu 4 và một phần Liên khu 3) được 12.950 tấn. Huy động ở hậu phương được 25.056 tấn lương thực, 1.783 tấn xăng dầu...

Trong kháng chiến chống Mỹ, kế thừa kinh nghiệm của cuộc kháng chiến chống Pháp, việc xây dựng, chuẩn bị hậu cần nhân dân được tiến hành khẩn trương, nhanh chóng đồng bộ, đáp ứng tối đa nhiệm vụ chính trị, quân sự trong từng giai đoạn:

Trên miền Bắc, sau 1954, Đảng, Nhà nước chủ trương: Phục hồi nền kinh tế, ổn định đời sống nhân dân, chi viện sức người, sức của cho miền Nam. Cao trào hành động cách mạng và chiến tranh cách mạng với khẩu hiệu: “Mỗi người làm việc bằng hai”, “Vì miền Nam ruột thịt” diễn ra rộng khắp, nhờ đó chi viện sức người, sức của cho miền Nam ngày một lớn. Ngay sau khi Hiệp định Pa-ri được ký kết, quân và dân ta đã khẩn trương khắc phục hậu quả chiến tranh phát triển kinh tế và văn hoá, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, kết hợp kinh tế với quốc phòng và tăng cường tiềm lực quân sự, ổn định đời sống nhân dân, chi viện sức người, sức của từ hậu phương lớn miền Bắc cho tiền tuyến miền Nam có điều kiện được đẩy mạnh hơn bao giờ hết.