Du lịch nỗ lực “phá băng”

Chưa bao giờ trong lịch sử hơn 60 năm của ngành Du lịch phải chứng kiến khó khăn chồng chất khó khăn như hiện nay. Trải qua 4 lần bùng dịch Covid-19, du lịch và lữ hành như người vừa ốm dậy liên tiếp gặp bão, cơn sau mạnh hơn cơn trước. Đại dịch đã khiến ngành Du lịch đóng băng nhưng dưới lớp băng ấy, “mầm cây” vẫn chắt chiu sự sống, chỉ chờ cơ hội để vươn mình khỏi lớp băng giá và phát triển mạnh mẽ.

Chạm đáy trong “bão Covid-19”

"Ở nhà giãn cách, thời gian kéo dài hết sức. Lại không có thu nhập nên hằng đêm tôi hay mơ, hay giật mình về chuyện con hỏi mẹ tiền nộp học, tiền mua sách vở, tiền chữa xe”, chị Trần Thị Xin (phường Thanh Hà, TP Hội An) tâm sự. Gần 20 năm bán hàng rong những lắc xỏ tay, con vật bằng gốm mộc Thanh Hà trong khu phố cổ Hội An, chưa khi nào chị Xin thấy phố Hội “ốm” lâu như những ngày này.

Chị Xin nhớ lại, cuối tháng hai, đầu tháng ba năm 2020, chị vẫn nghe người ta nói râm ran về một bệnh dịch lan trên thế giới. Nhiều người có cửa hàng lớn trên phố cho chị hay rằng, khách quốc tế sẽ không đến Hội An nữa.

“Tôi chỉ nghe thôi và không tin vào những điều mình đã nghe. Khách của tôi, những người từ nơi khác về. Họ hân hoan khi nhìn mặt hàng của tôi bán. Họ vui đùa với nhiều hàng rong bán trái cây bên bờ sông Thu Bồn. Những cảnh đó cũng là một phần cuộc sống của chị em chúng tôi”, chị Xin kể.

Tháng 8/2020, giãn cách lần hai, tháng 5/2021 giãn cách tiếp. Giữa thời gian không giãn cách, hàng rong cũng không hoạt động được vì khách chỉ đi du lịch ngắn ngủi, không có nhu cầu mua sắm. Không riêng hàng rong mà hàng gì cũng ế.

“Cứ mỗi một ngày, vào giờ đó, tôi nhớ phố. Ở nhà nhìn đồng hồ, nhìn ngày trôi qua, dài lê thê”, người phụ nữ lam lũ với gánh nặng gia đình có chồng bệnh nặng và hai đứa con đang tuổi ăn học, sống dựa vào gánh hàng rong từ khách du lịch buồn bã nói.

Chị bảo, ngay cả trong giấc ngủ mơ, đâu đó, nụ cười của khách du lịch, ánh mắt ngạc nhiên khi nhìn những mặt hàng của chị và lời hỏi giá bằng tiếng Anh, tiếng Việt vẫn đâu đó hiện về. Trong lời kể của chị đều chan chứa mong đợi dịch bệnh mau qua đi, cuộc sống hãy trở lại như trước đây.

Không chỉ chị Xin, mà hàng nghìn lao động trong ngành du lịch đang chờ đợi ngày du lịch được hồi sinh, dù chỉ được một phần của trước đại dịch.

Trước khi Covid-19 xuất hiện, từ năm 2015 - 2019, khách quốc tế đi du lịch Việt Nam đã tăng 2,3 lần, từ 7,9 triệu lên 18 triệu; khách nội địa tăng từ 57 triệu lượt lên 85 triệu lượt. Năm 2019 ngành Du lịch đóng góp trên 9,2% vào GDP cả nước. Năng lực cạnh tranh của du lịch Việt Nam tăng 12 bậc từ hạng 75/141 năm 2015 lên hạng 63/140 nền kinh tế năm 2019.

Đang trên đà tiệm cận thành ngành kinh tế mũi nhọn, “cơn bão” Covid-19 mang sức công phá khổng lồ đã kéo du lịch chạm đáy. Dịch Covid-19 đã chấm dứt chuỗi tăng trưởng trung bình gần 23%/năm về lượng khách quốc tế của giai đoạn 2015-2019. Năm 2020, đại dịch đã lấy đi 80% lượng khách quốc tế tới Việt Nam, 34,1% lượng khách nội địa so với năm 2019 và tổng thu du lịch chỉ đạt 312.000 tỷ đồng, giảm khoảng 58,7%.

Sau 4 lần “tắt-mở” tương ứng với 4 đợt bùng phát mạnh của dịch bệnh, hoạt động kinh doanh du lịch đã gần như tê liệt, các doanh nghiệp du lịch đứng trước nguy cơ cạn kiệt nguồn lực. Khó khăn đã len lỏi vào từng ngóc ngách của mỗi số phận người làm du lịch, từ doanh nghiệp lớn tới những người bán hàng rong cho du khách như chị Xin.

Trao đổi với Tri thức trẻ ngày 22/7, ông Trần Trọng Kiên, Chủ tịch Hội đồng tư vấn Du lịch Quốc gia (TAB) cho hay, đợt bùng dịch thứ 4 đúng mùa cao điểm du lịch hè kéo dài từ 30/4 đến nay đã khiến khoảng 80% các công ty du lịch đóng cửa, 85% nhân viên bị ảnh hưởng hoặc giảm lương. Điều này cũng đồng nghĩa với hàng triệu người mất việc, hoặc bị sụt giảm thu nhập rất nhiều.

Nhóm người trong ngành có mức thu nhập thấp, lao động phổ thông hoặc chuyên môn không cao, phải chuyển sang ngành khác như nông nghiệp, tài xế xe công nghệ hoặc xây dựng rơi vào khoảng 500 – 600 nghìn người…

Tổng cục Thống kê công bố số liệu cho thấy, trong 9 tháng đầu năm 2021, khách du lịch nội địa tiếp tục giảm 16% so với cùng kỳ 2020, đạt 31,5 triệu lượt khách; khách quốc tế đến Việt Nam ước tính đạt 114,5 nghìn lượt người, giảm 97% so với cùng kỳ năm trước. Tổng thu từ khách du lịch giảm 41%.

Những con số này mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm khó khăn chưa từng có mà ngành du lịch Việt Nam đang phải trải qua. Đa số công ty, doanh nghiệp trong ngành du lịch và lữ hành buộc phải cắt giảm tối đa nhân sự để duy trì bộ khung, cầm cự chờ ngày du lịch được phục hồi. Nhiều lao động trong ngành du lịch phải chuyển nghề chưa biết khi nào mới có thể quay lại nghề cũ.

"Chìa khóa" để mở cửa lại
du lịch quốc tế

Từ bài học sống chung với Covid-19 của thế giới, thành công từ những mô hình mở cửa du lịch quốc tế tại châu Âu, mà đặc biệt là quốc gia láng giềng với mô hình "Hộp cát Phuket" tại Thái Lan, Việt Nam xác định phải tái mở dần du lịch quốc tế song hành với mở lại du lịch nội địa.

Với những điều kiện có sẵn, đảo ngọc Phú Quốc đã được lựa chọn là điểm đến đầu tiên ở Việt Nam thí điểm mở cửa đón khách du lịch quốc tế sau thời gian dài “đóng băng” vì dịch Covid-19.

Tại cuộc làm việc giữa Bộ VHTTDL và UBND tỉnh Kiên Giang về Kế hoạch thí điểm đón khách du lịch quốc tế đến Phú Quốc, Bộ trưởng VHTTDL Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh: “Khi mở cửa trở lại phải bảo đảm an toàn cho cả người dân và du khách. Hy vọng, thị trường quốc tế sẽ được khởi động lại hiệu quả, an toàn bắt đầu từ hiệu ứng Phú Quốc”.

Tỉnh Kiên Giang cùng Bộ VHTTDL đã thống nhất thời điểm bắt đầu thí điểm đón khách quốc tế đến Phú Quốc là cuối tháng 11/2021. Thời gian mở cửa chính thức sẽ được dựa theo thời điểm phủ vaccine Covid-19 cho 90% dân số Phú Quốc theo tinh thần của Bộ trưởng VHTTDL: “Việc mở lại thị trường làm đến đâu phải chắc đến đấy, chia lộ trình rõ ràng, bảo đảm việc mở lại hiệu quả; an toàn cho người dân và khách du lịch; khẳng định hình ảnh điểm đến Việt Nam”.

Song song với việc xin ưu tiên phân bổ vaccine và đẩy nhanh tốc độ tiêm chủng cho người dân Phú Quốc, chương trình du lịch khép kín đã được lên kế hoạch chi tiết, lấy ý kiến rộng rãi từ các doanh nghiệp lưu trú, du lịch, lữ hành, cơ quan quản lý từ trung ương tới địa phương.

Cho đến thời điểm này mọi công việc chuẩn bị cho việc thí điểm đón khách quốc tế đến Phú Quốc đang dần được hoàn tất. TCDL tiếp tục lấy ý kiến đóng góp của các bên liên quan, hoàn thiện nội dung về quảng bá để sớm trình cấp có thẩm quyền thông qua trong thời gian sớm nhất.

Một trong những yếu tố để bảo đảm thực hiện thành công thí điểm mở cửa du lịch quốc tế tại Phú Quốc là vấn đề công nhận "Hộ chiếu vaccine" giữa Việt Nam và các nước. Tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 7/10 vừa qua, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng thông báo, lãnh đạo Chính phủ đã đồng ý với Bộ tiêu chí công nhận và sử dụng "Hộ chiếu vaccine" của các nước tại Việt Nam do Bộ Ngoại giao đề xuất.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao cũng chính thức thông tin tới thế giới rằng, “Bộ VHTTDL Việt Nam đang phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, xây dựng kế hoạch thí điểm đón khách du lịch đã được tiêm chủng tới Việt Nam, trước mắt là sớm triển khai thí điểm ở Phú Quốc trong thời gian tới”.

Nếu mô hình thí điểm đón khách quốc tế tới Phú Quốc thành công, TCDL dự kiến sẽ mở rộng thí điểm đón khách quốc tế ra một số điểm đến khác đáp ứng yêu cầu như Hạ Long (Quảng Ninh), Hội An (Quảng Nam), Nha Trang (Khánh Hòa), Đà Lạt (Lâm Đồng).

Để chuẩn bị cho việc đón khách quốc tế trở lại “đảo ngọc”, TCDL cùng nhóm chuyên gia từ Canada, Philippines, Hàn Quốc và Việt Nam xây dựng chương trình truyền thông, quảng bá thu hút khách quốc tế đến Phú Quốc, cũng như chuẩn bị từng bước mở cửa hoàn toàn du lịch Việt Nam.

Chương trình truyền thông thí điểm mở cửa đón khách vào Phú Quốc có tên là "Roam Phu Quoc - "Khám phá/du ngoạn Phú Quốc” đã chính thức lên sóng, hướng đến các thị trường khách du lịch mục tiêu của Việt Nam (Đông Bắc Á, châu Âu, châu Mỹ và châu Đại dương).

Không chỉ chuẩn bị thí điểm mở cửa Phú Quốc, Chiến dịch quảng bá chuẩn bị cho giai đoạn mở cửa hoàn toàn Việt Nam sẽ có chủ đề "Live Fully in Vietnam - Sống trọn vẹn tại Việt Nam," nhằm tiếp tục đẩy mạnh quảng bá thương hiệu du lịch "Việt Nam: Việt Nam - Vẻ đẹp bất tận" (Vietnam - Timeless Charm).

Liên kết để phục hồi

Thực tế của nhiều quốc gia trên thế giới đang chứng minh, mức độ mở lại các hoạt động du lịch là một trong nhiều chỉ báo quan trọng về khả năng thích ứng linh hoạt, sống chung với Covid-19. Tại Việt Nam, lộ trình tái mở cửa du lịch nội địa và quốc tế dù đã được vạch rõ, nhưng vẫn còn đó nhiều khó khăn sau một thời gian hứng chịu liên tiếp “các cú đấm bồi” của đại dịch Covid-19.

Kế hoạch đón khách du lịch trở lại cũng đang khiến các địa phương và doanh nghiệp du lịch loay hoay với bộ tiêu chí du lịch an toàn, vì hiện nay mỗi địa phương lại có những tiêu chí riêng. Việc làm thế nào để di chuyển, kết nối thông suốt các "vùng xanh" liên tỉnh đang là vấn đề gây nhiều trăn trở cho các doanh nghiệp lữ hành trong quá trình triển khai Chương trình "Khôi phục du lịch nội địa toàn quốc".

Hiện, mỗi tỉnh, thành phố đều có những quy định riêng về phòng, chống dịch dựa trên tình hình cụ thể của địa phương. Quy định màu sắc theo tình hình dịch tại mỗi địa phương vẫn còn khác biệt. Đồng thời, việc kết nối giữa các "vùng xanh" nhiều khi khá khó khăn do thực tế vẫn phải di chuyển qua “vùng đỏ”. Vì vậy, nếu không sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan quản lý các lĩnh vực giữa các địa phương, khó khăn sẽ rất lớn cho sự kết nối du lịch dù các tour, tuyến hoạt động theo quy trình khép kín.

Thực hiện du lịch an toàn trong bối cảnh đại dịch còn dựa vào độ bao phủ của vaccine ngừa Covid-19. Hiện, tỷ lệ tiêm chủng chưa đồng đều giữa các địa phương là một khó khăn để mở cửa và kết nối du lịch ngoại tỉnh. Thực tế, bên cạnh một số ít địa phương có tỷ lệ tiêm mũi 1 đạt 95% trong toàn dân, thì cũng có những nơi mới chỉ đạt 20% tiêm mũi 1 cho nhân viên ngành du lịch.

Trong khi đó, giao thông vận tải liên tỉnh còn chưa được bảo đảm thông suốt. Các doanh nghiệp du lịch hiện đang băn khoăn khi mới chỉ có vài địa phương cho phép mở đường bay. Ngay cả khi đã mở đường bay đón khách ngoại tỉnh, mỗi địa phương lại đặt ra các quy định phòng, chống dịch khác nhau rất khó để nắm bắt.

Ngoài ra, những khó khăn để duy trì bộ máy hoạt động của doanh nghiệp du lịch cũng như năng lực giữ chân lao động (đặc biệt là lao động lành nghề trong ngành) cũng là cản trở làm giảm đà phục hồi hoạt động trở lại.

Một tín hiệu vui cho hoạt động du lịch và lữ hành khi ngày 11/10, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 128/NQ-CP về Quy định tạm thời “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19” nhằm thực hiện mục tiêu kép bảo vệ tối đa sức khỏe, tính mạng của người dân song song với khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội, đưa cả nước chuyển sang trạng thái bình thường mới sớm nhất có thể, phấn đấu trong năm 2021.

Điều kiện cần để mở cửa lại du lịch đã có. Nhưng để du lịch “lách khe cửa hẹp” phục hồi an toàn và thông suốt đòi hỏi phải có sự liên kết chặt chẽ, phối hợp nhịp nhàng hơn nữa giữa các cấp từ quản lý tới doanh nghiệp, và cần cả ý thức phòng dịch của mỗi du khách.

Ngày xuất bản: 14/10/2021
Tổ chức thực hiện: HỒNG MINH
Nội dung: TRANG LINH, NINH NGUYỄN
Trình bày: NGUYỄN TRANG, ĐĂNG PHI, PHAN ANH
Ảnh: DUY HẬU, CTV