Trước yêu cầu của cuộc kháng chiến chống Pháp và sau một thời gian khẩn trương chuẩn bị tái lập địa bàn thị xã, hội nghị Tỉnh ủy ngày 1/5/1949 đã quyết định tái lập địa bàn thị xã, quy định địa bàn thị xã bao gồm nội thị và các xã ngoại thị: Tân Triều, Cương Kiên, Kiến Hưng, Văn Khê, đồng thời thành lập Đảng bộ và chính quyền thị xã, chỉ định Ban Thị ủy gồm 5 đồng chí, do đồng chí Nguyễn Huy làm Bí thư.

Thực hiện quyết định của Tỉnh ủy, Ban Chấp hành Thị ủy đã chính thức hoạt động và họp phiên đầu tiên vào tối 12/5/1949 tại thôn Quế Sơn, xã Tân Ước (Thanh Oai⁾⁽²⁾, Hội nghị đã bàn và giải quyết các công việc cấp bách: phân công các đồng chí trong Ban Thị ủy phụ trách các mặt công tác, bố trí đội ngũ cán bộ và bàn phương hướng, kế hoạch đưa bộ máy lãnh đạo, đưa cán bộ, đảng viên về bám đất, bám dân xây dựng cơ sở, củng cố phong trào..., trên cơ sở đó đẩy mạnh các hoạt động, đấu tranh theo tinh thần gấp rút chuẩn bị điều kiện cần thiết cho chiến trường địch hậu để tích cực sửa soạn tổng phản công do cấp trên đề ra.

Trong không khí sôi nổi chuẩn bị tổng phản công, Tỉnh ủy nêu khẩu hiệu: “Tất cả cho quân sự, tất cả cho chiến thắng" và chủ trương đẩy mạnh phong trào kháng chiến trong tỉnh một cách toàn diện với các kế hoạch “quân sự hóa toàn Đảng, toàn dân", "tự túc về ăn mặc", "phương án chuẩn bị chiến trường".

Căn cứ vào tình hình thực tế. Thị ủy đã đề ra kế hoạch “Tự túc nuôi quân", Ủy ban kháng chiến hành chính thị xã đã phát động những đợt vận động “Mùa đông binh sĩ", "Công phiếu kháng nhiên, "Quỹ tình thương”... nhân dân thị xã với nhiệt tình cách mạng đã hăng hái quyên góp hàng hóa, tiền của, quần áo, thóc gạo, thuốc chữa bệnh vào quỹ nuôi quân. Nhiều chiến dịch quyên tiền được phát động, quần chúng nhiệt tình tham gia và ủng hộ, nhất là ở Vạn Phúc, Tân Triều, các phố nội thị.

Các đoàn thể như: thanh niên, phụ nữ, phụ lão, nông dân được phát triển khá rộng, nhất là ở các thôn: Yên Xá, Triều Khúc, xóm lẻ Mỗ Lao, La Khê, Vạn Phúc. Ở các thôn, xã đều có hội đi chợ, hội cắt cỏ, bắt cua là những tổ chức công khai tập hợp quần chúng rộng rãi.

Công tác địch vận cũng được chú ý, ngoài lực lượng chuyên trách, cán bộ các đoàn thể đều tích cực làm công tác địch vận như: vận động hương dũng bốt La Khê đấu tranh trả súng địch về nhà làm ăn, vận động một trung đội ngụy binh thuộc binh đoàn số 1 đóng ở Mậu Lương mang súng trả về cách mạng... Nhờ đó, cơ sở Đảng, bộ máy chính quyền được đẩy mạnh.

Cuối năm 1950, số lượng đảng viên của Đảng bộ thị xã có 75 đồng chí (có 5 đảng viên nữ). Mỗi xã có một chi bộ, mỗi chi bộ có 10 đến 15 đảng viên^(3). Phong trào kháng chiến của thị xã đến cuối năm 1950 đã có bước phát triển ở nhiều mặt, các hoạt động đấu tranh được đẩy lên một bước. Tình hình đó cũng gây cho cán bộ đảng viên tư tưởng chủ quan dẫn đến có một số hoạt động mang tính phô trương, bộc lộ lực lượng... Đây chính là kẽ hở dẫn đến những đợt khủng bố của địch.

Sau thất bại ở chiến dịch Biên giới, địch quay về tập trung đánh phá, bình định các vành đai sào huyệt của chúng như địa bàn Liên Bắc, Liên Nam, thị xã Hà Đông tuyến sông Đáy, đường 6. Nằm trong kế hoạch đó, cuối tháng 2/1951, chiến dịch khủng bố của địch bắt đầu từ Vạn Phúc nơi có phong trào mạnh, tiếp đó là ở Tân Triều, La Khê, Xa La, Kiến Hưng... Do đó, lực lượng kháng chiến bị tổn thất. Trong đợt khủng bố đã có 32 cán bộ, đảng viên hy sinh, hầu như toàn bộ hầm bí mật bị đào bới, quần chúng bị khủng bố, cơ sở bị xáo trộn... Phong trào kháng chiến ở thị xã từ sau đợt khủng bố của địch gặp nhiều khó khăn.

Tháng 6/1951, Ban Thường vụ Thị ủy triệu tập hội nghị cán bộ thị xã, nhằm đánh giá phong trào kháng chiến trong những năm 1949-1951 và rút ra những bài học trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo phong trào. Hội nghị cũng nêu rõ nhiệm vụ của thị xã trong giai đoạn này là: Xây dựng cơ sở, tích trữ lực lượng, chuẩn bị thời cơ chống những khuynh hướng hoạt động quân sự thuần túy, chủ quan bộc lộ lực lượng, tư tưởng lưu vong xa rời quần chúng nhân dân... Do đó, chỉ trong vòng gần một năm, Đảng bộ đã kết nạp thêm được 15 đảng viên mới. Đến cuối năm 1951, Đảng bộ đã có 5 chi bộ với trên 60 đảng viên.

Từ cuối năm 1951 đầu năm 1952, bị thất bại trong chiến dịch Hòa Bình, các lực lượng quân sự của Pháp co cụm lại ở khu vực thị xã với mục đích biến địa bàn này thành căn cứ quân sự, nơi dự trữ lực lượng, nơi củng cố và xuất phát của nhiều binh đoàn cơ động. Vượt qua vô vàn khó khăn thử thách, cán bộ hoạt động trên địa bàn vẫn quyết tâm bám sát cơ sở và được quần chúng hết lòng bảo vệ nên phong trào đấu tranh, cơ sở kháng chiến từng bước được gây dựng lại và phát triển, trong đó làng Hà Trì là một cơ sở vững vàng. Mặc dù địch đóng quân dày đặc, tề vũ trang ngày đêm lùng sục nhưng hầu hết các hầm bí mật trong các thôn đều nuôi giấu và bảo vệ cán bộ an toàn. Các nhà sư yêu nước ở chùa Hà Trì, chùa Ngọc Trục, Yên Xá trở thành những cơ sở bảo vệ cán bộ, điểm liên lạc tin cậy.

Bước vào thu-đông năm 1952, quân cơ động của địch bị hút lên đối phó với hoạt động mạnh quân dân ta ở Tây Bắc. Phối hợp với chiến trường chung, Thường vụ Tỉnh ủy Hà Đông chủ trương đẩy mạnh chiến tranh du kích, tiêu diệt một phần sinh lực địch, mở rộng khu du kích, căn cứ du kích; đồng thời tích cực phát triển lực lượng trong vùng địch tạm chiếm, đẩy mạnh đấu tranh kinh tế chính trị chống địch áp bức bóc lột, chống bắt lính, đẩy mạnh công tác địch vận.

Thực hiện sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, lực lượng vũ trang địa phương tích cực, chủ động đánh địch, mở rộng phạm vi hoạt động sâu vào vùng địch tạm chiếm. Trên địa bàn tỉnh Hà Đông, đêm 8/1/1953 bộ đội của ta đánh trận tập kích vào vị trí Tó, hậu cứ của binh đoàn số 1 nằm ở ven đường 70, cách thị xã Hà Đông 4km và cách Hà Nội gần 10km, tiêu diệt hoàn toàn 3 trung đội địch, đốt cháy trên 10.000 lít xăng, thu nhiều vũ khí, đạn dược.

Chiến thắng Tó là một đòn hiểm, đánh sâu vào vùng an toàn của địch, gây chấn động mạnh đối với ngụy quân ngụy quyền ở thị xã Hà Đông. Trong chiến công này, nhân dân vùng tạm chiếm, nhân thị xã Hà Đông hết lòng giúp đỡ, tạo điều kiện để bộ đội luồn sâu đánh thắng, rút lui an toàn.⁽⁴⁾

Những tháng đầu năm 1953, thực dân Pháp ra sức tăng cường phòng thủ và đẩy mạnh các hoạt động đánh phá, càn quét. Chúng củng cố hệ thống phòng thủ bằng cách xây thêm bốt bảo an, tăng thêm lực lượng cho các chốt đóng quân và cắm đại đội com-măng-đô 51 ở địa bàn thị xã-bọn này cùng với bọn bảo chính đoàn và hương dũng thay phiên nhau phục kích đánh phá phong trào ở các xã. Nhiều đơn vị quân cơ động vẫn đóng ở đây nhưng thường xuyên đi càn quét, đánh phá theo các kế hoạch hành quân lớn của giặc.

Trong tình hình đó, Ban Thị ủy chỉ đạo chi bộ đảng cơ sở lãnh đạo đấu tranh trên mặt trận kinh tế. Tại chợ Hà Đông, địch vơ vét bằng nhiều thứ thuế: thuế lều, thuế đất, thuế môn bài và giao cho một tên chủ thầu đứng ra thu. Hội tề làng La Khê định làm lễ thành trì nghề dệt, bắt mỗi gia đình phải nộp 50 đồng, mỗi khung dệt 30 đồng; tổ chức cái gọi là “thi tiểu thủ công nghệ”, bắt nhân dân các nơi có nghề tiểu thủ công phải mang vật phẩm về dự thi... nhưng bị chi bộ Đảng của ta tổ chức nhân dân vạch trần các thủ đoạn nên các hoạt động đều không thực hiện được.

Khi ta mở chiến dịch Đông Xuân 1953-1954, phong trào kháng chiến vẫn gặp nhiều khó khăn. Ở nhiều nơi, ban ngày cán bộ không thể trụ được ở trong làng mà phải bật ra nằm hầm bí mật ngoài đồng, đêm tối mới trở về hoạt động, nhưng cán bộ vẫn quyết tâm bám cơ sở, quần chúng vẫn hết lòng bảo vệ cán bộ, ủng hộ kháng chiến.

Đến cuối năm 1953, trong nội thị, cơ sở cũng phát triển tương đối rộng trong các tầng lớp nhân dân, kể cả trong viên chức binh lính ngụy. Liên hiệp công đoàn tỉnh đã đưa một số cán bộ vào sống hợp pháp trong nội thị, xây dựng cơ sở trong công nhân, thợ thủ công như xưởng làm khuy chai, Sở Lục lộ... Công nhân Sở Lục lộ đã đình công đòi ngụy quyền phải tăng lương thắng lợi. Nhân dân xóm lẻ Mỗ Lao chống việc địch đuổi dân, càn nhà khá quyết liệt. Chống bắt lính, bảo vệ thanh niên trở thành một phong trào đấu tranh thường xuyên và sâu rộng với nhiều hình thức phong phú. Khi địch bắt thanh niên ở các huyện Thường Tín, Ứng Hòa, Liên Nam để đưa ra Hà Đông và trại lính Ngọc Hà, nhân dân ở Hà Đông, Hà Nội đã phối hợp kiên quyết đấu tranh và giúp đỡ tận tình bà con kéo ra trại lính Ngọc Hà đấu tranh, giúp đỡ thanh niên trốn trại. Cuối cùng địch phải trả tự do cho tất cả số thanh niên bị bắt.

Bước vào đông xuân 1953-1954, thực dân Pháp được đế quốc Mỹ tiếp sức, dồn mọi nỗ lực vào việc thực hiện kế hoạch Nava hòng giành thế chủ động và kết thúc chiến tranh trong vòng 18 tháng. Thực hiện chủ trương của Đảng, quân và dân tỉnh Hà Đông đã đẩy mạnh phong trào đấu tranh ở khắp các địa bàn từ các khu du kích đến vùng tạm bị chiếm sâu, làm cho thế chiếm đóng của chúng không ổn định, bị co hẹp. Những chiến thắng liên tiếp của ta khiến cho địch mất đất phải chuyển quân từ nhiều nơi trong tỉnh về đóng co cụm ở thị xã, tư tưởng địch hết sức hoang mang dao động.

Ngày 13/3/1954, bộ đội ta bắt đầu nổ súng tấn công tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, mở đầu cuộc tiến công chiến lược.

Trong 2 ngày 13-14/3/1954, Thường vụ Tỉnh ủy đã họp và quyết định: Nhân đà thắng lợi, tận dụng sơ hở và suy yếu của địch, để phối hợp với chiến trường chính, cần đẩy mạnh hoạt động quân sự vào sâu trong lòng địch, đánh mạnh vào hệ thống chiếm đóng của chúng... Đồng thời phát động phong trào tiến công mạnh mẽ vào tinh thần binh lính địch, mở chiến dịch địch vận, đòi chồng con trở về.

Để tăng cường sức tiến công địch ở hướng ngoại vi Tây Nam thành phố Hà Nội thực hiện chủ trương của Liên khu ủy, Bộ Tư lệnh Liên khu đã tăng cường cho tỉnh Hà Đông 2 tiểu đoàn thuộc trung đoàn 254 và một tiểu đoàn của tỉnh Hòa Bình, thành lập Ban Chỉ huy mặt trận Tây Nam Hà Nội do đồng chí Bí thư Tỉnh ủy làm chỉ huy trưởng.

Trước tình hình đó, Thị ủy đã chỉ đạo các cấp, các tổ chức quần chúng đẩy mạnh công tác địch vận và thu được nhiều kết quả. Được sự chỉ đạo của Thị ủy, nhân dân Vạn Phúc đã vận động được 345 sĩ quan, binh lính địch ra hàng, đem theo một xe Jeep, 248 khẩu súng⁽⁵⁾. Cuộc vận động ủng hộ kháng chiến và ủng hộ đồng bào khu trắng Hoàng Long, Ái Quốc góp phần đấu tranh chống địch gom dân vào “Đại xã Đồng Quan” thu được kết quả lớn, nhân dân thị xã đã ủng hộ 13.000 đồng, 20 tạ thóc.