Sứ mệnh người đại diện doanh nghiệp nhà nước
Doanh nghiệp nhà nước là một bộ phận cấu thành quan trọng của kinh tế nhà nước, trực tiếp nắm các nguồn lực quan trọng và giữ vị trí chi phối trong nhiều ngành kinh tế quan trọng, có tính chất lan tỏa, dẫn dắt đối với nền kinh tế. Chính bởi vị trí cực kỳ trọng yếu của doanh nghiệp nhà nước mà vấn đề xây dựng đội ngũ người đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước tại doanh nghiệp có đủ năng lực, phẩm chất ngang tầm nhiệm vụ luôn là vấn đề được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm.
Về cơ bản, người đại diện cho chủ sở hữu vốn nhà nước đã thực hiện nhiệm vụ, chức trách, quyền và trách nhiệm của mình trong việc đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp theo quy định của pháp luật, nhất là Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp năm 2014. Các cơ chế, chính sách trong quá trình thực hiện sắp xếp, đổi mới, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước đã được ban hành đầy đủ, chặt chẽ, tránh thất thoát vốn nhà nước, xử lý kịp thời các khó khăn, vướng mắc phát sinh, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước trong tình hình mới. Nhiều doanh nghiệp nhà nước đã làm tốt công tác quản lý, quản trị doanh nghiệp, tăng quyền tự chủ, thúc đẩy sáng tạo, nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ mới.
Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ. Doanh nghiệp nhà nước có tốc độ tăng trưởng vốn, doanh thu và lợi nhuận đều thấp hơn khu vực tư nhân và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), nhiều doanh nghiệp nhà nước kinh doanh hiệu quả thấp, thua lỗ, trong đó có trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước, người đại diện chủ sở hữu tại doanh nghiệp, nhất là trong việc thực thi quyền hạn và trách nhiệm chủ sở hữu.
Nhà máy sản xuất đồ gia dụng Tập đoàn Sunhouse - Quốc Oai - Hà Nội.
Nhà máy sản xuất đồ gia dụng Tập đoàn Sunhouse - Quốc Oai - Hà Nội.
Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Dệt May Việt Nam Lê Tiến Trường chia sẻ, nếu trước thời kỳ bùng nổ của FDI và khu vực tư nhân khoảng năm 2000, có thể nói tất cả tinh hoa của đội ngũ quản trị doanh nghiệp nước ta tập trung ở khu vực doanh nghiệp nhà nước, thì sau đó là quá trình “chảy máu” nguồn nhân lực quản trị doanh nghiệp cao cấp trong cuộc cạnh tranh thu hút nhân tài giữa khu vực tư nhân, FDI và doanh nghiệp nhà nước. Kết quả là, với chính sách đãi ngộ hợp lý công khai, môi trường sản xuất kinh doanh, phương thức quản lý, quản trị doanh nghiệp tiên tiến,… các khu vực ngoài nhà nước đã thu hút được nhiều nhân sự quản lý cấp cao thật sự có năng lực.
Còn khu vực doanh nghiệp nhà nước lại chìm đắm trong mâu thuẫn giữa trách nhiệm và chế độ đãi ngộ. Nhiều khi tiêu chí lựa chọn, bổ nhiệm người đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp lại na ná như bổ nhiệm công chức nhà nước với tiêu chuẩn phải là đảng viên, tốt nghiệp cao cấp chính trị, nằm trong quy hoạch cán bộ,… Người đại diện vốn chủ sở hữu tại doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm tài chính “khủng” với hàng chục, hàng trăm nghìn tỷ đồng, vừa bảo toàn vốn và bảo đảm kinh doanh hiệu quả, thu nộp ngân sách nhà nước và thu nhập của người lao động cao, nhưng có khi chế độ, chính sách chưa được như cán bộ cấp cục, vụ, viện. Vậy mà nguồn để lựa chọn chẳng là bao, có lẽ chỉ chiếm vài phần trăm trong tổng số 50 triệu lao động, do các tiêu chí do chúng ta đặt ra, nên việc kén chọn được hiền, tài cho doanh nghiệp nhà nước có lẽ là rất khó.
Chúng ta đã nói tới việc thi tuyển giám đốc nhưng cũng chẳng làm được. Đã có trường hợp, một doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa, nhà đầu tư tư nhân nắm 49% vốn, Điều lệ quy định nếu đại diện vốn Nhà nước làm Chủ tịch Hội đồng thành viên, thì họ làm Tổng giám đốc và ngược lại theo cơ chế luân phiên, nhưng vướng quy định “không phải là Đảng viên”, thế là ròng rã xin ý kiến các cơ quan tới hai năm liền.
Vụ trưởng-Chánh Văn phòng Đảng-Đoàn thể Bộ Giao thông vận tải Lê Thị Thu Hương cho rằng, để người đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp thật sự có chuyên môn, năng lực, phẩm chất đạo đức thì việc lựa chọn, tuyển dụng có lẽ phải thực hiện theo cơ chế thị trường, qua hợp đồng thuê khoán kinh doanh với các mục tiêu, chỉ tiêu hiệu quả kinh tế, tài chính KPI (key performance indicator) định lượng cụ thể, sòng phẳng công - tội, phân định rõ rủi ro, bất khả kháng và cố tình, cố ý làm trái để trục lợi, có định hướng chiến lược, kế hoạch phát triển doanh nghiệp rõ ràng, khả thi từng giai đoạn ngắn hạn, trung hạn và cả trong dài hạn, được cập nhật, bổ sung thường xuyên tùy thuộc vào tình hình thực tế thị trường.
Dây chuyền sản xuất thiết bị vệ sinh tại Công ty Toto Việt Nam - KCN Thăng Long.
Dây chuyền sản xuất thiết bị vệ sinh tại Công ty Toto Việt Nam - KCN Thăng Long.
Đúng là hiện nay có một bộ phận người đại diện vốn chủ sở hữu nhà nước năng lực chuyên môn, nhận thức về vai trò nhiệm vụ của mình còn hạn chế, chưa kể là động cơ có thể “có vấn đề”, thêm vào đó là cơ chế, quy định thực tế hiện nay về việc cử người đại diện chưa đạt yêu cầu, cơ quan chủ quản cũng không có cơ chế, biện pháp hữu hiệu để kiểm soát người đại diện vốn, rồi chế tài xử lý vi phạm chủ yếu là về mặt hành chính và chỉ khi những thiệt hại, thất thoát vốn, làm ăn thua lỗ có dấu hiệu hình sự thì mới truy tố theo pháp luật được, nhưng đến mức đó thì khả năng thu hồi vốn cũng rất khó khăn.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Phú Hà, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội khóa XV, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp cho biết, cũng có nhiều cá nhân xuất sắc trong đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước. Nhiều đồng chí rất giỏi, có năng lực, tầm nhìn, tâm huyết, mạnh mẽ, quyết đoán, nhưng nhiều khi do quy trình, thủ tục, trình tự báo cáo, xin ý kiến các cấp, cơ hội đầu tư, cơ hội kinh doanh bị bỏ lỡ một cách đáng tiếc. Người giỏi, hiệu quả sản xuất kinh doanh cao, chăm lo tốt cho thu nhập của người lao động thì lại thường hay phải đối mặt sự ganh tị, ghen ghét, thậm chí phá đám. Chế độ thưởng, phạt chưa rõ ràng. Làm tốt, doanh nghiệp có lãi cũng chẳng ai đánh giá, khen thưởng, lỗ thì bị trừ mất ít lương. Lâu ngày nhiệt huyết giảm dần. Đó chính là nguy cơ.
Hệ thống chính trị hình thành từ những tế bào là người đảng viên và chi bộ cơ sở. Một hệ thống trong sạch, vững mạnh toàn diện được xây dựng từ những tế bào khỏe mạnh, trong đó có cả những đảng viên giữ trọng trách đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Việc thực hiện những chủ trương, đường lối Đại hội XIII và gần đây là Hội nghị Trung ương 4 về xây dựng, chỉnh đốn Đảng chính là để hiện thực hóa mục tiêu này, có như vậy khu vực doanh nghiệp nhà nước mới tiếp tục được đổi mới và phát triển bền vững, đảm đương được sứ mệnh lịch sử của doanh nghiệp nhà nước trong thời đại cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Ngày xuất bản: 31/10/2021
Tổ chức thực hiện: VŨ MAI HOÀNG
Nội dung: BẮC VĂN, NGÔ PHƯƠNG THẢO, LƯU HƯƠNG GIANG, KHÚC HỒNG THIỆN
Trình bày: PHAN ANH, DUY LONG, NGUYỄN HÀ
Ảnh: ĐĂNG KHOA, DUY LINH, TRUNG HIẾU, TTXVN
Built with Shorthand