Thấy gì từ Bộ tiêu chí Văn hóa số của người Quảng Ninh?

Có một tỉnh đầu tiên của cả nước đã đưa ra những quy ước để hình thành những chuẩn mực văn hóa và con người trên không gian mạng mang tính đặc trưng của địa phương mình. Đó là Quảng Ninh với Bộ Tiêu chí Văn hóa số của người Quảng Ninh văn minh, lịch sự trên môi trường số. Những tiêu chí với nhiều nội dung mới đang góp phần tạo ra những thay đổi lớn trong môi trường số của một cộng đồng…

Thượng tôn pháp luật, văn hóa, an toàn, trách nhiệm

Quảng Ninh, cực tăng trưởng vùng Đông Bắc sôi động trong phát triển kinh tế nhưng trên không gian số, địa bàn này cũng có những biểu hiện phức tạp trong đó có hiện tượng lệch chuẩn, ứng xử thiếu văn hóa, hoặc dùng mạng xã hội để trục lợi...

Cách đây chưa lâu chị N.T.C (26 tuổi, trú xã Đồng Tiến, huyện Cô Tô) đã chia sẻ video có hình ảnh bạo lực, miêu tả hoạt động chém, giết rùng rợn của đối tượng trong vụ án giết người diễn ra tại Bắc Ninh gây sốc cho dư luận. Làm việc với Công an huyện Cô Tô, chị C. đã nhận thức được hành vi chia sẻ thông tin xấu, độc lên mạng xã hội là trái quy định pháp luật.

Trước đó, chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh đã bị tung tin xuyên tạc, bôi nhọ trên mạng xã hội Facebook. Nhiều đối tượng ở Quảng Ninh còn sử dụng mạng xã hội để tấn công, thóa mạ, xúc phạm người khác, lây lan cách ứng xử tiêu cực cho cộng đồng.

Những câu chuyện trên chỉ là “phần nổi của tảng băng” cho thấy hiện tượng lệch chuẩn văn hóa, xuống cấp đạo đức trên môi trường số đã đến mức báo động. Xuất phát từ thực tế đó, ngày 8/5/2023, UBND tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Bộ Tiêu chí Văn hóa số của người Quảng Ninh văn minh, lịch sự trên môi trường số. Bộ Tiêu chí nhằm xây dựng, dần hình thành các giá trị chuẩn mực đạo đức, lối hành xử có văn hóa trên mạng xã hội; từng bước giáo dục ý thức, tạo thói quen tích cực trong các hành vi ứng xử của người Quảng Ninh trên môi trường số văn hóa, văn minh, lịch sự, an toàn, lành mạnh.

Phạm vi áp dụng Bộ Tiêu chí là các hành vi, chuẩn mực văn hóa của tổ chức, cá nhân khi tham gia các hoạt động trên môi trường số. Đối tượng áp dụng là các tổ chức, cá nhân đang sinh sống, công tác, tham quan, học tập và làm việc trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh khi tham gia các hoạt động trên môi trường số.
4 tiêu chí chung khuyến khích áp dụng cho tất cả các nhóm đối tượng, đó là: Thượng tôn pháp luật; Văn hóa; An toàn; Trách nhiệm.

Trong đó, tiêu chí Thượng tôn pháp luật nghĩa là tuân thủ pháp luật Việt Nam, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân.
Tiêu chí Văn hóa được lý giải là hành vi, ứng xử trên môi trường số phù hợp với các giá trị đạo đức, văn hóa, truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam; truyền thống “Kỷ luật và Đồng tâm” của người dân vùng Mỏ.

Sử dụng từ ngữ bảo đảm giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, không nên dùng ngôn ngữ phản cảm hoặc từ lạ không có trong từ điển tiếng Việt, không nên dùng tiếng lóng, từ viết tắt hoặc ngôn ngữ pha tạp. Tránh sử dụng từ ngữ gây thù hận, kích động bạo lực, phân biệt vùng miền, giới tính, tôn giáo.

Trong tiêu chí về Văn hóa, UBND tỉnh Quảng Ninh nêu rõ: Ứng xử trên môi trường số cần lịch sự có trách nhiệm, tôn trọng nhau, có thái độ ứng xử văn hóa, văn minh, tiến bộ đúng chuẩn mực đạo đức gia đình và xã hội, thuần phong mỹ tục, truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Bộ tiêu chí đưa ra khuyến cáo: “Nên suy nghĩ, cân nhắc trước khi đăng tin bày tỏ cảm xúc, chia sẻ hình ảnh, video clip khi tham gia các ứng dụng công nghệ thông tin (Zalo, Facebook, Tiktok…)”.

Tiêu chí về An toàn nghĩa là cần tuân thủ các quy định và hướng dẫn về bảo vệ an toàn và bảo mật thông tin khi tham gia môi trường số.
Và tiêu chí Trách nhiệm bao hàm việc tham gia quảng bá, lan tỏa thông điệp tốt đẹp về đất nước-con người, văn hóa truyền thống của tỉnh Quảng Ninh; chia sẻ thông tin tích cực, những tấm gương người tốt, việc tốt; đặc biệt là hình thành thói quen về hành xử văn hóa trên không gian số và vận động mọi người làm theo.
Không đăng tải hoặc thả like những thông tin phiến diện, thiếu chính xác, chưa được kiểm chứng hoặc thông tin về những vụ việc đang trong quá trình điều tra, chưa có kết luận chính thức... Cần lan tỏa thông điệp “Mỗi cá nhân là một tấm gương về văn hóa văn minh, lịch sự khi tham gia vào môi trường số”.

UBND tỉnh phân rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong thực hiện Bộ Tiêu chí văn hóa số của người Quảng Ninh. Tỉnh cũng khuyến khích áp dụng các tiêu chí để đánh giá, bình xét thi đua cuối năm đối với các tập thể, cá nhân đang công tác và làm việc tại tổ dân, khu phố; hằng năm, lồng ghép việc đánh giá triển khai Bộ Tiêu chí gắn với việc thực hiện chuyển đổi số của các cơ quan, đơn vị.

Những thay đổi trên không gian mạng

Facebook Kiều Hoa, quê ở thành phố Hạ Long, phóng viên thường trú của một tạp chí Kinh tế ở Quảng Ninh vốn thường chia sẻ nhiều thông tin nóng về địa bàn. Có những thông tin do quy định về tôn chỉ mục đích của tòa soạn, Hoa không thể đưa lên tạp chí mà đăng tải lên Facebook cá nhân. Thông tin nóng, biết cách “chế biến” để trở nên hấp dẫn, nên Facebook của Hoa có đến gần trăm nghìn người theo dõi, lượng tương tác rất đông.

Mới đây, trong kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT năm học 2024-2025 tại tỉnh Quảng Ninh, Hoa nhận được thông tin nóng về hiện tượng “chạy tiền” để gian lận điểm. Nếu như những lần trước, Hoa sẽ đăng tải ngay câu chuyện này lên Facebook để thu hút tương tác. Nhưng từ khi được phổ biến về Bộ Tiêu chí Văn hóa số của người Quảng Ninh văn minh, lịch sự trên môi trường số, Hoa cân nhắc kỹ trước khi đưa những thông tin nhạy cảm lên trang cá nhân. Sử dụng nghiệp vụ phóng viên, Hoa kiểm chứng nguồn tin. Sự thận trọng đó đã cứu nữ phóng viên này…

Chủ tài khoản Facebook Lương Dinh đã bình luận trên trang Fanpage “OMD - Tin tức Quảng Ninh 24/7”, với nội dung cho rằng có việc “chạy tiền” để gian lận trong Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT năm học 2024-2025 tại tỉnh Quảng Ninh. Thông tin trên đã gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến tâm lý của các sĩ tử và phụ huynh, đồng thời ảnh hưởng đến uy tín của ngành giáo dục Quảng Ninh. Ngay sau đó, công an đã triệu tập chị Phạm Thị L. (SN 1976, trú tại phường Mông Dương, TP Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh) chủ tài khoản Facebook Lương Dinh và xử phạt vi phạm hành chính 7,5 triệu đồng.

Chị L. thừa nhận: “Nhà tôi bán hàng, phụ huynh có đi qua lại gửi xe, đứng ở ngoài bình luận, tôi nghe thấy thế nên bình luận ở trên mạng chứ không có ý gì. Đến lúc các anh, các chị công an gọi đến thì tôi mới biết rằng nó có tác hại”.
Nữ phóng viên Kiều Hoa chia sẻ: “Nhờ đọc kỹ những tiêu chí trong Bộ tiêu chí văn hóa số của người Quảng Ninh tôi đã suy nghĩ kỹ hơn khi đưa tin trên mạng xã hội. Dù làm báo, nhưng vì áp lực chạy đua về like, không tránh khỏi những lúc đưa tin thiếu suy xét, kiểm chứng, có những lúc “tay nhanh hơn não” có thể gây ra nhiều hệ lụy đáng tiếc. Tôi nhận thấy kể từ khi có bộ tiêu chí này, môi trường số ở Quảng Ninh đang dần trở nên văn minh, lịch sự hơn. Nó giúp những người tham gia mạng xã hội ý thức rõ hơn những gì nên làm và không nên làm, góp phần xây dựng chuẩn mực văn hóa và con người trên không gian số”.

Ông Nguyễn Trung Hà, Chánh Văn phòng Sở Văn hóa và Thể thao Quảng Ninh, cơ quan thường trực triển khai, hướng dẫn tổ chức thực hiện Bộ Tiêu chí văn hóa số trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, cho biết Bộ Tiêu chí đang được các cơ quan đoàn thể, sở ngành và người dân thực hiện, có sức lan tỏa lớn. Bộ Tiêu chí đang góp phần tạo ra môi trường văn minh, những chuẩn mực văn hóa và con người, giúp cư dân mạng nhận thức rõ những gì nên làm và không nên làm trong môi trường số. Từ khi có Bộ Tiêu chí này, những hiện tượng lệch chuẩn văn hóa, đạo đức, những thông tin xấu, độc trên cộng đồng mạng của Quảng Ninh có chiều hướng giảm.

Bộ Tiêu chí Văn hóa số càng trở nên thiết thực khi Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU “Về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững” với mục tiêu xây dựng con người Quảng Ninh với các đặc trưng: Năng động - sáng tạo - hào sảng - lành mạnh - văn minh - thân thiện. Bên cạnh đó, tỉnh cũng xác định hệ giá trị của Quảng Ninh.

Ông Nguyễn Xuân Ký, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh cho biết: “Hệ giá trị của tỉnh Quảng Ninh là tổng thể những đặc trưng, thuộc tính, phẩm chất căn cốt nhất, có tính đại diện tiêu biểu của địa phương, tổng hòa trên tất cả các mặt, lĩnh vực. Hệ giá trị của tỉnh Quảng Ninh được xác định bao gồm 6 giá trị cấu thành: “Thiên nhiên tươi đẹp - văn hóa đặc sắc - xã hội văn minh - hành chính minh bạch - kinh tế phát triển - nhân dân hạnh phúc”. Hệ giá trị là “đường ray” để quy tụ lòng người, đoàn kết xã hội, xác định, gắn kết các định hướng lớn cho xây dựng, phát triển bền vững địa phương ở hiện tại và tương lai. Giá trị văn hóa, con người Quảng Ninh tạo động lực cho sự phát triển của tỉnh.
Hệ giá trị và những đặc trưng con người Quảng Ninh trong bối cảnh mới đều không thể tách rời môi trường số. Chính vì vậy, việc đề ra và thực hiện Bộ Tiêu chí văn hóa số có ý nghĩa quan trọng trong xây dựng những chuẩn mực văn hóa và con người đất mỏ vùng Đông Bắc Tổ quốc này.

Quảng Ninh là tỉnh đầu tiên đưa ra Bộ Tiêu chí Văn hóa số cũng như xác định rõ việc xây dựng đặc trưng con người và hệ giá trị của địa phương, cách làm này có thể là gợi ý cho nhiều tỉnh thành khác trong cả nước để xây dựng chuẩn mực văn hóa và con người trên môi trường số.

Tổ chức thực hiện :
Ban Nhân Dân hằng tháng
Nội dung :
Thanh Chương-Hiền Thu-Thùy Dương-Thiên Thanh-Bảo Nguyên
Trình bày mỹ thuật :
Duy Thanh
Ảnh :
Chill, Thành Đạt, Duy Thanh, nguồn internet