Lực lượng vũ trang luôn thông suốt nhiệm vụ, tin tưởng vào sự tất thắng, củng cố quyết tâm, ý chí chiến đấu, tích cực và bền bỉ, anh dũng hy sinh, nêu cao tinh thần chịu đựng gian khổ, khó khăn; nhân dân các dân tộc Tây Bắc tích cực sản xuất, đồng thời nêu cao tinh thần chiến đấu và phục vụ chiến đấu trên Mặt trận Tây Bắc và trong chiến dịch Điện Biên Phủ.

Thực tế, để khơi dậy, quy tụ và phát huy được sức mạnh “thế trận lòng dân”, Khu ủy Tây Bắc và các cấp ủy Đảng, chính quyền, lực lượng vũ trang và nhân dân Tây Bắc đã quán triệt sâu sắc đường lối vừa kháng chiến, vừa kiến quốc của Đảng, nhận thức rõ vai trò, sức mạnh to lớn của nhân dân trong thực hiện nhiệm vụ Trung ương Đảng, Chính phủ và Tổng Quân uỷ giao cho khu Tây Bắc.

Trên cơ sở đó tập trung lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục sâu rộng trong cán bộ, đảng viên, nhân dân và lực lượng vũ trang về đường lối kháng chiến, kiến quốc của Đảng, truyền thống đấu tranh cách mạng của dân tộc, từ đó nâng cao tinh thần yêu nước; đồng thời tổ chức các phong trào hành động cách mạng rộng lớn, xây dựng lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Bác Hồ và sự thắng lợi tất yếu của cuộc kháng chiến. Chú trọng xây dựng, củng cố các tổ chức Đảng, bộ máy chính quyền các cấp từng bước vững mạnh, phát huy tốt vai trò hạt nhân lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức các phong trào hành động cách mạng ở địa phương, cơ sở.

Tập trung xây dựng chế độ mới, thực hiện đầy đủ và phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Xây dựng, củng cố lực lượng vũ trang 3 thứ quân từng bước lớn mạnh, hiệu suất chiến đấu cao, đủ sức phối hợp với lực lượng chủ lực của Bộ chiến đấu tiêu diệt kẻ thù. Đặc biệt là chú trọng xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc, tạo thành khối thống nhất, không có sự phân biệt, chia rẽ, kỳ thị, trong phong trào hành động cách mạng.

Có được kết quả đó là do quân dân Tây Bắc cùng chung một lòng, cùng đồng chí hướng, dốc sức người, sức của cho trận quyết chiến, chiến lược, và đã để lại những bài học về xây dựng và phát huy thế trận lòng dân.

Phát huy tiềm năng và thế mạnh của hậu phương tại chỗ, với tinh thần “Tất cả cho mặt trận”, “Tất cả để chiến thắng”, trên khắp miền Tây Bắc, đồng bào các dân tộc Thái, Mường, Mông, Dao, Hà Nhì... thi đua phục vụ chiến dịch.

Nhiều gia đình đã vét những hạt thóc giống cuối cùng, hoặc nhịn bữa, ăn sắn, ăn khoai để dành gạo cho chiến dịch. Nhiều phụ nữ nghe theo tiếng gọi của Đảng chẳng quản gian khổ, hiểm nguy, nô nức lên đường, mở đường, gánh gạo, cấp dưỡng, tải thương... Bằng “thế trận lòng dân” nhân dân Tây Bắc đã kịp thời cung cấp, bổ sung cho chiến dịch hơn 7.310 tấn gạo (chiếm gần 50% lượng gạo sử dụng tại mặt trận), 800 tấn rau tươi và động viên hơn 31.800 lượt dân công (chiếm gần 80% tổng số dân công toàn chiến dịch), với hàng chục triệu ngày công, cùng 914 ngựa thồ..., góp phần vào thắng lợi chung của cả dân tộc. Có được kết quả đó là do quân dân Tây Bắc cùng chung một lòng, cùng đồng chí hướng, dốc sức người, sức của cho trận quyết chiến, chiến lược, và đã để lại những bài học về xây dựng và phát huy thế trận lòng dân.

Ngày nay, công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức đan xen, đồng thời có thêm nhiều nội dung mới như Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX) đã xác định. Để bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, hơn lúc nào hết, chúng ta phải xây dựng thế trận lòng dân vững chắc để tạo nên sức mạnh tổng hợp của nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, nền tảng cơ sở sức mạnh của khu vực phòng thủ và phát huy sức mạnh toàn dân tộc thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quốc phòng-an ninh bảo vệ Tổ quốc, như Đại hội lần thứ XI của Đảng chỉ rõ: “Xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố vững mạnh; xây dựng thế trận lòng dân vững chắc trong thực hiện Chiến lược bảo vệ Tổ quốc...”[1].

Kế thừa truyền thống đánh giặc của ông cha khi xem nhân tố quyết định thành bại công cuộc giữ nước là “sự đoàn kết, đồng lòng” của toàn dân; đồng thời tiếp nối quan điểm của Đảng ta về sức mạnh bảo vệ Tổ quốc là sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng tiếp tục khẳng định: “... Xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân”[2].

Trên địa bàn Tây Bắc, do kinh tế chậm phát triển, đời sống của nhân dân còn gặp nhiều khó khăn; các thế lực thù địch đang triệt để lợi dụng các vấn đề về “dân tộc”, “tôn giáo” và đặc điểm địa bàn để đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình” chống phá quyết liệt như: truyền học đạo trái pháp luật, kích động khiếu kiện tập thể, lôi kéo đồng bào di, dịch cư về biên giới phía Tây, nhằm tập hợp lực lượng, kích động tư tưởng ly khai, âm mưu thành lập “vương quốc riêng”, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc và gây mất ổn định chính trị-xã hội, làm ảnh hưởng quá trình xây dựng thế trận quốc phòng-an ninh và phát triển kinh tế trên địa bàn Quân khu...

Điều này đòi hỏi lực lượng vũ trang, cấp ủy, chính quyền và nhân dân trên địa bàn Quân khu phải phát huy hơn nữa sức mạnh “thế trận lòng dân” trong quán triệt, hiện thực hóa đường lối, quan điểm bảo vệ Tổ quốc của Đảng được thể hiện trong các văn kiện Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới” và Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ  XII, Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 22/9/2008 của Bộ Chính trị (khoá X) “Về tiếp tục xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới”, Nghị định số 21/2019/NĐ-CP ngày 22/2/2019 của Chính phủ về khu vực phòng thủ.

Trên cơ sở kế thừa bài học phát huy sức mạnh “thế trận lòng dân” trong kháng chiến chống Pháp và kinh nghiệm, kết quả đạt được qua 30 năm xây dựng khu vực phòng thủ theo tinh thần Nghị quyết 02/NQ-BCT của Bộ Chính trị, Quân khu và các địa phương trên địa bàn đang tập trung phát huy “thế trận lòng dân” trong xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, huyện theo chiều sâu, vững chắc, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, ngay trong thời bình, trên một số nội dung chủ yếu:

Một là, tập trung xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần của khu vực phòng thủ.

Thực tiễn chiến dịch Điện Biên Phủ cho thấy, yếu tố chính trị - tinh thần góp phần quyết định chiến thắng. Trong điều kiện hết sức khó khăn do mật độ dân cư thấp, địa bàn rừng núi rộng, song quân và dân Tây Bắc với quyết tâm, trách nhiệm cao đã tích cực xây dựng hậu phương, không quản gian khổ, hy sinh đóng góp sức người, sức của cho Chiến dịch.

Vận dụng kinh nghiệm đó vào xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần của khu vực phòng thủ hiện nay, cấp ủy, chính quyền các địa phương trên địa bàn tập trung làm tốt công tác giáo dục quốc phòng-an ninh, đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang và toàn dân, nhằm tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động trong xây dựng khu vực phòng thủ và xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc. Nội dung tuyên truyền, giáo dục tập trung nâng cao nhận thức và vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nhất là “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới” của Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI), quan điểm, chính sách dân tộc, tôn giáo; giúp đồng bào nhận rõ âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch.

Nỗ lực nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở và xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, chú trọng phát triển đảng viên ở cơ sở địa bàn vùng sâu, vùng xa. Kết hợp chặt chẽ giữa tuyên truyền, giáo dục trên các phương tiện thông tin đại chúng với phát huy vai trò của các tổ chức chính trị xã hội (Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Mặt trận Tổ quốc...), vận động nhân dân tích cực xây dựng đời sống văn hóa mới, xóa bỏ hủ tục, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo tiềm lực chính trị - tinh thần cho khu vực phòng thủ.

Hai là, đẩy mạnh phát triển kinh tế, văn hóa-xã hội; kết hợp phát triển kinh tế, văn hóa-xã hội với tăng cường quốc phòng-an ninh, tạo nguồn lực vật chất - kỹ thuật của khu vực phòng thủ.

Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, mặc dù địa bàn Tây Bắc chưa được giải phóng hoàn toàn, kinh tế chưa phát triển, đời sống đồng bào còn rất khó khăn, nhờ phát huy được “thế trận lòng dân” nên các địa phương đã huy động được nguồn lực tại chỗ rất quý để phục vụ kịp thời, hiệu quả cho chiến dịch. Vận dụng bài học đó, hiện nay cấp ủy, chính quyền các địa phương trên địa bàn luôn coi trọng đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, đồng thời tạo nguồn lực vật chất cho khu vực phòng thủ. Lãnh đạo, chỉ đạo kết hợp phát triển kinh tế, văn hóa-xã hội với tăng cường quốc phòng-an ninh. Sự kết hợp đó được thực hiện ngay trong quy hoạch, kế hoạch tổng thể phát triển kinh tế, văn hóa-xã hội hằng năm và giai đoạn của từng tỉnh, ngành, lĩnh vực. Đồng thời, tích cực bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của 34 dân tộc vùng Tây Bắc, tích cực đấu tranh chống sự xâm nhập của văn hóa độc hại, phản động. Các chính sách xã hội được quan tâm, hướng vào công tác xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số.

Để tạo nên tiềm lực vật chất-kỹ thuật của khu vực phòng thủ, các địa phương tập trung trước hết vào phát triển cơ sở hạ tầng, ưu tiên những dự án, công trình mang tính lưỡng dụng, các công trình hạ tầng cơ sở trọng điểm, như: tuyến đường cao tốc Hà Nội - Lào Cai, đường tuần tra biên giới; hệ thống bưu chính-viễn thông; kênh, mương nội đồng và các hồ đập thủy lợi, thủy điện ở các tỉnh: Điện Biên, Lai Châu, Sơn La...

Trước mắt, thực hiện có hiệu quả Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới, tạo chuyển biến tích cực trong công tác định canh, định cư, ổn định đời sống nhân dân và bảo đảm an ninh cơ sở. Phát huy tốt vai trò của 5 Đoàn kinh tế - quốc phòng (326, 313, 345, 379, 356) trong việc tham gia phát triển kinh tế-xã hội gắn với xây dựng địa bàn, điều chỉnh, bố trí dân cư trên các địa bàn trọng điểm, chiến lược, biên giới, góp phần hoàn thiện thế trận khu vực phòng thủ từng tỉnh và trên toàn tuyến biên giới của Quân khu.

Ba là, nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng vũ trang địa phương trong khu vực phòng thủ.

Thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ đã khẳng định vai trò quan trọng của sức mạnh tổng hợp lực lượng vũ trang ba thứ quân. Trên thực tế, mặc dù cuối năm 1953 Tây Bắc đã phần lớn được giải phóng, nhưng tình hình chính trị, xã hội hết sức khó khăn, phức tạp. Để bảo vệ thành quả cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Khu ủy và Đảng bộ các tỉnh, bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích Tây Bắc không ngừng phát triển và tích cực tham gia xây dựng, củng cố chính quyền nhân dân, giữ vững ổn định chính trị và trở thành nòng cốt cho toàn dân đánh giặc, tạo nên thế trận chiến tranh nhân dân rộng khắp... 

Phát huy bài học đó, Quân khu đang nỗ lực nâng cao chất lượng tổng hợp lực lượng thường trực theo hướng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”; trong đó, coi trọng xây dựng vững mạnh về chính trị, tư tưởng; các tổ chức Đảng nghiêm túc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về “đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Tập trung đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện theo phương châm “cơ bản, thiết thực, vững chắc”, coi trọng huấn luyện đồng bộ và chuyên sâu, bảo đảm sát với địa bàn và đối tượng tác chiến; đồng thời, tăng cường diễn tập khu vực phòng thủ, huấn luyện đêm, nâng cao khả năng cơ động trên các địa hình phức tạp.

Tập trung xây dựng lực lượng vũ trang địa phương vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, đủ sức làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ. Lực lượng dự bị động viên được đăng ký, quản lý và huấn luyện diễn tập chặt chẽ, sẵn sàng huy động đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Xây dựng lực lượng dân quân tự vệ theo Luật Dân quân tự vệ, bảo đảm ngày càng vững mạnh và rộng khắp; có tổ chức biên chế chặt chẽ, chất lượng chính trị cao, trình độ sử dụng vũ khí, trang bị hiện có và khả năng hiệp đồng với các lực lượng trên địa bàn.

Các địa phương luôn chú trọng xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân và thế trận biên phòng toàn dân trên từng địa bàn; nâng cao hiệu quả phối hợp giữa lực lượng Quân sự, Công an theo Nghị định 77/2007/NĐ-CP của Chính phủ trong quản lý địa bàn, xử lý các tình huống quốc phòng-an ninh. Trên cơ sở kết quả xây dựng điểm khu vực phòng thủ cấp tỉnh, Quân khu tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Đề án quy hoạch xây dựng thế trận quân sự khu vực phòng thủ; trong đó, ưu tiên cho các công trình trọng điểm, như: đường hầm sở chỉ huy, căn cứ chiến đấu, căn cứ hậu phương, khu vực phòng thủ then chốt…, gắn xây dựng với nâng cao trách nhiệm quản lý, bảo vệ, nhằm đáp ứng tốt yêu cầu hoạt động của khu vực phòng thủ trong thời bình và thời chiến.

65 năm nhìn lại chiến thắng Điện Biên Phủ, chúng ta càng vinh dự, tự hào về Đảng quang vinh, Bác Hồ vĩ đại và nhân dân ta anh hùng, bộ đội ta trung thành, dũng cảm, đoàn kết chiến đấu giành thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Thêm một lần nữa làm sâu sắc hơn những bài học kinh nghiệm đã đem lại thành công của cách mạng Việt Nam, nhất là bài học về phát huy sức mạnh “thế trận lòng dân” đúng đắn và sáng tạo của Đảng. Hiện nay, lực lượng vũ trang và nhân dân các dân tộc Tây Bắc đang nỗ lực xây dựng và phát huy sức mạnh “thế trận lòng dân” trong xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc bằng các giải pháp phù hợp, làm nền tảng để xây dựng các tiềm lực của khu vực phòng thủ, góp phần tạo nên sức mạnh tổng hợp hoàn thành tốt nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, xứng với lời khen của Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Dân tộc ta mãi mãi tự hào về miền Tây Bắc anh hùng, về chiến thắng Điện Biên Phủ vĩ đại. Truyền thống lịch sử ấy sẽ tiếp thêm cho chúng ta niềm tin ở sự lãnh đạo của Đảng, ở sức mạnh đoàn kết dân tộc và nghị lực sáng tạo của đồng bào và chiến sĩ, Đảng bộ và nhân dân Tây Bắc trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”[3].

Bài viết trong Kỷ yếu Hội thảo Khoa học “Chiến thắng Điện Biên Phủ - Giá trị lịch sử và hiện thực (07/5/1954 - 07/5/2019)”
Nội dung: Thiếu tướng Trịnh Văn Quyết - Chính ủy Quân khu 2
Trình bày: NGỌC DIỆP
Ảnh: TTXVN, VGP