Điểm lại tình hình thị trường chứng khoán và điểm nhấn chính sách, ông Tô Trần Hòa, Vụ trưởng Vụ phát triển Thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, trong năm 2024, để nền kinh tế không chịu ảnh hưởng từ những biến động bên ngoài, đồng thời bảo đảm phát triển và phục hồi kinh tế, các chính sách tài khóa đã được Chính phủ ban hành và triển khai một cách đồng bộ, hiệu quả. Điều này giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn, bảo đảm an ninh xã hội…

Với kết quả kinh tế vĩ mô nêu trên, ông Hòa khẳng định, hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2024 đã có nhiều điểm khởi sắc. Trong 11 tháng vừa qua, thị trường cổ phiếu, chứng chỉ quỹ trải qua nhiều phiên tăng giảm đan xen nhưng về cơ bản vẫn thị trường vẫn tiếp tục xu hướng phục hồi tích cực trên nền thị trường năm 2023.

Để có được kết quả nêu trên, theo ông Hòa, Chính phủ, Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã tích cực triển khai nhiều giải pháp nhằm tạo thuận lợi cũng như gỡ bỏ những rào cản cho nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường chứng khoán thông qua việc khẩn trương sửa đổi các quy định pháp luật có liên quan.

Theo đó, ngày 18/9/2024, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68/2024/TT-BTC sửa đổi, bổ sung một số điều của các Thông tư quy định về giao dịch chứng khoán trên hệ thống giao dịch chứng khoán; bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán; hoạt động của công ty chứng khoán. Thông tư số 68/2024/TT-BTC đã bổ sung quy định về giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh của nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức và đề ra lộ trình triển khai công bố thông tin bằng tiếng Việt đồng thời bằng tiếng Anh.

Theo ông Hòa, đây là căn cứ pháp luật nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam với chi phí thấp hơn nhưng lại giảm thiểu các rủi ro với các nhà đầu tư.

Ông Hòa cho biết thêm, mới đây ngày 29/11/2024, Quốc hội thông qua Luật Chứng khoán (sửa đổi). Luật Chứng khoán (sửa đổi) tập trung vào 3 nhóm chính sách là: nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong hoạt động; tiếp tục hoàn thiện các quy định để tăng cường công tác giám sát; xử lý nghiêm các hành vi gian lận, lừa đảo thị trường chứng khoán trong hoạt động phát hành. “Đây là những quy định thúc đẩy trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan nhằm bảo đảm thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán” - ông Hòa chia sẻ.

Cùng với Luật Chứng khoán (sửa đổi), ông Hòa cho biết, có nhiều văn bản hướng dẫn thi hành khác cũng đang được Bộ Tài chính trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung như Nghị định số 155/2020/NĐ-CP, Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 156/2020/NĐ-CP, Nghị định số 128/2021/NĐ-CP và 4 Thông tư hướng dẫn liên quan…

Cũng theo ông Hòa, mặc dù, có nhiều cơ sở để lạc quan về sự phát triển và cơ hội nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam nhưng chúng ta cũng luôn phải lưu tâm rằng, kinh tế Việt Nam vẫn còn nhiều rủi ro, thách thức như kinh tế toàn cầu còn chứa đựng nhiều yếu tố khó lường, nhất là tăng trưởng của những đối tác thương mại lớn của Việt Nam.

“Tuy nhiên, tôi tin tưởng dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính và với nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định và phát triển, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển bền vững, đóng góp ngày càng hiệu quả vào sự phát triển của kinh tế nước nhà” - ông Hòa chia sẻ.

Chia sẻ thông tin về tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán, TS Tạ Thanh Bình - Tổng giám đốc Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) cho hay, trong một buổi làm việc mới đây cùng đại diện FTSE Russell, đơn vị xếp hạng thị trường này đã khẳng định rằng, Việt Nam đã đáp ứng được 7/9 tiêu chí nâng hạng.

Hai tiêu chí cần cải thiện bao gồm là việc gỡ bỏ yêu cầu bắt buộc nhà đầu tư nước ngoài phải ký quỹ trước khi giao dịch (prefunding) và xử lý giao dịch không thành công (failed trade management).

Đối với tiêu chí non-prefunding, bà Bình cho hay, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã phối hợp với các thành viên thị trường nỗ lực cải cách. Mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68 với nội dung quan trọng là bỏ yêu cầu bắt buộc ký quỹ đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Những thông tin trên cho thấy công tác triển khai Thông tư 68 cho đến nay đã được VSDC và các bên liên quan thực hiện khá tốt, không để xảy ra trường hợp Nhà đầu tư nước ngoài thiếu tiền dẫn đến phải chuyển nghĩa vụ thanh toán cũng như ảnh hưởng đến hoạt động thanh toán của thị trường.

Với tiêu chí cuối cùng để nâng hạng là xử lý giao dịch không thành công (failed trade management), theo bà Tạ Thanh Bình, giải pháp áp dụng cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm (CPP).

Liên quan đến vấn đề này, các quy định mới trong Luật Chứng khoán vừa được Quốc hội thông qua đã mở đường cho ngành chứng khoán tiếp tục triển khai các giải pháp nâng hạng theo tiêu chuẩn MSCI (khó đáp ứng hơn tiêu chuẩn của FTSE Russell).

“Trong phạm vi chức năng và nhiệm vụ của VSDC, với định hướng bảo đảm sự ổn định của các khuôn khổ thể chế, một trong các công tác chiến lược VSDC cần thực hiện là việc thiết lập công ty con có chức năng đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho thị trường chứng khoán cơ sở”, TS Tạ Thanh Bình cho hay.

Tổng giám đốc VSDC cũng nói thêm, trong quý III và quý IV/2024, cơ quan này đã tích cực tham gia góp ý, đề xuất bổ sung, chỉnh sửa Luật Chứng khoán và Nghị định 155 để chuẩn bị hướng tới thành lập công ty con thực hiện chức năng đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho thị trường chứng khoán cơ sở. Đây là một bước đi cần thiết cho việc quản lý rủi ro thanh toán tổng thể thị trường và tiếp tục hướng tới các tiêu chí nâng hạng cho thị trường chứng khoán Việt Nam trong tương lai. Ngoài ra, quy định công bố thông tin tiếng Anh và việc áp dụng đồng bộ theo lộ trình sẽ từng bước cải thiện tiêu chí minh bạch.

Bên cạnh FTSE, Việt Nam cũng theo đuổi mục tiêu nâng hạng thị trường theo tiêu chuẩn của MSCI. Đối với bộ tiêu chí của MSCI Global, tới tháng 6/2024 vừa qua, thị trường chứng khoán Việt Nam đã đáp ứng 10/18 tiêu chí.

“Có thể kể đến một số tiêu chí còn cần cải thiện như mức giới hạn sở hữu nước ngoài (Foreign Ownership Limit Level), mức sở hữu nước ngoài còn lại (Foreign Room Level) và hay mức độ tự do hóa của thị trường hối đoái chưa đáp ứng… Khối lượng công việc cần triển khai không hề đơn giản”, TS Tạ Thanh Bình cho biết.

TS Tạ Thanh Bình khẳng định, với những cải cách về thể chế, thị trường sẽ đón nhận dòng vốn lớn đổ về. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra vấn đề về sức ép lên hệ thống với khối lượng, giá trị giao dịch lớn, tần suất giao dịch nhanh hơn…

Chia sẻ về sự chuẩn bị cho quá trình nâng hạng thị trường chứng khoán, ông Nguyễn Khắc Hải, Giám đốc Khối phụ trách Luật và Kiểm soát tuân thủ, Công ty Chứng khoán SSI cho hay, SSI là một trong những thành viên tích cực tham gia vào việc triển khai Thông tư 68, ngay từ những ngày đầu.

“Từ ngày 2/11 khi Thông tư 68 chính thức có hiệu lực đến nay, dù bối cảnh thị trường không thuận lợi, tỷ lệ các nhà đầu tư nước ngoài sử dụng dịch vụ đã khoảng 10%. Đây là một tín hiệu tích cực. Chúng ta sẽ cần 6 tháng để FTSE Russell quan sát và đánh giá việc các nhà đầu tư nước ngoài sử dụng dịch vụ. Với tình hình hiện tại, tôi tự tin thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ được nâng hạng vào kỳ review tháng 9 của tổ chức này”, ông Hải tin tưởng.

Về đáp ứng tiêu chuẩn nâng hạng MSCI, ông Nguyễn Khắc Hải cho biết cần phải giải quyết một số vấn đề.

Thứ nhất là về tỷ lệ sở hữu nước ngoài. Một số công ty hiện vẫn đang tự giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài vì một số những lý do riêng. Khi nhà đầu tư nước ngoài nắm trên 50% vốn của công ty thì đó được coi là công ty có vốn đầu tư nước ngoài. Một lý do khác là nỗi lo bị thôn tính. Tuy nhiên, theo ông Hải, các doanh nghiệp không nên quan ngại vấn đề này.

“Trong thị trường hội nhập, thị trường mở, chúng ta cần nguồn lực, cần kinh nghiệm, đối tác, khách hàng. Bản thân các doanh nghiệp Việt Nam cũng có thế mạnh là sự am hiểu thị trường nội địa. Rõ ràng, các công ty nước ngoài khi đến thị trường Việt Nam, trước hết phải dựa vào bản thân những người ở đây. Tôi tin rằng, những công ty có hệ thống quản trị tốt, làm ăn minh bạch, không cần phải phải lo công ty ngoại thôn tính, vì chưa chắc họ đã làm tốt hơn chúng ta. Họ sẽ sẵn sàng bỏ tiền và thực hiện theo các quyết định của chúng ta. Tùy theo mức phát triển của doanh nghiệp, khi cần thêm vốn, thêm nguồn lực, các nhà sáng lập có thể bán lại một hay một số mảng hoạt động cho nhà đầu tư ngoại thực hiện các bước phát triển mới hoặc để đi xây những doanh nghiệp mới”, ông Hải phân tích.

Thứ hai, về triển khai CCP, Luật Chứng khoán sửa đổi đã tạo ra những hành lang quan trọng, bao gồm việc cho phép ngân hàng thương mại nước ngoài tham gia thanh toán bù trừ trên thị trường cơ sở và cho phép VSDC được thành lập các công ty con để thực hiện CCP. Đây là bước ngoặt quan trọng liên quan đến việc tách biệt rủi ro. Theo đó, công ty con của VSDC, với trách nhiệm là bên thanh toán cuối cùng, sẽ cần có nguồn lực, có vốn để tham gia cùng tất cả các thành viên trên thị trường.

“Khi đã “mở” được hai “nút thắt” này trong dự thảo Luật Chứng khoán mới, chắc chắn trong tương lai, chúng ta sẽ triển khai được CCP, từ đó mở được những sản phẩm mới…”, ông Nguyễn Khắc Hải cho hay.

Để thị trường vốn Việt Nam phát triển bền vững và hiệu quả hơn, theo nhiều chuyên gia, chúng ta cần thêm nhiều sáng kiến, kế hoạch và giải pháp bài bản hơn nữa. Những giải pháp này có thể áp dụng ngay trong thực tiễn, trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn…