Ba chuyện lớn trong ngày tiếp quản thành phố

Ông lật bật giở tài liệu cũ, thi thoảng lấy tay gõ vào đầu, chậm rãi nhớ lại, trong cuộc đời của ông có 3 chuyện lớn nhất là ông không bao giờ quên, một là việc tổ chức xe phát thanh quanh khu vực trường đua để kêu gọi bà con, hai là nói chuyện ổn định tâm lý các giáo dân và ba là giáo dục chi phối tổ dân phố phải nghe lời cách mạng, tranh quyền của cách mạng là vi phạm chính trị.

Nhớ lại chuyện mang loa phát thanh vào trường đua ngựa ở Sài Gòn năm đó, ông hồi tưởng: Khoảng tháng 3/1975, khi đang làm thư ký văn phòng cho ông Mai Chí Thọ (Bí thư Khu ủy Sài Gòn-Gia Định), ông nhận nhiệm vụ làm bí thư chi bộ vào công tác trong nội thành Sài Gòn cùng 2 người nữa, phụ trách khu cạnh trường đua ngựa, giúp bà con nội thành khởi nghĩa để chuẩn bị đón quân giải phóng.

Ở trường đua ngựa, có 2 đại đội của quân đội Việt Nam Cộng hòa đóng quân nhưng theo lệnh của Dương Văn Minh (khi đó vừa lên Tổng thống Việt Nam Cộng hòa) không tấn công quân ta. Nhận thấy nguy hiểm, ông Tư Cang huy động xe, phát loa vào trường đua, kêu gọi 2 đại đội này cởi áo lính, để súng lại, nắm tay nhau ra về. Ông trấn an: “Các người yên tâm, không ai đụng chạm tới mấy người, chúng tôi không phải là người khát máu như người ta nói mà chúng tôi muốn một giải phóng yên ổn. Nếu tiếp tục ở đó, xe tăng của quân giải phóng tới có thể sẽ gây chiến”.

Thời gian ở nội đô, ông xây dựng các mối quan hệ, kêu gọi tinh thần yêu nước của những người có thế lực để tìm nơi ẩn náu cho người của ta chuẩn bị tiếp quản Sài Gòn.

Miền nam hoàn toàn giải phóng, việc an dân thời điểm bấy giờ có vai trò cực kỳ quan trọng để ổn định tình hình thành phố. Ông được Nhà thờ mời đến nói chuyện với các giáo dân khi những người theo đạo đều bất an.

Ông dõng dạc trấn an: “Tôi bảo đảm những người chiến thắng về tiếp quản thành phố không bao giờ giết hại những người ở lại với chế độ này. Việt Nam chiến thắng đế quốc Mỹ chứ không phải chiến thắng của riêng cá nhân nào nên mọi người đừng mặc cảm. Bà con chỉ cần thể hiện thái độ của mình bằng cách dán cờ trước cửa nhà, nếu không có cờ giải phóng thì dùng cờ đỏ sao vàng để chúng tôi biết là mọi người muốn sống với chế độ mới. Bà con nên yên tâm, không có chuyện trả thù lưu huyết, chúng tôi không phải là sát nhân”.

Nhưng sau đó, tình hình ở một khu giáo dân chưa ổn định do chịu tác động bởi linh mục của nhà thờ trên địa bàn. Ông Huỳnh Văn Cang đã họp với các linh mục này, khuyên họ chấp hành chủ trương chính sách của cách mạng. Ông Cang nói giọng đanh thép: “Việc tranh quyền lãnh đạo với cách mạng là vi phạm về chính trị, nếu tái phạm thì công an sẽ vào cuộc”. Khi đó, những người này mới tuân thủ. Sau đó, ông đổi hết các tổ trưởng dân phố, không để cho những tổ trưởng bị mua chuộc ngồi vị trí này.

Những ngày đầu tiên thành phố được giải phóng, rất nhiều người dân lúng túng, sợ hãi, sợ bị bắn, bị bắt đi. Bởi vậy, việc xử lý theo hướng dẫn dán lá cờ trước nhà đã giúp cho nhiều bà con yên tâm. Các khu dân cư dần đi vào ổn định.

Cống hiến cả đời cho công việc đền ơn, đáp nghĩa

Ông được nhiều người con của thành phố gọi bằng cái tên thân thương “Ba Tư Cang”. Theo bà Nguyễn Thị Lan, nguyên Phó Trưởng Ban Tổ chức Thành ủy TP Hồ Chí Minh, hàng vạn gia đình chính sách, thương binh liệt sĩ ở thành phố ổn định, thành đạt như ngày hôm nay một phần nhờ công của ông Tư. “Cuộc đời ông luôn nghĩ mình có trách nhiệm chăm lo cho gia đình người có công, thương binh liệt sĩ để bù đắp phần nào những mất mát của họ”, bà Lan chia sẻ.

Câu chuyện mà ông Huỳnh Văn Cang giúp đỡ vợ con đồng chí Nguyễn Trí Thanh, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 2 Trung đoàn 2 của Sư đoàn 5 (đang làm nhiệm vụ quốc tế ở Campuchia) được nhiều tờ báo viết lại.

Trong thời gian làm Phó Bí thư Quận ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận 11, TP Hồ Chí Minh, ông Cang thương xót khi thấy vợ đồng chí Thanh bị địch bắt tra tấn dã man, người mang đầy bệnh nhưng phải nuôi 4 đứa con ăn học trong cảnh thiếu thốn mọi bề. Sự giúp đỡ của địa phương cũng không thể bền vững với hành trình dài nuôi con của người vợ đồng đội. Đêm đó, về thành phố, ông vắt tay lên trán suy nghĩ: “Không có cách gì tốt hơn là nhận gia đình chị về quận 11 để chăm sóc”. Nghĩ vậy, hôm sau ông đề xuất với lãnh đạo quận 11 và Phó Chủ tịch thường trực Thành phố. Kế hoạch được tán thành. Nhờ ổn định chỗ ăn, ở, có thu nhập từ thuê nhà, vợ đồng chí Thanh đã lo việc học tập cho 4 cháu, có cháu đậu Đại học giao thông vận tải nên có việc làm ổn định.

Nhờ làm công tác hậu phương quân đội tốt, ông được phong tặng danh hiệu Huân Chương Quân công hạng nhất.

Nhưng có lẽ, dấu ấn lớn nhất trong đời ông khi làm công tác thương binh xã hội, chính là có những chính sách chăm sóc thương binh nặng, đưa được khoảng 200 thương binh khu Điều dưỡng thương binh nặng Phước Bình về sinh sống ở các phường vào những năm 1979. Giai đoạn này, ông Huỳnh Văn Tàu được phân công là Giám đốc Sở Thương binh xã hội Thành phố.

Ông lại gõ gõ vào đầu để lục trí nhớ, giọng đầy suy tư: “Khi đến dự buổi ăn thôi nôi đầy tháng của con đồng chí thương binh nặng Phan Thành Lợi, là thương binh cụt hai chân hai tay, gần cuối buổi tiệc, đồng chí nhờ vợ đến gặp tôi để xin được về sinh sống ở phường vì ở Trại thương binh Phước Bình rất bất tiện.

Cuộc sống của thương binh tại khu Điều dưỡng thương binh nặng Phước Bình rất khó khăn, ăn uống thiếu thốn, vết thương tái phát, thiếu thuốc men, nóng nực nên có người buồn chán, bế tắc… sinh ra quậy phá, làm ảnh hưởng an ninh trật tự. Tôi đau đáu để làm sao cho cuộc sống thương binh nặng được cải thiện”.

Thành phố đã ra chủ trương giải thể khu thương binh Phước Bình và đưa khoảng 200 thương binh nặng về sinh sống ở các phường có nhà trống. Tuy nhiên, sau khi thực hiện chủ trương, đồng chí Phó Chủ tịch phụ trách nhà đất đề nghị lãnh đạo thành phố không được thực hiện tiếp việc đưa tất cả thương binh về phường vì sợ phát sinh các vấn đề liên quan đến an ninh trật tự trong nội thành do anh em thương binh gây ra.

Ông đã đề nghị lãnh đạo thành phố xem xét lại sự chỉ đạo đó vì khi thương binh về các phường và được cấp nhà để ở, sinh sống thì không lý do gì để anh em gây mất trật tự và thực tế không có thương binh nào được cấp nơi sinh sống trong thành phố gây mất trật tự cả.

Đồng chí Phan Văn Khải, lúc đó là Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố đã trao đổi với tập thể lãnh đạo thành phố và thống nhất không tán thành ý kiến của đồng chí Phó Chủ tịch, nhất trí với việc tiếp tục đưa tất cả thương binh nặng ở Phước Bình về thành phố.

Có một chi tiết trong cuộc đời mà ông Tư Cang không bao giờ quên được, đó là đồng chí Út Đức (Nguyễn Văn Đức, xã Tân Thạnh Tây, huyện Củ Chi) – bảo vệ ban công vận đã hy sinh ngay trên lưng ông khi bảo vệ ông bò xuống hầm công sự. Ông mang theo sự áy náy đó suốt đời, vì sự hy sinh của người lính trẻ để mình được sống.

“Trong khi anh em phụ lo việc chôn cất Út Đức, tôi chỉ ngồi khóc. Khóc vì thương, vì hối hận do thiếu cảnh giác, khóc vì kính trọng hành động xả thân cứu tôi của Út Đức. Sau này, tôi quay lại tìm khu mộ thì đau lòng thay đó chỉ còn là một hố bom sâu. Chúng tôi lặng người, mong tìm được một mảnh xương hay mẫu vật dụng gì của Út Đức nhưng không còn, chỉ còn tấm bia mộ thủng nhiều lỗ. Chúng tôi đành lấy một nắm đất ở hố bom rồi mang tấm mộ bia về Nghĩa trang Liệt sĩ Thành phố”, giọng ông đùng đục, nghẹn trong cổ họng.

Nhiều năm sau này, ông đi tìm nhà của đồng chí Út Đức nhưng không ai biết. Ông đưa tin nhờ Đài Tiếng nói Nhân dân và Đài Truyền hình Thành phố thông báo muốn tìm thân nhân của Liệt sĩ Nguyễn Văn Đức, nhưng vẫn bặt vô âm tín.

Bởi vậy, ông tiếp tục lại có những đề xuất về chính sách: "Tất cả đơn vị kháng chiến có người hy sinh cần làm giấy báo tử. Nếu không biết địa chỉ của người hy sinh thì đơn vị gửi giấy báo tử cho cơ quan làm chính sách liệt sĩ tiếp nhận hồ sơ và gửi lên Bộ Thương binh - Xã hội để xem xét công nhận liệt sĩ cho người hy sinh có giấy báo tử rõ ràng, và gửi về đơn vị báo tử Bằng "Tổ quốc ghi công" và giấy công nhận Liệt sĩ để lưu giữ và tiếp tục tìm kiếm thân nhân của liệt sĩ. Như vậy, mới tránh được sự bỏ sót việc công nhận liệt sĩ khi không tìm được gia đình".

Trong cuộc đời mình, ông luôn lắng nghe, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của các đối tượng chính sách có công để từ đó đề nghị Trung ương sửa đổi, bổ sung chính sách, chế độ cho phù hợp.

Ông đã đóng góp tiếng nói đề xuất sửa đổi chính sách để gia đình có bao nhiêu liệt sĩ thì thân nhân chủ yếu được hưởng bấy nhiêu suất tuất liệt sĩ; thương binh được hưởng 100% suất trợ cấp dù còn đang tiếp tục làm việc; chính sách nuôi dưỡng thân nhân liệt sĩ không có nguồn thu nhập, đời sống quá khó khăn… Ông cũng từng đấu tranh mạnh mẽ để một số con liệt sĩ được cất nhà ở không phép trên phần đất cư xá Trường Lý Tự Trọng, xây dựng các quỹ khuyến học động viên các em. … Công sức của vị lãnh đạo ngành thương binh-xã hội thành phố đã đóng góp rất lớn trong phong trào xóa đói giảm nghèo, vận động xây dựng nhà tình nghĩa, tình thương.

Cuộc đời ông Huỳnh Văn Cang cũng luôn học tập theo tấm gương “Một đời thanh bạch, chẳng vàng son” của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Kinh qua nhiều vị trí trọng yếu của thành phố sau này, là Giám đốc Sở Thương binh xã hội TP Hồ Chí Minh, nhưng ông đã từ chối căn nhà của một tên tướng ở Cư xá Lữ Gia để về ở nhà tập thể, trong một chái bếp sửa lại.

Dành cả đời đi gõ cửa cơ quan chức năng để đề xuất các chính sách cho các gia đình người có công, chẳng tư lợi cho bản thân mình, ông là tấm gương người chiến sĩ cộng sản chân chính, thanh bạch và giản dị. Nhiều người sống ở thành phố này, có được sự ổn định như hôm nay, là nhờ bàn tay chăm sóc và che chở của ông Huỳnh Văn Cang.

Cuối câu chuyện của mình, người cộng sản đã sống gần tròn một thế kỷ ấy tiết lộ: "Giờ tôi không góp sức được gì nhiều, nên đều đặn cứ mỗi buổi sáng sớm, tôi lại cầm chổi ra quét ngõ. Lối đi sạch sẽ thì bà con dân phố cũng vui vẻ hơn. Các bạn trẻ nhìn vào cũng sẽ học hỏi được điều gì đó".