CHIẾN CÔNG LÀM NÊN TÊN TUỔI

THƯỢNG TƯỚNG NGUYỄN HỮU AN

Năm 1964, Quân ủy Trung ương quyết định cử một số cán bộ có kinh nghiệm xây dựng lực lượng chủ lực và chỉ huy tác chiến vào Nam Bộ, Tây Nguyên và Khu 5. Tháng 9/1964, đồng chí Nguyễn Hữu An “tạm gác chuyến du học ở nước ngoài” được lệnh vào Quân khu 4 nhận chức Tư lệnh Sư đoàn 325, rồi gấp rút chấn chỉnh lực lượng, bổ sung trang bị vào miền Nam chiến đấu, quyết tâm đánh bại Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ-Sài Gòn. Tại chiến trường Tây Nguyên mới lạ, đầy khó khăn gian khổ thiếu thốn, Sư đoàn 325 hành quân vào đến nơi lại bị phân tán: Hai trung đoàn (95 và 18) được điều chuyển xuống Khu 5, chỉ còn Trung đoàn 101 ở lại Mặt trận Tây Nguyên (B3). Trên cương vị Phó Tư lệnh Mặt trận B3, đồng chí Nguyễn Hữu An đã tìm hiểu kỹ diễn biến cách đánh nhỏ lẻ và một số ấp chiến lược ở Bắc Tây Nguyên để phá kế hoạch bình định của địch. Ông đã đề nghị Bộ Tư lệnh Mặt trận “tập trung lực lượng nhổ quận lỵ thì ấp chiến lược sẽ tan”^[1]. Đề nghị của ông được một số thành viên tán đồng nhưng cũng vấp phải một vài ý kiến đắn đo “đã cần thiết bộc lộ lực lượng chưa? Hay tiếp tục nuôi cho địch chủ quan sơ hở?”. Với tính quyết đoán và cương trực, một mặt ông kiên trì thuyết phục đồng chí mình tranh thủ thời cơ “địch đang chủ quan” tiến công trước, mặt khác đề nghị Bộ: cho tập trung lực lượng mở ngay trận đánh lớn, đánh vừa để tiêu diệt sinh lực địch vừa mở rộng thêm vùng giải phóng và giải quyết khó khăn về hậu cần. Khi được trên đồng ý, với tác phong “miệng nói tay làm” (làm để rèn giũa ý chí tiến công liên tục của bộ đội, quan trọng hơn là để kiểm nghiệm chủ trương, phương châm tác chiến để có đối sách thích hợp). Phó Tư lệnh Nguyễn Hữu An đã trực tiếp chỉ huy Trung đoàn 101 trong vòng một tháng tiến công giải phóng ba quận Tu Mơ Rông, Đắc Tô, Đắc Sút, loại khỏi vòng chiến đấu hàng trăm tên địch, giải phóng hàng nghìn dân.

Sau khi ba chi khu quận lỵ của địch bị tiêu diệt, nhân dân trong tất cả ấp chiến lược ở bắc Tây Nguyên lần lượt nổi dậy diệt ác ôn, giải tán dân vệ. Vùng giải phóng của ta mở rộng từ đông sang tây với hàng chục ki-lô-mét, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông liên lạc giữa Tây Nguyên và Khu 5. Hãng UPI bình luận: “Việt cộng có thể cắt đôi miền Nam Việt Nam ở vĩ tuyến 15, nơi họ chiếm giữ gần hết tỉnh Kon Tum trong tuần qua”^[2].

Bị thất bại trong chiến lược “chiến tranh đặc biệt”, từ năm 1965, đế quốc Mỹ chuyển sang thực hiện chiến lược “chiến tranh cục bộ”. Tháng 9 năm 1965, Sư đoàn Kỵ binh Không vận số 1 Mỹ lên An Khê - một vị trí then chốt trên đường 19, án ngữ cửa ngõ Tây Nguyên. Đây là lần đầu tiên quân và dân Tây Nguyên đụng đầu với quân chiến đấu Mỹ.

Với quyết tâm “Dù phải một đổi một cũng kiên quyết đánh thắng trận đầu”^[3], Đảng ủy và Bộ Tư lệnh mặt trận quyết định mở Chiến dịch Plei Me, đồng chí Nguyễn Hữu An được cử làm Phó Tư lệnh chiến dịch, ông đã sử dụng chiến thuật “vây điểm diệt viện”, sử dụng Trung đoàn bộ binh 33 vây đồn Plei Me để Trung đoàn 320 phục kích tiêu diệt chiến đoàn quân đội Sài Gòn lên giải toả trên đường 21. Với phương thức tác chiến táo bạo đạt hiệu quả cao của Trung đoàn 33 và 320 ở Tây Nam thị xã Pleiku không chỉ trở thành mối uy hiếp Sở chỉ huy Quân đoàn 2 quân đội Sài Gòn đóng ở thị xã Pleiku và đường chiến lược số 14, 19 mà còn cho Bộ Chỉ huy quân Mỹ thấy rõ sự bất lực đến thảm hại của quân đội tay sai, buộc chúng phải mở cuộc hành quân “tìm diệt” bộ đội chủ lực Tây Nguyên sớm hơn thời gian dự kiến ban đầu.

Theo đó, đầu tháng 11 năm 1965, hai tiểu đoàn 1 và 3 thuộc Sư đoàn Kỵ binh Không vận số 1 Mỹ đóng ở An Khê được lệnh “nhảy cóc” để “tìm diệt” bộ đội ta ở thung lũng la Đrăng (cách đồn Plei Me 8km về phía Tây). Với tinh thần chủ động tiến công địch, đồng chí Nguyễn Hữu An cùng với các đồng chí trong Bộ Tư lệnh tập trung thảo luận: Trước một đối tượng tác chiến có tiềm lực quân sự hùng hậu bậc nhất thế giới, không quân và pháo binh rất mạnh, sức cơ động rất cao, có phương tiện chỉ huy đặc biệt, quân lính lại được tiếp tế rất đầy đủ, ta phải tìm cách đánh chúng như thế nào để có thể diệt được địch, bảo vệ được mình? Bài toán hóc búa này được bàn đi tính lại, nhưng cuối cùng đã tìm ra một đáp số đơn giản là: “cứ đánh đi, nếu địch co cụm cũng đánh, cơ động cũng đánh, nếu đổ tiếp nữa cũng đánh, vừa đánh vừa tìm hiểu địch và rút ra kinh nghiệm”^[4]. Để kiểm nghiệm phương thức tác chiến mới, đồng chí Nguyễn Hữu An đã đề nghị Bộ Tư lệnh Mặt trận được trực tiếp chỉ huy Trung đoàn 33, 66, 320 lập thế trận đòn đánh quân Mỹ.

Ngày 14/11/1965 khi Tiểu đoàn 1 (Lữ đoàn 3 kỵ binh bay) đổ bộ xuống Đông Bắc núi Chư Pông 3 km, cách Tiểu đoàn 9 hơn 200 mét, đồng chí Nguyễn Hữu An đã cho lập Sở Chỉ huy ngay giữa bãi bom B52 cây cối gãy đổ ngổn ngang còn khét mùi bom để chỉ huy Trung đoàn 66: dùng Tiểu đoàn 7, Tiểu đoàn 9 truy kích tiêu diệt Tiểu đoàn 1 quân Mỹ.

Dưới sự chỉ đạo mưu lược, quyết đoán của đồng chí Nguyễn Hữu An, bằng lối đánh gần, “nắm thắt lưng Mỹ mà đánh”, ta đã chặn đánh quyết liệt, dồn quân Mỹ về thung lũng Ia Đrăng, vận động bao vây, tiến công liên tục, tiêu diệt hoàn toàn một tiểu đoàn và làm thiệt hại nặng một tiểu đoàn kỵ binh không vận Mỹ. Sư đoàn Kỵ binh bay số 1 - niềm tự hào của quân đội Mỹ lần đầu tiên sang Việt Nam, dưới sự yểm trợ đắc lực của máy bay B52 đã phải thua những chiến sĩ đâm lê do đồng chí Nguyễn Hữu An chỉ huy. Sau trận đánh, Trung đoàn 66 đã được tặng thưởng một lúc 2 Huân chương Quân công hạng Nhất, bởi “lúc đó không có huân chương nào cao hơn, vì vậy tặng một lúc 2 huân chương để thưởng công cho thành tích tuyệt vời của Trung đoàn 66”^[5]. 

Hai mươi năm sau, Trung tướng Harold Moore - nguyên tiểu đoàn trưởng kỵ binh không vận may mắn thoát chết trong trận Ia Đrăng đã thừa nhận: “Ia Đrăng là trận đánh đã làm thay đổi cuộc chiến ở Việt Nam”. Ông bày tỏ sự khâm phục đối với Thượng tướng Nguyễn Hữu An và Quân đội ta: “Bộ đội các ông thật tuyệt vời - một đối phương có sự chỉ huy tuyệt vời ở mọi cấp và có những người lính thiện chiến vì sự nghiệp, không bao giờ được đánh giá thấp...”^[6]